Skurçe
Skurçe (Lazca: სკურჩე; okunuşu: "sk'urçe"), tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin iline bağlı Borçka ilçesi sınırları içinde bir yerleşimdir.[1] Farklı kaynaklarda Şkuruce, Skuruca, Skuruça olarak da geçer.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir Laz köyü olan Skurçe'nin adı, "skuri" (სკური) ve "çe" (ჩე) kelimelerinden oluşur ve "ak pınar" anlamına gelir.[2] 1902 tarihli "Batum Haritası"nda da "Skuruja" (Skuruca) şeklinde kaydedilmiştir. Bu haritaya göre Skurçe, Sucuna ile Ohordia köylerinin yakınında yer alır.[3]
Skurçe'nin bulunduğu Lazeti'nin doğu bölümü orta çağda Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu yerleşimi 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün Lazca bir ada sahip olması, buranın Osmanlı döneminden önce de bir yerleşim olduğunu göstermektedir.
Skurçe köyü, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde Lazistan sancağı içinde Beğlevan nahiyesine bağlıydı. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte köyde 113 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Skurçe köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 226 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[4]
Skurçe, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre Şkuruce (شكوروجە) adıyla kaydedilmiştir. Bu sırada Skurçe, Lazistan sancağına bağlı Gönye nahiyesinin köylerinden biriydi. Bu yerleşim Sucuna köyüyle birlikte kaydedilmiştir. Şkuruce ve Sucuna köylerinin nüfusu 100 hane ve 230 kişi olarak kaydedilmiştir. Salnamede belirtilmemiş olmakla birlikte, Osmanlı idaresinin bu tarihte de sadece erkek nüfusunu kayda geçirdiği bilinmektedir. Buradan hareketle bu iki yerleşimin toplam nüfusunun yaklaşık 460 kişiden oluştuğu söylenebilir.[5]
Skurçe köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında "Skuruça" (Скуруча) olarak kaydettiği köy, Batum sancağının Gonio kazasına bağlı Kataphia nahiyesinin 13 köyünden biriydi. Bu tarihte köyde sadece 3 hane kalmış. Bu üç hanede 10'u erkek ve 14'ü kadın olmak üzere 24 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı Lazlardan oluşuyordu. Bu sırada Sucuna (Суджуна) ayrı bir köy olarak kaydedilmiştir.[6]
Rus idaresi sırasında, 1890'ların başlarında bölgede araştırma gezisi yapmış olan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, bu yerleşimi Lazistan'ın köyleri arasında saymıştır. Skurçe (სკურჩე) şeklinde yazdığı köyde 5 hanenin bulunduğunu, köy halkının bir kısmının Osmanlı ülkesine göç ettiğini belirtmiştir.[7]
Skurçe köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, Artvin ve Batum sancaklarını Gürcistan'ın parçası sayan 7 Mayıs 1920 tarihli Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Skurçe köyü Türkiye'ye bırakıldı.[8][9]
Skurçe, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ve daha sonraki genel nüfus sayımlarında ayrı bir köy olarak yer almamıştır.[10] Günümüzde, eski adı Beğlevani olan Güreşen köyünün bir mahallesidir.[11]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 489, ISBN 9789941478178.
- ^ Eter Beridze, Nigali (ნიგალი), Tiflis, 2009, s. 252. 24 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-409-02-8
- ^ "F. R. Maunsell – "Batum Haritası", 1902." 7 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2023.
- ^ Murat Kaya, 1170 Nolu Gönye, Batum Sahil Köyleri Nüfus Defteri'nin Değerlendirmesi, Rize, 2013, s. 105-109 29 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 380-381, ISBN 9789157871117.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1232". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2023.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (მუსულმან ქართველობა და მათი სოფლები საქართველოში), Tiflis, 1913, s. 253". 4 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2023.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2023.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 622.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 193. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
