Retorik soru
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Retorik soru, soruyu soran kişinin karşı taraftan doğrudan bir cevap beklemediği sorudur. Çoğu durumda, bir konuşma başlatmak ya da konuşmacının veya yazarın bir konu hakkındaki görüşünü açıklamak veya vurgulamak amacıyla kullanılır.[1]
"Hiçbir şeyi doğru yapamaz mısın?" sorusu sıkça kullanılan bir örnek olarak gösterilebilir. Bu soru, dinleyicinin dikkat yetisi hakkında bir soru sormayı değil, dinleyicinin dikkat eksikliğini ima etmeyi amaçlamaktadır.
Biçimleri ve kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Olumsuz iddialarda[değiştir | kaynağı değiştir]
Retorik sorular, bir meydan okuma olarak görülebilir. Soruları cevaplamak genellikle zor veya imkânsızdır. Örnekte, "Romalılar bizim için şimdiye kadar ne yaptı?" (Monty Python'un Brian'ın Yaşamı) adlı soru, olumsuz bir iddia niteliğindedir. Soru, "Romalıların bizim için hiçbir şey yapmadı!" anlamına gelmektedir. Shakespeare'in yazdığı Julius Caesar oyununda Mark Antony, "İşte, Sezar! Bunun gibi bir başka [Sezar] ne zaman gelir?" diyerek haykırdı. Bu soruda Sezar'ın bir daha asla görülmeyecek ender özelliklere sahip olduğu iddiası işlev olarak görülür. (Julius Caesar, 3. Perde, 2. sahne, 257)
Olumsuz iddialar, iğneleyici (sarkastik) bağlamlarda kullanıldığında olumlu bir anlama dönüşebilir. Örneğin, "Sigara içmek, akciğer kanserine yol açabilir. Kim bilir!?" sorusunda, ifadedeki doğruluğunun tamamen açık olduğu iddiasıyla birlikte işlev olarak görülür.
Metaforlarda[değiştir | kaynağı değiştir]
Retorik sorular genellikle daha önce sorulmuş sorulardan oluşturduğu için mecaz anlamda da kullanılır. Örnek olarak, 1959 yapım Rodgers ve Hammerstein müzikalinde, The Sound of Music'in "Maria" şarkısında "Maria gibi bir sorunu nasıl çözersiniz?" sorusu üzerine "Bir bulutu yakalayıp aşağıya nasıl çekersiniz?", "Kumda bir dalgayı nasıl tutarsınız?" ve "Bir ay ışığını elinizde nasıl tutarsınız?" gibi sorularla karşılık verildi. Bu cevapların sonucunda Maria gibi bir sorunun çözülemeyeceği ileri sürüldü.
Retorik soru biçimi, halk dilinde "retorik doğrulama" olarak bilinmektedir. Bir sorudaki cevabın kesinliği veya açıklığı, cevabı aynı derecede açık olan farklı, genellikle komik sorulara ifade edilir. "Su ıslak mı?", "Gökyüzü mavi mi?" ve "Papa Katolik mi?" gibi sorular yaygın olarak kullanılır.[2][3][4]
Noktalama işaretlerinde kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Retorik bir sorularda, cümledeki bağlama göre, soru işareti (?), nokta (.) veya ünlem işareti (!)[5] kullanılabilir; ancak bazı kaynaklar, retorik olup olmaması fark etmeksizin herhangi bir soru sorulduğunda soru işaretinin kullanılması gerektiğini savunuyor.[6]
İngiliz bir matbaacı Henry Denham, 1580'li yıllarda retorik bir sorunun sonunda kullanılmak üzere "retorik soru işareti" (⸮) icat etti; ancak işaret, 17. yüzyılda kullanım dışı kaldı. Sıradan bir soru işaretinin tersiydi.[7]
Alıntılar[değiştir | kaynağı değiştir]
"Retorik soruların argümanlardaki etkisi, dramatik niteliklerden kaynaklanmaktadır. Gösterilen bir diyalogda konuşmacı, sahnede iki rol oynuyormuş gibi hem kendisi sorup hem de kendisi cevap vermeye çalışır. Her zaman heyecanlı değildir; biraz ironik ya da sadece tartışmacı olabilir: ama bir düzeye kadar dramatik olur ve aşırıya kaçarsa kişinin tarzına teatral bir hava verir."[8]
"Retorik sorgulama ... bir konuşmacı tarafından kasıtlı amaçlar için kullanılan oldukça bilinçli bir tekniktir ve seyrek olarak bir diyalogda, konuşma veya konuşma süresiyle orantılı olarak kullanılır."[9]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Aporia
- Varsayımsal soru
- Müstehcen soru
- Karmaşık soru
- Ön varsayım
- Şaşırtıcı soru
- Çıkarım
- Performatif çelişki
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Rhetorical questions!". specialized language definitions. 26 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2007.
- ^ Humour in society: resistance and control. Macmillan. 1988. s. 67. ISBN 0-333-44070-6.
- ^ Fixed expressions and idioms in English: a corpus-based approach (Oxford studies in lexicography and lexicology). Oxford University Press. 1998. s. 158. ISBN 0-19-823614-X.
- ^ Shorter dictionary of catch phrases. Routledge. 1994. s. 25. ISBN 0-415-10051-8.
- ^ "The Uses of Question Marks". www.whitesmoke.com. 13 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021.
- ^ "The Question Mark". grammar.ccc.commnet.edu. 8 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2018.
- ^ Truss, Lynne. Eats, Shoots & Leaves, 2003. p. 142. 1-59240-087-6.
- ^ Manual of Composition and Rhetoric. Ginn & Company. 1907. OCLC 1926080.
- ^ Electronic Discourse: Linguistics Individuals in Virtual Space. Albany: State University of New York Press. 1997. OCLC 42636887.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Retorik soru nedir? 1 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Retorik sorunun sesli çizimleri 28 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Terimin kısa tanımı 26 Kasım 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- "Common Errors in English". Grammatical Errors in the English Language. 26 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2007. (İngilizce)
- "Twisting Arms: Figurative Language Effects in Persuasive Discourse" (PDF). psychology research paper. 8 Mart 2003 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2008. (İngilizce)