Poliksena

Yunan mitolojisinde, Polyxena (Yunanca: Grekçe: Πολυξένη ) Truva Kralı Priamos ve kraliçesi Hekabe'nin en küçük kızıydı. Homeros, ondan bahsetmez ancak bazı diğer klasik yazarlar ondan bahseder. Bu yazarlara göre Polyksena'nın hikâyesi değişkenlik gösterir. Truva'nın düşmesinden sonra, nişanlısı olduğu ve birçok versiyonda ölümüne sebep olduğu Akhilleus'un mezarında kurban edilir.^[1]

Efsane

Polyxena, Agamemnon ve Clytemnestra'nın kızı olan Iphigenia'nın Truva versiyonu olarak kabul edilir. Homeros'un İlyada'sında yer almamasına rağmen, daha sonraki şairlerin eserlerinde, belki de Homeros'un sade hikâyesine romantizm katmak için yer almıştır. Bir kahin, Polyksena'nın kardeşi Prens Troilus yirmi yaşına gelene kadar Truva'nın yenilmeyeceğini kehanet eder. Truva Savaşı sırasında Polyksena ve Troilus, bir çeşmeden su getirmeye çalışırken pusuya düşürülür ve Troilus Yunan savaşçı Akhilleus tarafından öldürülür. Ancak Akhilleus, kısa süre sonra Poliksena'nın sağduyulu olmasından etkilenir.^[2]

Patroklus'un ölümünün ardından hâlâ iyileşmekte olan Akhilleus, Polyksena'nın sözlerinde teselli bulmuştur ve kızın bağlılığından emin olduktan sonra, Polyksena ile buluşmak için Apollon Tapınağına gitmesini söyler. Akhilleus, Polyksena'ya güvenir ve ona en savunmasız yeri olan topuğundan bahseder. Polyksena'nın kardeşleri Paris ve Deiphobos, Apollon tapınağında Akhilleus'u pusuya düşürürler ve Akhilleus'u, Apollon'un yönlendirdiği, zehirlenmiş bir okla topuğundan vururlar.

Polyksena'nın Kurban Edilmesi

Bazıları Polyksena'nın Akhilleus'un ölümünden sonra suçluluk duygusundan intihar ettiğini iddia etti.^[3] Euripides'e göre ise Troyalı Kadınlar ve Hekabe adlı oyunlarında Polyksena'nın ünlü ölümü Truva Savaşı'nın sonunda gerçekleşmiştir. Akhilleus'un hayaleti, Hellas'a yelken açmak için gereken rüzgarları yatıştırmayı istiyorlarsa, Polyksena'nın kurban edilmesini talep eder. Kız, Akhilleus'un mezarının dibinde öldürülecektir. Hekabe, anne olarak, bir çocuğunun daha öldürülmesine katlanamaz. (Polyksena, neredeyse tüm kız ve erkek kardeşlerinden sonra öldürülmüştür.)

Ancak Polyksena, bir köle olarak yaşamaktansa Akhilleus'a kurban olarak ölmeyi tercih etmektedir. Bu yüzden, Odysseus'a yalvarmayı ya da prenses dışında herhangi bir şekilde muamele görmeyi reddeder. Polyxena'nın bekareti, karakterinin onuru için kritik öneme sahiptir ve Akhilleus'un oğlu Neoptolemos, Poliksena'nın boğazını kestiğinde cesurca öldüğü anlatılmıştır.

Klasik Sanatta

Yunan betimlemelerindeki birkaç örnek, Polyksena'nın kurban edilmesini tasvir etmektedir.^[4] Çoğu, Polyksena'nın Akhilleus'un mezarı önünde kurban edildiğini gösterir. Bununla birlikte, resimlerdeki bazı ayrıntılar, mitin değişen ve belki de daha önceki versiyonlarına işaret etmektedir.

Örneğin, bazı görüntülerde, Polyksena'nın bir mezar yerine bir sunak üzerinde kurban edildiği görülmektedir. Gümüşçay'da bulunan M.Ö. 500 yılına tarihlenen Polyksena Lahdi'ndeki rölyef, mezarın yanında sehpa olduğunu göstermektedir.^[5] Bu ayrıntılar, Akhilleus'un mezar höyüğü ile Apollon'a adanan kutsal alan arasında bir bağlantı olduğu şeklinde yorumlanmıştır.

Klasik Sonrası Sanat

Çoğu versiyon Polyksena'nın ölümüne onurlu bir şekilde gittiğini gösterir, ancak genellikle göğüsleri çıplaktır. Kurban ayini bir rahip veya Neoptolemos tarafından yapılabilir. Ricci'nin versiyonlarında olduğu gibi, Akhilleus'un mezarının üzerinde onun atlı bir heykeli olabilir ve öldürmeye karşı çıkan Agamemnon, kurbana karşı olduğunu göstermek için orada olabilir. Bazen Aşil'in hayaleti havada görülmektedir.^[2]

Floransa'daki Loggia dei Lanzi'de çok belirgin bir şekilde sergilenen ve genellikle Pio Fedi (1855-1865) tarafından Polyksena'ya Tecavüz olarak adlandırılan heykel, tasvir edilen şiddet biraz yanıltıcıdır. Tecavüz sözcüğü, cinsel tecavüz anlamında değildir, ancak Latince rapere "kapmak, kapmak, götürmek" kelimesinden türetilen kelimeye atıfta bulunulur^[6]^[7] Kısacası, Polyksena'nın cinsel tecavüze uğramasını değil, Neoptolemos tarafından annesi Hekabe'nin tüm itirazlarına rağmen öldürüldüğünü gösterir. Yerdeki ceset, biraz anakronik olarak (kronolojik olarak uygunsuz), ya kardeşi Polites ya da muhtemelen Hektor'dur. Çoğu versiyonda, her ikisi de çok daha önce öldürülmüştür.^[8]

Polyksena'nın Kurban Edilmesi ile ilgili Eserler

Polyksena'nın Kurbanı, 1647, Charles Le Brun, Metropolitan Sanat Müzesi
Polyxena'nın Kurban Edilmesi, Giovanni Francesco Romanelli, 17.yy
Polyxena'nın Kurban Edilmesi, Giovanni Battista Pittoni
Polyxena'nın Kurban Edilmesi, Sebastiano Ricci
Polyxena'nın Kurban Edilmesi
Çanakkale Arkeoloji Müzesi, Polyxena Lahdi
Polyxena'nın ölümü, Paul-François Quinsac
Hekabe, çocukları Polyxena ve Polydoros'un cesetleriyle Aşil'in mezarında - Karl Russ, Kunsthistorisches Museum
Polyxena'nın Kurban Edilmesi, Pittoni, Stuttgart
Polyxena'nın Kurban Edilmesi, Giovanni Battista Pittoni, Bavarian Resim Koleksiyonu
Polyksena'nın muzaffer Yunanlar tarafından kurban edilmesi (Atika siyah figürlü Tiren amforası, yaklaşık MÖ 570-550), Britanya Müzesi
Truva Öyküsü setinden Polyksena'nın Kurbanı, Geç 16. yy, Metropolitan Sanat Müzesi
Polyksena'nın Kurban Edilmesi, Domenico Corvi, 1790-1800
Polyxena'nın Kurban Edilmesi, Giulio Carpioni
Hekabe ve Polyxena
Aşil tümülüsü yakınında Polyksena'nın kurban edilmesi. Polyksena lahiti, MÖ 500 civarı
Polyxena'nın Götürülmesi, Pio Fedi, Floransa

Kaynakça

^ Hall, 254
^ ^a ^b Hall, 249; Aghion et al, 242
^ Philostratus,Heroica
^ M. Robertson “Troilos and Polyxene. Notes on a changing legend,” in J.-P. Dexcoeudres (ed.) Eumousia. Ceramic and iconographic studies in honour of Alexander Cambitoglou, Sydney, 1990, p. 64-65
^ Senvinç (1996). "A New Sarcophagus of Polyxena from the Salvage Excavations at Gümüşçay". Studia Troica. 6: 251-64.
^ Corinne J. Saunders, Rape and Ravishment in the Literature of Medieval England, Boydell & Brewer, 2001, p. 20.
^ Keith Burgess-Jackson, A Most Detestable Crime: New Philosophical Essays on Rape, Oxford University Press, New York, 1999, p. 16.
^ "The Rape of Polyxena" 8 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Illustrated London News, p. 97, 25 January, 1868; "Tourist breaks a finger off Uffizi’s Rape of Polyxena" 8 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The History Blog

[1] Hall, 254

[Hall,_249;_Aghion_et_al,_242-2] Hall, 249; Aghion et al, 242

[3] Philostratus,Heroica

[4] M. Robertson “Troilos and Polyxene. Notes on a changing legend,” in J.-P. Dexcoeudres (ed.) Eumousia. Ceramic and iconographic studies in honour of Alexander Cambitoglou, Sydney, 1990, p. 64-65

[5] Senvinç (1996). "A New Sarcophagus of Polyxena from the Salvage Excavations at Gümüşçay". Studia Troica. 6: 251-64.

[cor-6] Corinne J. Saunders, Rape and Ravishment in the Literature of Medieval England, Boydell & Brewer, 2001, p. 20.

[Kei-7] Keith Burgess-Jackson, A Most Detestable Crime: New Philosophical Essays on Rape, Oxford University Press, New York, 1999, p. 16.

[8] "The Rape of Polyxena" 8 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Illustrated London News, p. 97, 25 January, 1868; "Tourist breaks a finger off Uffizi’s Rape of Polyxena" 8 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The History Blog

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]