Peru-Bolivya Konfederasyonu
Peru-Bolivya Konfederasyonu Confederación Perú-Boliviana Peru-Bolivya Konfederasyonu | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1836-1839 | |||||||||||||
 Bayrak
 Arma
| |||||||||||||
Slogan Firme por la Unión (Türkçe:Birlik için imzala) | |||||||||||||
.svg) | |||||||||||||
| Başkent | Tacna | ||||||||||||
| Hükûmet | Cumhuriyet | ||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Para birimi | Peru reali Bolivya solu | ||||||||||||
| |||||||||||||
Peru-Bolivya Konfederasyonu (İspanyolca: Confederación Perú-Boliviana), Güney Amerika'da kısa ömürlü bir konfederasyon devletiydi. 1836'dan 1839'a kadar Bolivya ve Peru devletlerinin (o süreçte Peru, Kuzey Peru ve Güney Peru cumhuriyetlerine bölünmüştü) oluşturduğu bir birlik olarak var oldu. İlk ve tek devlet başkanı Bolivya devlet başkanı Andrés de Santa Cruz olurken, konfederasyonun başkenti Tacna'ydı.
Konfederasyon, Şili'ye karşı Peru-Bolivya Konfederasyon Savaşı'ndaki yenilginin ardından dağıldı.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Konfederasyon öncesi süreç ve kuruluşu[değiştir | kaynağı değiştir]
.svg)
.svg)
Hem bugünkü Bolivya toprakları hem de Peru toprakları, 1542'de kurulan İspanyol Peru Valiliği'nin bir parçasıydı. Günümüzdeki Bolivya o dönem genellikle "Yukarı Peru" (Alto Perú) olarak adlandrılıyordu. Ancak Bolivya, 1776'da Río de la Plata Kral Vekilliği'nin kurulmasıyla Peru'dan ayrıldı. Peru'nun bağımsızlığını 28 Temmuz 1821'de ilan etmesi ile Peru Valiliği sona erdi. Bolivya, 6 Ağustos 1825'te İspanya'dan bağımsızlığını ilan etti. Bu süreçte iki ülke arasında coğrafî bir sınırın olmaması ve sömürge döneminden kalma kültürel, ekonomik ve idarî yapıların varlığının devam etmesi, iki ülke arasında kalıcı bir karşılıklı etki durumuna yol açmıştır. Ayrıca, iki ülke arasında ortak bir ittifaka yönelik çabaları yoğunlaşmasında Şili'den gelen güçlü tehditler önem arz etmekteydi. Her iki ülkenin federasyonu için daha önceki planlar, gelecekteki birlik içindeki liderlik rolü sorunu nedeniyle başarısız olmuştu.
Antonio José de Sucre'nin istifasının ardından Andrés Santa Cruz, Bolivya devlet başkanı seçildi ve 24 Mayıs 1829'da göreve başladı. Agustín Gamarra ve Felipe Santiago de Salaverry'ye karşı mücadelede Perulu caudillo Luís Orbegoso'nun askerî desteğini Peru'nun büyük bir bölümünü işgal etmek için bir fırsat olarak gördü. 15 Ağustos 1836'da Santa Cruz, Lima'yı işgal etti. Peru-Bolivya konfederasyonuna hazırlanırken Peru'nun siyasi yapısını yeniden düzenledi. Ülke iki cumhuriyete bölündü: 17 Mart 1836'da Güney Peru, General Ramón Herrera Rodado yönetiminde Peru'nun dört güney eyaletinden oluşturuldu. Bu oluşumu Orbegoso hükûmeti altında 6 Ağustos 1836'da Peru'nun kuzeydeki dört ilinden oluşan Kuzey Peru izledi. Her iki cumhuriyet de 28 Ekim 1836'da Bolivya ile Confederación Perú-Boliviana'yı oluşturmak için birleşti. Birlikte, Konfederasyonun tahminî dört milyon nüfusu vardı. 1 Mayıs 1837'de üç devletin temsilcileri, anayasa görevi görecek olan "Tacna Paktı"nı imzaladılar. Ancak yayınlandıktan sonra, özellikle bağımsızlığından korkan Bolivya'da şüpheler yükseldi.[1] Santa Cruz, en büyük koruyucu olarak devlet işlerini devraldı. ABD, Büyük Britanya ve Fransız Temmuz Monarşisi diplomatik ilişkiler kurarak yeni federasyonu tanıdı.[2]
Konfederasyon Savaşı ve Konfederasyonun sonu[değiştir | kaynağı değiştir]
Ekonomik ve askerî hakimiyet tehdidiyle karşı karşıya kalan Şili, Peru-Bolivya arasındaki konfederasyonunun feshedilmesini talep etti. Bu önerisi reddedilen Şili önleyici bir savaşa karar verdi. Şili'nin 26 Aralık 1836'daki savaş ilanına 19 Mayıs 1837'de Arjantin de katıldı.
Daha savaş sırasında Konfederasyon dağılmanın ilk işaretlerini gösterdi. Luís Orbegoso'nun 30 Temmuz 1838'de Kuzey Peru'nun tek taraflı bağımsızlığı ilan etti, ancak Şili'ye karşı yürütülen savaştan çekilmedin. Bolivya birliklerinin ilk başarılarından ve Arjantin'in Haziran 1838'de savaştan çekilmesinden sonra, savaşın gidişatı 1838'in ikinci yarısında gözle görülür şekilde değişti. 12 Ocak 1839'da Peru filosunun batmasıyla ve Bolivya ordusunun 20 Ocak'ta Yungay'da yenilmesi ile savaş Şili'nin lehine sonuçlandı. Santa Cruz, Bolivya başkanı ve konfederasyonun koruyucusu olarak tahttan çekilmek zorunda kaldı ve Ekvador'a kaçtı. Bolivya tarafında, 16 Haziran 1839'da José Miguel Velasco iktidara geldi. 24 Şubat'ta Perulu General Agustín Gamarra, seçilmiş cumhurbaşkanı olarak iktidara gelmesinin ardından, 25 Ağustos 1839'da konfederasyonun feshedildiğini ve (artık yeniden birleşmiş olan) Peru'nun yenilenen bağımsızlığını resmen ilan etti.
Etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]
Bolivya'da Santa Cruz'un halefi için bir iç savaş çıktı. Başkan Velasco devrildi ve Santa Cruz bir kez daha başkan ilan edildi. Ardından gelen güç mücadelesinde General José Ballivián Peru'nun desteğiyle galip gelerek 27 Eylül 1841'de Bolivya devlet başkanı. Bolivya'daki istikrarsız güç durumu göz önüne alındığında, bir zamanlar bölgede hâkim olan Peru saldırmak için cesaretlendi. Bu da 1841'deki Peru-Bolivya Savaşı'nı tetikledi.
Eserler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Heraclio Bonilla: Bağımsızlıktan Pasifik Savaşına Peru ve Bolivya, içinde: Leslie Bethell (ed.): Latin Amerika'nın Cambridge tarihi, Cilt 3. Cambridge 2002, s. 539–582.
- Herbert S. Klein: Bolivya'nın Kısa Tarihi . Cambridge 2003, s. 89–117.
- Robert L. Scheina: Latin Amerika Savaşları: Caudillo Çağı 1791-1899, Cilt 1. Dulles 2003, s. 132–139.
- Phillip Taylor Parkerson: Andrés de Santa Cruz y la Confederación Perú-Boliviana, 1835–1839 . Biblioteca del Bicentenario de Bolivia, La Paz, 2. Sürüm 2019.
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Robin Kiera: Otto Philipp Braun (1798–1869). Eine transatlantische Biographie, S. 230f. (online). Böhlau 2014, ISBN 978-3412223786 (Diss., Uni Hamburg)
- ^ Vgl. Samuel Augustus Mitchell: Mitchell's geographical reader: a system of modern geography, Philadelphia, 1840, S. 226f. (online)
