Pyrus communis caucasica
| Pyrus communis caucasica | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Üçlü adlandırma | |||||||||||||||||
| Pyrus communis subsp. caucasica (Fed.), in P.H.Davis (ed.), Fl. Turkey 4: 163 (1972). | |||||||||||||||||
Pyrus communis caucasica (Kafkas yaban armudu), Rosaceae (gülgiller) familyasından bir bitki alt türüdür. Deniz seviyesinden 1.600 metre yüksekliğe kadar olan bölgelerde yetişir. Kafkasya bölgesinin endemik bitkilerinden biridir.
Gürcistan’da yaygın olarak yetişir ve Gürcüce adı olan “panta” (პანტა) Artvin bölgesinde de kullanılmaktadır.[1][2] Hızlı büyüyen ve dikenli bir bitki olan Pyrus communis caucasica, orta boyda ya da uzun bir ağaçtır. Salkım biçiminde beyaz çiçek açar ve uzun saplı yaprağı tek parçadır. Saplı meyvesi yendiği gibi sirke ve votka yapımında kullanılır. Kerestesi kıymetlidir. Pyrus communis subsp. caucasica fidanlarından başka cins armutların aşılanmasında anaç olarak yararlanılmaktadır.
Genel özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Genellikle dar, oval bir taç geliştiren değişken bir büyüme tarzına sahip bir ağaçtır. Yükseklik yaklaşık 15–20 m, genişlik yaklaşık 10 metredir. Yaşlı ağaçların koyu gri ve bazen neredeyse siyah olan bir gövdesi vardır. Genellikle derin oluklu ve bazen küçük parçalar halinde dökülüor. Genç dallar hafif tüylü başlar, ancak kısa sürede çıplak kalır. Grimsi kahverengiye dönerler ve bazen dikenleri vardır. Yaprakların şekli çok değişkendir. Yuvarlak, oval veya eliptik ve parlak koyu yeşildirler, kenarları keskin testere dişlidir. Beyaz çiçekler Nisan ayı sonlarında bolca çiçek açar. Çiçekler, yaklaşık 4 cm çapında, birlikte 5 ila 9'luk demetler halinde büyür. Yenilebilir, oldukça tatsız armut biçimli meyveler sonbaharda gelişir. Nötr ve kireçli toprak ister ve kuraklığa karşı dayanıklıdır.[3]
Dağılımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kafkasya'nın endemik türü olan Pyrus communis subsp. caucasica, Gürcistan'daki 11 yabani armut ağacı türü arasında en yaygın olanıdır ve yerel armut türlerinin atası olarak kabul edilir. Kafkas yaban armudu ağacı ayrıca Macaristan, İran, Makedonya, Moldova, Polonya, Romanya, Rusya, Sırbistan ve Ukrayna’da da görülmektedir. Ancak Kafkas bölgesi dışındaki bu varlığını, bu ağacın Sovyet döneminde uzaktaki bahçelere başka cins armutları aşılamak için anaç fidan olarak dikilmiş olmasına borçludur.
Asırlık armut ağacı: "Panta"
[değiştir | kaynağı değiştir]Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Yoncalı köyünde bulunan ve “panta” olarak adlandırılan bir ağacın yaklaşık 1.500 yaşında olduğunu tahmin edilmektedir. Bu ağacın varlığı da Kafkas yaban armudunun uzun ömürlü bir ağaç olduğunu göstermektedir. Çevre genişliği 6,6 metre olan panta armudu ağacı, 2,1 metre çapında ve 18,5 metre boyundadır. Ağacın tescil edilmesi için çalışmalar başlatılmıştır.[4][5]
Panta (პანტა), Gürcüce bir kelime olup yaygın olarak Kafkas yaban armuduna verilen isimdir. Bununla birlikte yaban elmasına da panta denir.[6]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikitür'de Pyrus communis subsp. caucasica ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Wikimedia Commons'ta Pyrus communis subsp. caucasica ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Şavşeti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 34-39". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2020.
- ^ "Pyrus communis subsp. caucasica". www.vdberk.com.tr. 24 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2022.
- ^ ""Dünyanın En Yaşlı Armut Ağacı Artvin'de Bulunmuş Olabilir"". 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2020.
- ^ "en yaşlı armut ağacı Artvin Şavşat Yoncalı köyünde/ The oldest pear tree in the World."". 3 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2020.
- ^ "პანტა", A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 26 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5