Seçkinci teori

Felsefe, siyaset bilimi ve sosyolojide seçkinci teori ya da elit teorisi, toplumdaki iktidar ilişkilerini tanımlamaya ve açıklamaya çalışan bir devlet teorisidir. Teori, ekonomik elit ve politika yapıcı ağların üyelerinden oluşan küçük bir azınlığın en fazla güce sahip olduğu ve bu gücün demokratik seçimlerden bağımsız olduğunu ileri sürer.

Şirketlerdeki pozisyonları ve politika oluşturma ağları üzerindeki etkileri, vakıfların finansal desteği veya düşünce kuruluşlarındaki pozisyonları ya da politika tartışma grupları aracılığıyla "elit" üyeler, şirket ve hükümet kararları üzerinde önemli bir güce sahiptir. Bu teorinin temel özellikleri, iktidarın yoğunlaştığı, elitlerin birleşik olduğu, elit olmayanların çeşitli ve güçsüz olduğu, elitlerin çıkarlarının ortak geçmişler ve pozisyonlar nedeniyle birleşik olduğu ve iktidarın tanımlayıcı özelliğinin kurumsal konum olduğudur. Elit teori, biden fazla büyük sosyal grubun ve çıkarların daha güçlü yönetici grupları üzerinde nasıl bir etkiye ve çeşitli temsil biçimlerine sahip olduğunu ve toplumun kolektif ihtiyaçlarını yansıtan temsili siyasi sonuçlara katkıda bulunduğunu vurgulayan bir gelenek olan plüralizme karşıdır.

Tüm gruplar görünürde devletin geleneksel iktidar ağlarından (soyluluk, ırk, cinsiyet veya din gibi keyfi kriterler temelinde) tamamen dışlanmış olsa bile, elit teorisi bu tür dışlanmış gruplar içinde sıklıkla "karşı elitlerin" geliştiğini kabul eder. Bu tür haklarından mahrum bırakılmış gruplar ile devlet arasındaki müzakereler, elitler ve karşı elitler arasındaki müzakereler olarak analiz edilebilir. Önemli bir sorun da elitlerin karşı elitleri kooptasyon yeteneğidir.

Demokratik sistemler, oy verme davranışının politika sonuçları üzerinde doğrudan ve gözler görülür bir etkiye sahip olduğu ve bu sonuçların seçmenlerin büyük bir kısmı tarafından tercih edildiği varsayımına göe işler. 2014 yılında yapılan ve seçmenlerin tercihleri ile politika sonuçlarını ilişkilendiren bir çalışma, bu ikisi arasındaki istatistiksel korelasyonun büyük ölçüde oy veren grupların gelir dilimlerine bağlı olduğunu ortaya koymuştur. Örneklenen en düşük gelir seviyesinde korelasyon katsayısı sıfıra ulaşırken, en yüksek gelir seviyesinde 0.6'nın üzerinde bir korelasyon ortaya çıkmıştır. Sonuç olarak, seçmenlerin gelirleri ile politika tercihlerinin ne sıklıkla gerçeğe dönüştüğü arasında güçlü ve doğrusal bir korelasyon olduğu ortaya çıkmıştır. Bu korelasyonun nedenselliği sonraki çalışmalarda henüz kanıtlanmamıştır ancak bir araştırma alanıdır.

Tarihi

Antikite

Polibios, bugün elit teorisi olarak adlandırdığımız şeye basitçe "otokrasi" demiştir. Büyük bir güvenle, siyasi iktidar kaynaklarının üç köken biçiminde ileri sürmüştür: tek adam (monarşi/yürütme), az adam (aristokrasi), çok adam (demokrasi), eğer bir "karma hükümet" içinde dengelenmezse eninde sonunda yozlaşarak kendisinin aşağılanmış bir biçimine dönüşeceğini söylemiştir. Monarşi "tiranlığa", demokrasi "ayak takımının yönetimine" ve seçkinlerin yönetimi (aristokrasi) de "oligarşi" olarak adlandırdığı şekilde yozlaşacaktır. Polibios bunun, bahsedilen üç form ve sonraki siyasi kurumlar arasındaki denge ve denetlemelerin düzgün bir şekilde uygulanmamasından kaynaklandığını etkili bir şekilde söylemiştir.

İtalyan seçkinci ekolü

Vilfredo Pareto (1848-1923), Gaetano Mosca (1858-1941) ve Robert Michels (1876-1936), Batı geleneğinde sonraki elit teorisin etkileyen İtalyan elitizm okulunun kurucularıydı.

İtalyan elitizm okulunun bakış açısı iki fikre dayanmaktadır:

1. İktidar, kilit ekonomik ve siyasi kurumlardaki otorite konumunda yatmaktadır.
2. Seçkinleri, diğerlerinden ayıran psikolojik fark, zeka ve beceri gibi kişisel kaynaklara sahip olmaları ve hükümetten çıkar sağlamalarıdır; geri kalanlar beceriksiz ve kendi kendilerini yönetme kabiliyetine sahip değilken, seçkinler beceriklidir ve hükümeti işler hale getirmek için çabalarlar. Çünkü gerçekte, başarısız bir devlette kaybedecek en çok şeyi olan elit kesimdir.

Vilfredo Pareto

Pareto, elitlerin psikolojik ve entelektüel üstünlüğünü vurgulamış ve herhangi bir alanda en yüksek başarıyı gösterenlerin onlar olduğuna inanmıştır. İki tür elitin varlığını öne sürer:

1. Yönetici elitler
2. Yönetici olmayan elitler

Ayrıca, bütün bir elitin yerini yenisinin alabileceği ve bir kişinin elit olmaktan elit olmamaya nasıl geçebileceği fikrini de genişletmiştir.

Gaetano Mosca

Mosca, elitlerin sosyolojik ve kişisel özelliklerini vurgulamıştır. Elitlerin örgütlü bir azınlık, kitlelerin ise örgütsüz bir çoğunluk olduğunu söylemiştir. Yönetici sınıf, yönetici elit ve alt elitlerden oluşur. Dünyayı iki gruba ayırır:

1. Siyasi sınıf
2. Siyasi olmayan sınıf

Mosca, elitlerin oldukça saygın ve etkili olan entelektüel, ahlaki ve maddi üstünlüklere sahip olduğunu ileri sürmektedir.

Robert Michels

Sosyolog Michels, sosyal ve siyasi örgütlerin az sayıda birey tarafından yönetildiğini ve sosyal örgütlenme ve işbölümünün kilit önemde olduğunu ileri sürdüğü oligarşinin demir kanununu geliştirmiştir. Tüm örgütlerin elitist olduğuna ve elitlerin siyasi örgütlenmenin bürokratik yapısına yardımcı olan üç temel ilkeye sahip olduğun inanmıştır:

1. Liderlere, uzman personele ve imkanlara duyulan ihtiyaç
2. İmkanların kurum içindeki liderler tarafından kullanımı
3. Lidelerlerin psikolojik özelliklerinin önemi

Günümüz seçkinci teorisyenleri

Elmer Eric Schattschneider

Elmer Eric Schattschneider, Amerikan plüralist siyaset teorisine güçlü bir eleştiri getirmiştir: Schattschneider, vatandaşların birbiriyle rekabet eden çok sayıdaki çıkarının, eşit sayıda rekabet eden çıkar grubu tarafından ileri götürülmese de yeterince temsil edildiği özünde demokratik bir sistemden ziyade, baskı sisteminin "toplumun en eğitimli ve en yüksek gelirli üyeleri" lehine önyargılı olduğunu savunmuş ve "çıkar grubu faaliyetlerine katılanlar ile kenarda duranlar arasındaki farkın, oy verenler ile oy vermeyenler arasındaki farktan çok daha büyük olduğunu" göstermiştir.

Schattschneider, The Semisovereign People (Yarı Egemen İnsanlar) adlı kitabında baskı sisteminin kapsamının geçekten oldukça küçük olduğunu savunmuştur: "Örgütlü, tanımlanabilir, bilinen grupların yelpazesi inanılmaz derecede dardır; bu konuda uzaktan yakından evrensel bir şey yoktur" ve "baskı sisteminin iş dünyası veya üst sınıf önyargısı her yerde ortaya çıkar." "Baskı sisteminin otomatik olarak tüm toplumu temsil ettiği fikrinin bir efsane olduğunu" ve bunun yerine "sistemin azınlığının bir kısmı lehine çarpık, yüklü ve dengesiz olduğunu" söylemektedir.

C. Wright Mills

Mills, ABD'deki iktidar sistemleri üzerine yeni bir sosyolojik perspektif sunduğunu iddia ettiği The Power Elite (İktidar Seçkinleri) adlı kitabını 1956 yılında yayınlamıştır. Amerika Birleşik Devletleri'nde birleşik olmasa da ayırt edilebilir bir güç sahibi yapı oluşturan üçlü bir güç grubu -siyasi, ekonomik, askeri- tanımladı.

Mills, bu grubun tüm ileri sanayi toplumlarında işleyen bir rasyonalizasyon süreci ile ortaya çıktığını, bu süreçte iktidar mekanizmalarının yoğunlaştığını ve genel kontrolün sınırlı, bir şekilde yozlaşmış bir grubun eline geçtiğini öne sürmüştür. Bu durum, bir tartışma alanı olarak siyasetin gerilemesini ve sadece resmi bir söylem düzeyine inmesini yansıtmıştır. Bu makro ölçekli analiz, "ileri" toplumlarda demokrasinin gerilemesine ve iktidarın genellikle seçilmiş temsilcilerin sınırları dışında kaldığı gerçeğine işaret etmeye çalışmıştır.

Çalışmanın ana etkisi Franz Leopald Neumann'ın Behemoth: Nasyonal Sosyalizmin Yapısı ve Uygulaması, 1933-1944 adlı kitabı olmuştur. Nazizmin Alman demokratik devletinde nasıl iktidara geldiğini inceleyen bir çalışmadır. Bu kitap, siyasi bir sistemin yapısını analiz etmek için gerekli araçları sağlamış ve modern kapitalist bir demokraside neler olabileceğine dair bir uyarı görevi görmüştür.

Floyd Hunter

Seçkinci teorinin iktidar analizi, Floyd Hunter (1953) gibi topluluk iktidar çalışmalarında mikro ölçekte de uygulanmıştır. Hunter, "Bölgesel Şehir" adlı çalışmasında bariz resmi pozisyonlarda bulunanlardan ziyade iktidarın "gerçek" sahiplerini arayan ilişkilerin iktidarını ayrıntılı olarak incelemiştir. Şehir içindeki hiyerarşileri ve bağlantı ağlarını haritalandıran -işadamları, politikacılar, din adamları vb. arasındaki iktidar ilişkilerini haritalandırmıştır- yapısal-işlevsel bir yaklaşım ortaya koymuştur. Bu çalışma, kentsel siyasette mevcut olan "demokrasi" kavramlarını çürütmek ve gerçek bir temsili demokrasi argümanlarını yeniden doğrulamak için desteklenmişti. Bu tür bir analiz, M. Schwartz tarafından yürütülen ve Amerika Birleşik Devletleri'nde şirket elitinin alanı içindeki iktidar yapılarını inceleyen çalışma gibi daha sonraki büyük ölçekli çalışmalarda da kullanılmıştır.

G. William Domhoff

G. William Domhoff, 1967 tarihli tartışmalı kitabı Who Rules America? (Amerika'yı Kim Yönetiyor?) ile Amerika Birleşik Devletleri'ndeki iktidar yapısını göstermek amacıyla yerel ve ulusal karar alma süreç ağlarını araştırmıştır. O da Hunter gibi, büyük gelir getiren mülklere (bankalar ve şirketler gibi) sahip olan ve bunları yöneten elit bir sınıfın Amerikan iktidar yapısına siyasi ve ekonomik olarak hakim olduğunu ileri sürmektedir.

James Burnham

Burnham'ın ilk çalışması olan Yönetim Devrimi, tüm işlevsel iktidarın politikacılar ya da işadamları yerine yöneticilerin eline geçmesini, yani mülkiyet ve kontrolün birbirinden ayrılmasını ifade etmeye çalışmıştır.

Robert D. Putnam

Putnam, yöneticiler ve diğer uzman gruplar arasındaki teknik ve özel bilginin geliştirilmesini, iktidarın demokratik süreçten alıp karar sürecini etkileyen danışmanlara ve uzmanlara veren bir mekanizma olarak görmüştür.

“Eğer son yüz yılın baskın figürleri girişimci, işadamı ve endüstriyel yönetici olduysa, 'yeni adamlar' bilim insanları, matematikçiler, ekonomistler ve yeni entelektüel teknolojinin mühendisleridir."

Thomas R. Dye

Dye, Yukarıdan Aşağıya Politika Yapımı adlı kitabında, ABD kamu politikalarının "halkın taleplerinden" değil, Washington D.C. merkezli kar amacı gütmeyen vakıflar, düşünce kuruluşları, özel çıkar grupları ve önde gelen lobi ve hukuk firmalarında bulunan elit konsensüsten kaynaklandığını savunmaktadır. Dye'ın şu çalışmalarında daha da genişletilmiştir: The Irony of Democracy, Politish in America, Understanding Public Policy ve Who's Running America?

George A. Gonzalez

Corporate Power and the Enviroment adlı kitabında George A. Gonzalez, ABD'li ekonomik elitlerin çevre politikasını kendi çıkarları doğrultusunda şekillendirme gücü üstüne yazmıştır. The Politics of Air Pollution: Urban Growth, Ecological Modernization and Symbolic Inclusion ve Urban Sprawl, Global Warning, and the Empire of Capital adlı kitaplarında Gonzalez, Amerika'da çevre politikası ve kentsel yayılma arasındaki karşılıklı ilişkiyi açıklamak için elit teorisini kullanmaktadır. En son çalışması, Energy and Empire: The Politics of Nuclear and Solar Power adlı kitabında, ekonomik elitlerin nükleer enerji seçeneğini savunmalarını 1945 sonrası Amerikan dış politika hedeflerine bağladıklarını, aynı zamanda bu elitlerin güneş enerjisi gibi tek bir ulusun hakimiyetinde olmayan diğer enerji türlerine devlet desteği verilmesine karşı çıktıklarını göstermektedir.

Ayrıca bakınız: İklim değişikliği ve Kentsel yayılma

Ralf Dahrendorf

Reflections on the Revolution in Europe adlı kitabında Ralf Dahrendorf, siyasi faaliyet için gereken ileri düzeydeki yetkinlik nedeniyle, bir siyasi partinin aslında "siyasi hizmet" sağlayıcısı, yani yerel ve resmi kamu dairelerinin idaresi olma eğiliminde olduğunu ileri sürmektedir. Seçim kampanyası sırasında her parti, seçmenleri devlet işlerini yönetmek için en uygun olduğuna ikna etmeye çalışır. Bunun mantıklı sonucu, bu karakteri kabul etmek ve partileri açıkça hizmet sağlayan şirketler olarak tescil etmek olacaktır. Bu şekilde, yönetici sınıf yasal olarak tanınmış şirketlerin üyelerini ve ortaklarını içerecek ve "yönetilen sınıf" kendi çıkarlarına en uygun devlet yönetim şirketini seçimle belirleyecektir.

Martin Gilens and Benjamin I. Page

Profesör Martin Gilens ve Benjamin Page, 1779 politika konusu üzerinde yaptıkları istatistiksel analizde, "ekonomik elitlerin ve iş dünyasının çıkarlarını temsil eden örgütlü grupların ABD hükümet politikası üzerinde önemli bağımsız etkilere sahip olduğunu, ortalama vatandaşların ve kitle temelli çıkar gruplarının ise bağımsız etkilerinin ya çok az olduğunu ya da hiç olmadığını" tespit etmişlerdir. Vox.com tarafından alıntılanan eleştirmenler, aynı veri setini kullanarak, zengin ve orta sınıfın anlaşmazlığa düştüğü durumlarda, zenginlerin tercih ettikleri sonucu yüzde 53 oranında elde ettiklerini, orta sınıfın ise yüzde 47 oranında istediklerini elde ettiklerini ileri sürmüşlerdir. Bazı eleştirmenler Gilens ve Pages'in manşet sonucuna katılmamakla birlikte, veri setinin "zengin ve orta (sınıfın) yoksulların istediği politikaları engellemede etkili olduğunu" doğruladığına inanmaktadır.

Thomas Ferguson

Siyaset bilimci Thomas Ferguson'un Investment Theory of Party Competition adlı eseri bir elit teorisi olarak düşünülebilir. En kapsamlı şekilde 1995 tarihli Golden Rule: The Investment Theory of Party Competition and the Logic of Money-driven Political Systems isimli eserinde ortaya koyulmuştur, esere modern siyasi sitemlerde siyasi farkındalık kazanmanın maliyetinin hiçbir vatandaşın karşılayamayacağı kadar yüksekte olduğunu belirterek başlar. Bu seçkinler daha sonra siyasi katkılar ve medyadaki onaylar gibi diğer yollarla destekledikleri partilere ve politikalara "yatırım" yaparak siyaseti etkilemeye çalışırlar.

Neema Parvini

Neema Parvini, 2022 tarihli The Populist Delusion adlı eserinde "halkın iradesinin" siyasi kararları etkilemediğini ve "elit güdümlü değişimin" siyasi iktidarın geçeklerini daha iyi açıkladığını iler sürmektedir. Parvini kitabında elit teorisini ve elit teorisyenlerin teorilerini açıklayarak tanıtmaktadır: Gaetano Mosca, Vilfredo Pareto, Robert Michels, Carl Schmitt, Bertrande de Jouvenel, James Burnham, Samuel T. Francis ve Paul Gottfried. Parvini, düşünürleri açıklarken ve çerçevelerini batı siyasi tarihine uygularken, iktidarın gerçek işleyişinin "örgütlü bir azınlık elitinin örgütsüz bir kitleye hükmetmesi" olduğu sonucuna varmaktadır. Parvini ayrıca elit teorisini ve The Populist Delusion'da ortaya konan agümanları Academic Agent adlı YouTube kanalında tartışmakta ve sunmaktadır.

Ayrıca bakınız

• Elitizm
• Oligarşinin Demir Kanunu
• Egemen sınıf

Bibliyografya

• Amsden, Alice (2012) The Role of Elites in Economic Development, Oxford University Press, 2012. with Alisa Di Caprio and James A. Robinson.
• Bottomore, T. (1993) Elites and Society (2nd Edition). London: Routledge.
• Burnham, J. (1960) The Managerial Revolution. Bloomington: Indiana University Press.
• Crockett, Norman L. ed. The power elite in America (1970), excerpts from experts online free
• Domhoff. G. William (1967–2009) Who Rules America? McGraw-Hill. online 5th edition
  • Domhoff, G. William. Studying the power elite: Fifty years of who rules America? (Routledge, 2017); new essays by 12 experts
• Downey, Liam, et al. "Power, hegemony, and world society theory: A critical evaluation." Socius 6 (2020): 2378023120920059 online.
• Dye, T. R. (2000) Top Down Policymaking New York: Chatham House Publishers.
• Gonzalez, G. A. (2012) Energy and Empire: The Politics of Nuclear and Solar Power in the United States. Albany: State University of New York Press
• Gonzalez, G. A. (2009) Urban Sprawl, Global Warming, and the Empire of Capital. Albany: State University of New York Press
• Gonzalez, G. A. (2006) The Politics of Air Pollution: Urban Growth, Ecological Modernization, And Symbolic Inclusion. Albany: State University of New York Press
• Gonzalez, G. A. (2001) Corporate Power and the Environment. Rowman & Littlefield Publishers
• Hunter, Floyd (1953) Community Power Structure: A Study of Decision Makers.
• Lerner, R., A. K. Nagai, S. Rothman (1996) American Elites. New Haven CT: Yale University Press
• Milch, Jan, (1992) . C.Wright Mills och hans sociologiska vision Om hans syn på makt och metod och vetenskap,. Sociologiska Institution Göteborgs Universit-("C.Wright Mills and his sociological vision About his views on power and methodology and science. Department of Sociology Gothenburg University")
• Mills, C. Wright (1956) The Power Elite. online
• Neumann, Franz Leopold (1944). Behemoth: The Structure and Practice of National Socialism, 1933 - 1944. Harper. online
• Putnam, R. D. (1976) The Comparative Study of Political Elites. New Jersey: Prentice Hall.
• Putnam, R. D. (1977) ‘Elite Transformation in Advance Industrial Societies: An Empirical Assessment of the Theory of Technocracy’ in Comparative Political Studies Vol. 10, No. 3, pp383–411.
• Schwartz, M. (ed.) (1987) The Structure of Power in America: The Corporate Elite as a Ruling Class. New York: Holmes & Meier.
• Volpe, G. (2021) Italian Elitism and the Reshaping of Democracy in the United States. Abingdon, Oxon; New York: Routledge.