Pálné Veres

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Pálné Veres
1855'te yapılan yağlı boya tablosu
Doğum13 Aralık 1815(1815-12-13)
Trebeľovce-Láza, Nógrád Bölgesi, Macaristan Krallığı
Ölüm28 Eylül 1895 (79 yaşında)
Váchartyán, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
Meslekyazar, eğitmen, aktivist
Çocuk(lar)2

Pálné Veres olarak da bilinen Hermína Karolína Benická Verešová (kızlık soyadı: Hermina Benická veya Beniczky, d. 1815–ö. 1895), Macaristan Krallığı'nın Slovak Bölgesi'nden bir öğretmen ve feministti. Ailesi Almanca konuşan Luthercilerdi. Babası Nógrád İlçesinde bir memurdu. Ancak 1816'daki ölümünden sonra aile Buda'ya taşındı. On altı yaşına kadar 1831'deki kolera salgınında ölen öğretmen annesi tarafından eğitildi. Büyükbabası tarafından evlat edinildi ve onun kütüphanesinde kendi kendine öğrenmeye başladı. Benická, teyzesinin yardımıyla Pest'e taşındıktan sonra Macarcasını geliştirmeye çalıştı ve çalışmalarına devam etti. Evlendikten sonra Pálné Veres adını aldı.

1840'lardan itibaren Veres, kadınların ve kızların eğitiminin savunucusu oldu. Çocuklarını yetiştirebilecek anneler ve üretken vatandaşlar olacak öğrenciler yaratmak için eğitimin önemine ilişkin konuşmalar yaptı, yazılar yazdı. 1867'de Macar Ulusal Kadın Eğitimi Derneği'nin kurulmasıyla sonuçlanan bir konferans düzenledi ve başkanı oldu. 1868'de Diyet Meclisi, çocuklar için ilkokul eğitimini zorunlu hale getiren bir yasayı kabul etti. Ancak kızlar için orta öğretime onay vermeyi reddetti. Yasama organına konuyla ilgili baskı yapmak için imza kampanyası düzenlendi ama başarısızlıkla sonuçlandı. Bunun üzerine dernek, Veres'in müdür olduğu Macaristan'da kadınlar için ilk ortaokulu açtı. Kadınların eğitimi konusundaki çabalarından dolayı Kraliyet Altın Liyakat Haçı ödülünü aldı. 1906 yılında Budapeşte'de onun adını taşıyan bir caddeye anısına bir heykel dikildi.[1]

Hayatın erken dönemi ve eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Hermína Karolína Benická, 13 Aralık 1815'te Macaristan Krallığı'nda Slovakya Bölgesi'ndeki Novohradská İlçesinde, babasının Trebeľovce -Láza'daki mülkünde (şimdiki Lučenec, Slovakya'nın yakınında) doğdu.[2][3][4] Babası Pavol Benický (aynı zamanda Pál Beniczky) Novohradská İlçesinin vali yardımcısı olarak görev yapan soylu bir aileden gelen Protestan bir toprak sahibiydi. Aile Almanca konuşan Luthercilerdendi.[3][4][5] Pavol Banská Bystrica'da (o zamanlar Neusohl olarak biliniyordu) doğdu. Annesi Karolina Sturmann, zengin demir sanayicisi Marton Sturman'ın kızıydı. Annesi ise bir öğretmendi. Benická, babası bir yaşındayken ölümünden sonra annesi, kız kardeşi ve kızları Maria, Hermína ve Lotti ile birlikte Buda'ya taşındığı için babasının ailesini pek tanımıyordu. Büyükbabaları Sturmann tarafından satın alınan bir evde yaşadılar. Karolina 1831'de kolera salgınında ölene kadar kızlarını burada eğitti.[6][7]

Anneleri öldüğünde, üç kız kardeş büyükbabaları Sturmann'ın Turčok'taki malikanesine taşındılar. Benická burada büyükbabasının büyük kütüphanesinde çalışmalarına devam etti.[4] Kızlar mülkte çok yalnız kaldığı için Hermína, halası Terézia Benická'nın yardımıyla eğitimine devam etme umuduyla Pest'e taşındı. Macarca konusunda yeterli yeterliliğe sahip olmadığını keşfetti ve dil dersleri almaya başladı. Ayrıca sanat, coğrafya, tarih, edebiyat ve bilim alanlarında kendi kendine çalışma alanları oluşturdu.[3][4] Ancak göz enfeksiyonu nedeniyle okumada zorluk yaşadı. Benická, Pest'te bulunduğu süre boyunca yazar Imre Madách, edebiyat eleştirmeni Ferenc Toldy, oyun yazarı Lőrinc Tóth ve politikacı Pál Szontágh gibi birçok önde gelen insanla tanıştı ve arkadaş oldu.[6] Ayrıca Nógrád İlçesinin baş noteri ve vali yardımcısı Pal Veres (Pavle Vereš olarak da bilinir) ile tanıştı. 1839'da Benická ve Veres, ailesinin Vanyarc'taki şatosunda evlendiler. Benická, evlendiktan sonra kocasının adını aldı ve Macar geleneklerine göre, daha sonra kocasının adına "né" (karısı anlamına gelen) son ekini ekleyerek Palné Veres oldu. Kısa bir süre sonra çift Vanyarc'a taşındı ve burada 1842'de Szilárda adlı bir kızları ve 1844'te doğumundan kısa süre sonra ölen bir oğulları oldu.[8]

Aktivizm[değiştir | kaynağı değiştir]

1840 gibi erken bir tarihte Veres, kadınların eğitimini teşvik etmeye ilgi duydu. İsviçreli filozof Jean-Jacques Rousseau ve İsviçreli eğitim reformcusu Johann Heinrich Pestalozzi'nin çalışmalarını inceledikten sonra kızlar için daha iyi eğitim verilmesini savunmaya başladı. Kızının eğitimi için üniversitede eğitim almış eğitmenler çalıştırdı ve derslere katıldı. Eğitimin özgüveni artıracağına, bunun da kadınları toplumun daha değerli üyeleri haline getireceğine inandı. Kızı 1861'de evlenip evi terk ettikten sonra Veres, eğitimi iyileştirme çabalarında kamuya açık bir şekilde yapmaya başladı.[5][9] Konuşmalar yapmaya başladı ve 1865'te " Macarca: Felhívás a nőköz " kitabını yayınladı. Ayrıca gazetelerde çocukların iyi vatandaşlar olarak yetiştirilmesinde kadınların eğitiminin kritik önem taşıdığını savundu. Konuyu tartışmak için kadınları bir araya toplanmaya çağırdı ve önde gelen kadın örgütleri ve kişilerle birlikte çalışarak Mayıs 1867'de Peşte'de düzenlenen bir konferans düzenlemeye başladı. O yıl kadınların ve kızların eğitim masraflarının karşılanmasına yardımcı olmak için Macar Ulusal Kadın Eğitim Birliği'ni (Macarca: Országos Nőképző Egyesület) kurdu. Kuruluş, 1868'de Macaristan İçişleri Bakanlığı tarafından resmi olarak onaylandı. Veres başkan ve Kontes Josefin Teleki başkan yardımcısı oldu. Kurucu üyeler arasında yazar ve gazeteci Emilia Kánya da vardı.[4][10]

1867'de Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, ikili monarşinin her bir parçasına kendi iç işlerini kontrol etme yetkisi vererek kuruldu.[9]Macaristan Diyet Meclisi, 1868'de kız ve erkek çocuklar için ilkokul eğitimini zorunlu hale getiren bir yasa çıkardı. Ancak kızların ortaöğretime devam edebilmesi için herhangi bir hüküm koymadı. Veres, yasama meclisine kadınlar için yüksek öğrenim çağrısında bulunmak üzere imza toplamak amacıyla bir kampanya başlattı. Seyahat etmeye ve kadın gruplarıyla devletin karma eğitim fırsatları sağlamasının gerekliliği hakkında konuşmaya başladı. Hatta 1869'da Allgemeiner Deutscher Frauenverein'in (Genel Alman Kadınlar Derneği) sponsorluğunda Almanya'da bir konferansta konuşma yaptı. 9.000'den fazla imza toplanmasına rağmen hükûmet, kızların ortaöğretim görmesi fikrini reddetti.[7][9] Ekim 1869'da Veres'in müdürlüğünde on üç yaşın üzerindeki kızlar için iki yıllık bir özel okul açıldı (Macarca: Országos Nőképző Egyesület). Macaristan'da kızlara orta öğretim veren ilk okuldu. Müfredatı, kızlara kendi kendine yetmeyi ve Hristiyan ideallerini davranışlarına yansıtmayı öğretmeyi amaçlıyordu. Okul açıldığında on dört öğrencisi vardı ve Peşte'deki bir apartman dairesinde iki odadan oluşuyordu. Dört ilkokul seviyesi sınıfı, dört ara ders ve din eğitimini içeren üç üst sınıfı vardı. Fransızca, Almanca ve Macarca dilleri. Macar edebiyatı. estetik, pedagoji,antropoloji, psikoloji, mantık, uygarlık tarihi (her şeyden önce kadınlarla ilgili kısmı) matematik, cebir, geometri, sanat ve çizim, vokal ve enstrümantal müzik ve jimnastik verilen dersler arasındaydı.[8][9]

1870'lerde ebeveynler okuldaki öğretmenlerin Katolik olmasını talep ettiğinde Veres neredeyse istifa ediyordu. Ancak okula faydası olmayacağı için ayrılmamaya ikna olmuştu. Ayrıca öğrencilerin mezuniyet öncesi ayrılma oranlarının yüksek olmasından da hayal kırıklığına uğradı.[6] Kızları onun öğrencisi olan üst burjuvazi ve aristokrat aileler, kızlarının belirli bir yaşın üzerinde okula gitmesi için herhangi bir pratik neden görmüyorlardı. Üst düzey sınıfların yalnızca kendileri okul öğretmeni olmayı amaçlayan genç kadınlar için yararlı olduğu düşünülüyordu. Üst burjuvaziyi ve aristokrasiyi, genel olarak her iki cinsiyetten çocuklar için eğitimin faydalarını kabul etme yönünde etkilemeyi başardı ve 1879'da Kraliyet ile Altın Liyakat Haçı'nı aldı. Bu, asil olmayan bir kadının bu kadar onurlandırıldığı ilk ödüllendirmelerden biriydi. Ayrıca okul, İmparator Franz Joseph'ten Altın Liyakat Haçı ödülünü aldı.[7]

Stone sculpture of a seated woman on a pedestal carved with Hungarian text
Budapeşte V. Bölge'deki Veres Heykeli (Veres Pálné Caddesi'nin kuzey ucunda)

Veres'in bağış toplama faaliyetleri sayesinde 1881'de okul, Budapeşte'deki Zöldfa Caddesi'ndeki yatılı konaklama sunmalarına olanak tanıyan daha büyük yere taşındı. Veres 1889'da emekli oldu ancak kadınların eğitiminin savunucusu olarak aktif kaldı.[5][8] 1893'e gelindiğinde okulun 800'den fazla öğrencisi vardı ve yatılı tesislerin yanı sıra normal okul eğitimi sağlıyordu. 1890'ların ortalarında kızının yardımıyla öğrencilere yönelik ev ekonomisi dersleri müfredatını düzenledi. Ayrıca kendi deneyimlerini ve diğer öğretmenlerin deneyimlerini Yetişkinler İçin Pratik Psikoloji adlı bir kitapta derledi ve 1895'te yayımlandı.[6]

Ölümü ve Anısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Veres, 28 Eylül 1895'te Avusturya-Macaristan'ın Váchartyán kentinde öldü ve Vanyarc'taki mezarlığa gömüldü. Ölümünden kısa bir süre sonra Macaristan yasaları kadınların üniversiteye kabul edilmesine ilişkin yasayı kabul etti.[5] 1896 yılında kurduğu kız okulu, bir tür hazırlık okulu olan gymnasium'a dönüştü. 1906'da Budapeşte'de kadınların eğitimine olan bağlılığını onurlandırmak için bir heykel dikildi. Daha sonra okulun bulunduğu caddenin adı Pálné Veres Caddesi (Macarca: Veres Pálné utca) olarak değiştirildi.[6][11]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Hermine Veres". 1 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2024. 
  2. ^ Mináč, Vladimír, ed. (1986). "Verešová, Hermína". Slovenský biografický slovník: od roku 833 do roku 1990 [Slovak Biographical Dictionary: from 833 to 1990] (in Slovak). Vol. 6. Martin, Slovakia: Matica slovenská. p. 262. ISBN 978-80-7090-111-3. 
  3. ^ a b c "Spomíname Hermína Veres" [We Mention Hermína Veres]. Novohradská knižnica (in Slovak). Lučenec, Slovakia: Novohradská Library. 2023. Archived from the original on 23 May 2023. Retrieved 23 May 2023. 
  4. ^ a b c d e Okoličányová, Vlasta (9 November 2021). "Hermína Verešová, rod. Benická" [Hermína Verešová, née Benická]. SEZS (in Slovak). Zvolen, Slovakia: Spoločenstvo Evanjelických Žien. Archived from the original on 23 May 2023. Retrieved 23 May 2023. 
  5. ^ a b c d Loutfi, Anna (2006). "Beniczky, Hermin (Mrs. Pál Veres (1815–1895)". In de Haan, Francisca; Daskalova, Krasimira; Loutfi, Anna (eds.). Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th Centuries. Budapest, Hungary: Central European University Press. pp. 54–57. ISBN 978-963-7326-39-4. 
  6. ^ a b c d e Bernád, Á. Z. (2017). "Veres von Farád, Hermin; bis 1839 Beniczky von Benicze, Micsinye und Pribócz (1815–1895), Frauenrechtlerin und Pädagogin [Veres von Farád, Hermin; until 1839 Beniczky von Benicze, Micsinye and Pribócz (1815–1895), Women's Rights Activist and Educator]". In Bruckmüller, Ernst (ed.). Österreichisches Biographisches Lexikon 1815‒1950 [Austrian Biographical Lexicon (1815–1950)] (in German). Vol. XV: Tumlirz Karl – Warchalowski August (Lieferung 67‒69) (1st ed.). Vienna, Austria: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. p. 232. ISBN 978-3-7001-8383-9. 
  7. ^ a b c Kozák, Péter (2019). Földiekkel játszók: Művésznők és múzsák [Playing with Earthlings: Women Artists and Muses] (in Hungarian). Budapest, Hungary: Kossuth Kiadó. ISBN 978-963-09-9969-4. 
  8. ^ a b c Somogyi, Éva (2017). Diner, Dan (ed.). "Austro-Hungarian Compromise of 1867". Encyclopedia of Jewish History and Culture Online. Leiden, Netherlands: Brill Publishers. doi:10.1163/2468-8894_ejhc_COM_0061. Retrieved 24 May 2023. 
  9. ^ a b c d Nagyová, Zora; Šebová, Denisa (2021). "13.12.1815 [13 December 1815]". Naše osobnosti: Poznávajme osobnosti Novohradu [Our Personalities: Know the Personalities of Novohrad] (in Slovak). Lučenec, Slovakia: Novohradská kižnica. p. 235. ISBN 978-80-89943-20-3. Archived from the original on 5 February 2023. 
  10. ^ "Neki köszönhetjük mi, magyar nők, hogy egyáltalán tanulhatunk: Veres Pálné lenyűgöző története". 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2024. 
  11. ^ "A női szobrok hiányáról". 1 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2024. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Pálné_Veres&oldid=32765538" sayfasından alınmıştır