Papay
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Mayıs 2022) |
Papay, Türk, Altay ve İskit mitolojilerinde Yıldırım Tanrısı.
Papay, İskitlerdeki Papayos ile ilişkilidir.[1] Karısı Apay olarak bilinir. İskit mitolojisindeki yedi ilahi yaratıktan biri. Yükseklik anlamı veren bir sözcük olarak kullanılması bakımından gök ruhları ile ilgilidir. Moğolların en yüksek derceli Tanrılarından birisi olan Esege Malan için aynı zamanda Babay (Türkçe: Ata) sıfatını kullanmaları bu Tanrının izlerini taşımaktadır.[2] Türkçede yer alan Baba sözcüğünün Arapça Ebu ile bağlantılı olma ihtimali iddia edildiğinin aksine çok düşüktür ve asıl kökeni burada aramak gerekir. Hristiyanlığın ruhani önderini tanımlamakta kullanılan Papa terimi de yine bu sözcükle ilişkilidir. Türklerde, Hristiyanlığın ve Rus kültürünün de etkilerinin hissedildiği bazı boylarda Babay ve Mamay sözcükleri baba ve anne anlamında kullanılır.
Baba/Babay kavramı[değiştir | kaynağı değiştir]
Baba kavramı Türk topluluklarının geleneksel inançlarında mâna âlemi ile bağı olan evliya, koruyucu ruh ve benzer varlıkların adlarında yer alan tamlayıcı bir sözcüktür. Örneğin, Burkut Baba, Zengi Baba, Kamber Baba, Çiftçi Baba ve Rüzgar Baba ve sair gibi. Eski Türkçede, Babay biçiminde de kullanılmış olan bu kelime, evliya gözüyle bakılan, kutsal sayılan kişi ve varlıklar, türbeler ve mezarların adlarında da kullanılır. Örneğin, Baba Dağı, Karaltı Baba, Hazret Baba, Şeyh Baba, Diri Baba, Kırklar Baba, Atlı Baba ve sair gibi. Adlarında Baba sözcüğü olan pirlerin büyük bir kısmı dağ ve kayalarla alakalı varlıklardır. Bu husus, Dağ Ruhuna (Dağ İyesine) olan inançla bağlantılıdır. Bu kavramın dağ kültüyle ilgili anlamı Babanı şeklinde Urartu dilinde de yer alır.[3] İskit mitolojisindeki Gök Tanrısı "Babay-Papay"ın adı da anlamsal yapı bakımından Baba ile karşılaştırılabilir. "Babay" ise Rusların ve Slavların inançlarında hayalî bir motifin adıdır (Baba Yaga). Ancak burada Baba kelimesi Türkçedekinin aksine eril bir varlığı değil dişi bir kavramı ifade eder. Örneğin, babaanne, nine, yaşlı kadın. Korkunç görünüşlü "Babay"ın mitolojik bir varlık olarak bu kültürlerde değişik özellikleri vardır. Mesela, uçabilmesi, küpe veya toprağa girebilmesi gibi.
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Papay, Pap/Pab/Pay/Bay kökünden türemiştir. Zenginlik ve kutsallık içerir. Eski Tunguz-Mançu dilinde bu kök çalışmak anlamı taşır ve yine bu dillerde şaman manası ile bağlantılıdır. İskit ve Sogd kökenlidir.
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa 465)
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa 88)
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Türk Mitoloji Sözlüğü, Pınar Karaca3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Papay)
| Türk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |