Senfonik şiir

Senfonik şiir, müzikte bir konu, olay ya da şiirsel içerikli metinden kaynaklanan ve bu temel üzerine yazılmış orkestral bir formudur. Ludwig van Beethoven'ın Egmont, Cariolan ve 3. Leonore uvertürleri ile bunların daha çok ya da az dramatik ardılları senfonik şiirin ilk örnekleri sayılabilir. Felix Mendelssohn Bartholdy ve Hector Berlioz'un konser uvertürleri de Franz Liszt'in senfonik şiirlerine önayak olmuştur. Bunlardan biri Hugo’nun “Ce qu'on entend sur la montagne” satırları üzerine yaratılmıştır ve Liszt’in 12 senfonik şiirinin ilkidir. (1848-58).

Senfonik şiir, ilk kez Franz Liszt tarafından yazılmıştır. Geleneksel bölümlerden oluşan senfoni yerine, senfoniyi tek bir bölüm olarak düşünmüştür. Ses şiiri de denilebilir; çünkü amaç, dinleyiciye uzun ama anlatılmak isteneni yaşatacak şekilde, tek solukta bir hikâye anlatmaktır. Bu da sanatta romantik dönemin karakteristik özelliklerinden biridir.

Senfonik şiir, Bohemya'da ve Rusya’da ulusalcı fikirler için bir araç olmuştur. Bedrich Smetana 1857’de edebi konular üzerine birkaç senfonik şiir yazdı ve bu eserler kesinlikle Liszt etkisi göstermektedir. Altı eseri kapsayan ve bölümlerinden birisi de “The Moldau” olan “My country” adlı eseri Çek tarihi ve kültürü üzerine yazılmış bir eserdir. Bu eserin başarısı bir yana ondan sonraki kuşak genç besteciler için büyük bir kaynak olmuştur, özellikle Antonin Dvorak ve Joseph Suk. Rusya’da Mikhail Glinka’nın “Kamarinskaya” sı (1848) Mily Balakirev’in senfonik şiirleri için de bir ön ayak görevini görür. Alexander Borodin ve Modest Mussorgsky ulusal konular, Peter İlyiç Çaykovski ise tersine “Romeo & Juliette”, Hamlet” ve “Francesca da Rimini” için edebi bir dile başvurdu. Senfonik şiir için en iyi örneklerden biri kabul edilen “Francesca da Rimini” büyük İtalyan yazar Dante’nin en önemli eseri “La Divinia Comedia” dan alıntı bir konudan bir bölümü işler.

Cesar Franck, Liszt’ten önce Hugo’nun “Ce qu'on entend sur la montagne” adlı yapıtı üzerine orkestra için bir eser yazmıştı fakat bu eser 1870’lerde gündeme geldi, “The New Society National” tarafından desteklenerek. Camille Saint-Seans'ı ise “Le rouet d'Omphale” ve “Danse macabre” ile V. d'Indy ve Duparc takip etti ve 1876’da C. Frank senfonik şiir yazmaya tekrar başladı, önce “Les Eolides” sonra da “Le chasseur maudit” ile “Les Djinns” adlı eserlerini yazdı. Fransız senfonik şiirleri arasında Ducas’ın “L'apprenti-sorcier” adlı eseri parlak bir öyküsel yapıya sahiptir.

Richard Strauß, senfonik şiir 'symphonic poem' yerine ses şiiri 'tone poem' terimini yeğledi. İlk senfonik şiirleri onun erken kariyeri için repertuvarına büyük katkıda bulundu. Bunlar Don Juan, Till Eulenspiegel, Also sprach Zarathustra ve Don Quixote adlı eserleridir. Bu eserlerinde orkestrasyon açısından bütün kabiliyetini kullandı ve eserlerini detaylı bir kontrapuan içinde ördü, kromatizm ve armoniyi kullanışı ve temaları geliştirimi nasıl becerikli bir besteci olduğunun kanıtıdır. Bu akımın pek tanınmayan kahramanlarından birisi de şüphesiz Polonyalı Mieczysław Karłowicz’dir. Son 6 eseri olan senfonik şiirleri onun Polonya’nın en büyük sanatçılarından biri olmasını sağladı. 1906-8 yılları arasında yazdığı “Stanisław i Anna Oswiecimowie” adlı en büyük eseri onun ne kadar parlak bir sanatçı kimliği olduğunun göstergesidir.

Bestecilerine göre senfonik şiirlerin listesi

Claude Debussy

• Prélude à l'après-midi d'un faune
• Dances Sacrée et Profane Arp ve Orkestra için (1903)
• La Mer (Debussy)| Deniz, Orkestra için (Senfonik bölümler) (1905)

Antonín Dvořák

• Su Cini Op. 107 (Karel Jaromír Erben'in halk balatları üzerine) 1896
• Öğle Cadısı Op. 108 (Karel Jaromír Erben'in halk balatları üzerine) 1896
• Altın Eğiren Çıkrık Op. 109 (Karel Jaromír Erben'in halk balatları üzerine) 1896
• Küçük Yabani Güvercin Op. 110 (Karel Jaromír Erben'in halk balatları üzerine) 1896
• Bir Kahramanın Şarkısı Op. 111 1897

Percy Grainger

• Train Music

Franz Liszt

• Ce qu'on entend sur la montagne, (1848-9) (Victor Hugo)
• Tasso: lamento e trionfo, (1849) (Byron)
• Les préludes, after Lamartine (1848, rev. before 1854)
• Orpheus, (1853-4)
• Prometheus, (1850)
• Mazeppa, (1851)
• Festklänge, (1853)
• Héroïde funèbre, (1849-50)
• Hungaria, (1854)
• Hamlet, (1858)
• Hunnenschlacht, (1857)
• Die Ideale (1857) (Schiller)

Modest Mussorgsky

• Night on Bald Mountain
• Pictures at an Exhibition

Richard Strauss

• Macbeth (1888/90)
• Don Juan (1889)
• Tod und Verklärung (1891)
• Till Eulenspiegels lustige Streiche (1895)
• Also sprach Zarathustra (1896)
• Don Quixote (1898)
• Ein Heldenleben (1899)
• Sinfonia domestica (1904)
• Eine Alpensinfonie (1915)

Sergey Rachmaninov

• The Rock, Op. 7 (1893)
• Caprice Bohémien, Op. 12 (1894)
• The Isle of the Dead, Op. 29 (1909)

Ottorino Respighi

• Fontane di Roma (Roma çeşmeleri, 1916)
• Pini di Roma (Roma çamları, 1924)
• Feste Romane (Roma şenlikleri, 1928)
• Brezilya izlenimleri (1928)

Camille Saint-Saëns

• Le Rouet d'Omphale, Op. 31
• Phaéton, Op. 39
• Danse Macabre, Korkunç dans, Op. 40
• La Jeunesse d'Hercule, Op. 50

Mieczysław Karłowicz

• Returning Waves, Op. 9 (1904)
• Eternal Songs, Op. 10 (1906)
• Lithuanian Rhapsody, Op. 11 (1906)
• Stanisław i Anna Ošwiecimovie, Op. 12 (1906)
• Sorrowful Tale, Op. 13 (1908)
• Episode during a Masquarade, Op. 14 (1908-09)

Alexander Scriabin

• The Poem of Ecstasy, Op. 54 (1905)
• Prometheus: The Poem of Fire, Op. 60 (1910)

Dmitri Şostakoviç

• Ekim, Op. 131 (1967)

Jean Sibelius

• Kullervo, Soprano, Bariton, Koro ve orkestra için senfoni Op. 7 (1892)
• En Saga, Senfonik şiir orkestra için Op. 9 (1892)
• Rakastava (The Lover) Kadınlar korosu, yaylılar (ya da yaylılar ve perküsyon) için Op. 14 (1893/1911)
• Lemminkäinen Suite, Orkestra için Kalevala'dan dört efsane Op. 22 (1893)
• Skogsrået (The Wood Nymph) Orkestra için Op. 15 (1894)
• Vårsång Orkestra için Op. 16 (1894)
• King Christian II Suite, Kung Kristian Op. 27 (1898)
• Sandels, Orkestra ve koro için doğaçlama Op. 28 (1898)
• Finlandia, Orkestra (ve isteğe bağlı olarak koro için) Op. 26 (1899)
• Snöfrid Anlatıcı, koro ve orkestra için Op. 29 (1899)
• Tulen synty (Ateşin kaynağı) Op. 32 (1902)
• Kuolema ("Valse Triste" ve "Scene with Cranes") Orkestra için Op. 44 (1904/1906)
• Pohjola'nın kızı, Pohjolan tytär (Pohjola's Daughter), Orkestra için senfonik şiir Op. 49 (1906)
• Svanevit (Swan-white), Op. 54 (1908)
• Nightride and Sunrise, Orkestra için senfonik şiir Op. 55 (1909)
• Dryadi (The Dryad) Orkestra için Op. 45/1 (1910)
• The Bard (Sibelius), Barden, Orkestra ve arp için senfonik şiir Op. 64 (1913/1914)
• Luonnotar, Soprano ve orkestra için senfonik şiir Op. 70 (1913)
• The Oceanides | Aallottaret (The Oceanides), Orkestra için senfonik şiir Op. 73 (1914)
• Oma Maa (Our Fatherland) Orkestra ve koro için senfonik şiir Op. 92 (1918)
• Jordens sång (Song of the Earth) Orkestra ve koro için senfonik şiir Op. 93 (1919)
• Väinön virsi (Väinö's song) Orkestra ve koro için senfonik şiir Op. 110 (1926)
• Tapiola, Orkestra için senfonik şiir Op. 112 (1926)