İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi
| İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi | |
|---|---|
 | |
| Kurucu | Andreas |
| Bağımsızlık | 330'da Heraclea Metropolitinden |
| Tanınma | Ortodoks |
| Başpiskopos | Konstantinopolis-Yeni Roma Başepiskoposu ve Ekümenik Patrik I. Bartholomeos |
| Yönetim | İstanbul, Türkiye'nin çoğu, Aynoroz Dağı, Girit, Kuzey Yunanistan'ın bir bölümü, Oniki Adalar ve diasporadaki Rum Ortodoks Kiliseleri |
| Merkezi | Aya Yorgi Patrikhane Kilisesi, İstanbul |
| Dil | Fransızca, İngilizce, İspanyolca, Türkçe, Yunanca |
| Üyesi | Yunanistan'da ~3.800.000, diasporada ~1.500.000 |
| Episkoposları | 125 (73 görevde, 52 unvan) |
| Yönetimi | ABD'de 525,[1] Avustralya'da 117, Türkiye'de 6 |
| Keşişler | ~1,800 (Aynoroz) |
| Manastırlar | 20 (ABD),[1] 32 (Aynoroz), 8 (Avustralya), 6 (Meteora) |
İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi (Şablon:Dil-el, Oikoumenikòn Patriarcheîon Konstantinoupóleos, Şablon:IPA-el;, Fener Rum Patrikhanesi ya da Rum Ortodoks Patrikhanesi[2], Ortodoks Hristiyanlığı temsil eden Doğu Ortodoks Kilisesi'ni oluşturan 14 otosefal kiliseden biri. Günümüzde Konstantinopolis-Yeni Roma Başepiskoposu ve Ekümenik Patriği I. Bartholomeos tarafından yönetilmektedir.
Doğu Roma İmparatorluğu'nun başkentinde bulunması ve bugünkü Ortodoks kiliselerinin çoğunun ana kilisesi olması nedeniyle Ortodokslukta özel bir yeri vardır. Ekümenik Patrik diğer Doğu Ortodoks episkoposları arasında "Primus inter pares" (eşitlerin birincisi) unvanını taşır ve Papa'nın aksine tamamıyla özerk olan otosefal kiliselere müdahale etmez. Buna rağmen dünyadaki yaklaşık 300 milyon Ortodoks Hristiyan'ın temsilcisi ve dini lideri olarak görülür.[3][4][5]
Tarihi
1453 Yılında İstanbul'un fethinden sonra, gayrimüslim olan toplumların yaşayışına dair düzenlemeler, Fatih Sultan Mehmet'in çıkardığı fermana bağlanmış, böylece Fener Rum Patrikhanesi de denilen Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin yasal statüsü süreklilik kazanmıştır.[kaynak belirtilmeli]
II. Gennadios'un Patrik olmasıyla, Patrikhane faaliyetlerini kentin ikinci büyük kilisesi olan Havariyun Kilisesi'nde yürütmeye başlar. O zamanlarda yaklaşık bin yaşındaki Havariyun Kilisesi'nin bahçesinde İmparator ailesinin mezarları da bulunmaktadır ve Hristiyan nüfusun azalması ve güvenlik nedeniyle 1455'te boşaltılır.
Patrikhane Pammakaristos Manastırı'na taşınır. 12. yy'da II. Ioannes Komnenos'un yaptırdığı Pammakaristos Manastırı, Hristiyan göçmenlerin yerleştirildiği Çarşamba semtinde idi. Havariyun Kilisesi'ne göre daha küçük ve güvenli olan Pammakaristos, 1518'de restore ve II. Ieremias'ın patrikliği sırasında da genişletilerek yeniden inşa edildi. 1586'da, III. Murad döneminde boşaltılan kilise, 1591'de Fethiye adıyla camiye dönüştürüldü. Patrikhane, önce Fener'deki Vlah Sarayı Kilisesi'ne, 1597'de ise Ayvansaray'daki Ayios Dimitrios Kilisesi'ne taşındı.[kaynak belirtilmeli]
Patrikhane, 1602'de Fener'de bulunan Ayios Yeoryios Manastırı'na yerleşti ve bu tarihten sonra faaliyetini burada sürdürdü.
II. Mehmed'in çıkardığı fermanla statüsü saptanan Rum Ortodoks patrikleri, cemaatin evlenme, cenaze gibi adetlerini özgürce uygulayabilmesini denetliyorlardı. Patrik, bir vezir statüsünde kabul edilir, kendisine divanda yer verilirdi. Maiyetindeki diğer yöneticiler ile birlikte her türlü hizmet ve vergiden muaftı. Rum cemaatine dair konuların görüşüldüğü meclise başkanlık eden patrik, hukuki ve cezai işlerde tam yetkili idi. Böylece patrik, Rum Ortodoks toplumunun tartışmasız lideri olarak, Bizans dönemindeki haklarından fazlasına kavuşmuştu.
Cumhuriyet dönemi
Rum Ortodoks kiliseleri üzerinde simgesel bir otoritesi olan İstanbul patriği, 6. yy'dan beri "Ekümenik Patrik" sıfatıyla dünyadaki tüm Ortodoksların ruhani lideri kabul edilir. Bu konu, Lozan Antlaşması’yla hukuki ve siyasi konumu kaldırılan bu unvanı Türkiye Cumhuriyeti tanımamaktadır.
1856 Islahat Fermanı ile patriklerin yetkileri, dinî konularla sınırlandı. Seçim usulleri gözden geçirildi. Görev süreleri ömür boyu kılınarak sorumlu oldukları davalardaki yetkileri genişletildi. Lozan Antlaşması’yla Cumhuriyet döneminde patriklerin tüm ayrıcalıkları kaldırıldı. Türkiye Cumhuriyeti uyruğunda bulunmaları koşulu getirildi.
Cumhuriyet döneminde Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin etkinlik alanı da sadece dinî konularla İstanbul'daki Rum cemaati ile sınırlandı. Hizmet binasının 1941'de yanması üzerine, 1989'da Yüksek Mimar Aristidis Pasadeos nezaretinde başlatılan onarım çalışmaları 1991'de tamamlandı. Patrikhane, faaliyetini hâlen yeni binasında yürütmektedir. Şu andaki Patrik I. Bartholomeos'tur.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Krindatch, Alexei (2011). Atlas of American Orthodox Christian Churches. Brookline, MA: Holy Cross Orthodox Press. s. 143. ISBN 978-1-935317-23-4.
- ^ Ortaylı, İlber (2003). "Osmanlı Barışı", p. 14. ISBN 975-6571-50-0.
- ^ Fairchild, Mary. "Christianity:Basics:Eastern Orthodox Church Denomination". about.com. 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2014.
- ^ "The Patriarch Bartholomew". 60 Minutes. CBS. 20 Aralık 2009. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010.
- ^ "Quick facts about the Ecumenical Patriarch of Constantinople". Rum Ortodoks Patrikhanesi. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2011.
His All Holiness Ecumenical Patriarch Bartholomew serves as the spiritual leader and representative worldwide voice of some 300 million Orthodox Christians throughout the world