İçeriğe atla

Orion'un Kılıcı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Avcı Orion'un ilişkili takımyıldızıyla birlikte illüstrasyonu.

Orion'un Kılıcı veya Avcı'nın Kılıcı, Avcı takımyıldızı (Orion) içinde yer alan küçük bir asterizmdir. Üç yıldızdan (42 Orionis, Teta Orionis, Iota Orionis) ve Avcı Bulutsusu M42'den oluşur. Bu birliktelik bir kılıca veya kınına benzetilmektedir. Avcı Kuşağı olarak bilinen ve üç parlak yıldızdan oluşan asterizmin güneyinde yer alır. Avrupa'daki masallar ve eski inançlar, büyük ölçüde Greko-Romen anlatılarından etkilenmiştir. Avrupa dışında ise, Avcı'nın asimetrik "kum saati" şeklindeki yedi parlak yıldızının bir insan figürü olarak algılanması gibi, bu yıldız grubu da yaygın şekilde bir silah olarak tanımlanır.

Bileşenler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Avcı Bulutsusu ve çevresindeki yıldızlar Orion'un Kılıcı'nı oluşturur. Bulutsu, Orion'un Kılıcı'nı bu kadar belirgin kılan çok sayıda sıcak ve genç yıldızın doğumuna yol açan bir yıldız oluşum bölgesine ev sahipliği yapmaktadır.

Avcı bulutsusu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Avcı Bulutsusu

Avcı Bulutsusu, Samanyolu Gökadası içindeki en yakın (böylece en büyük) moleküler bulutlardan biridir (30 - 40 ışık yılı çapında) ve Güneş Sistemi'nden yaklaşık 1.300 ışık yılı uzaklıktadır.[1] Bu, bulutsunun potansiyel olarak Dünya'ya en yakın HII bölgesi, yani yakındaki sıcak ve genç yıldızlar tarafından iyonlaştırılmış bir hidrojen kütlesi haline getirir.[2] Bu gibi bölgeler yıldız üretme çiftlikleri olarak adlandırılır ve Avcı Bulutsusu Yıldız Kümesi gibi birden fazla genç yıldızın doğumunu gerçekleştirir.[1] Bunlar, asterizmin belirgin özelliklerindendir.

Ana yıldızlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

c Ori olarak da adlandırılan 42 Orionis, Avcı Bulutsusu'nun kuzey yarısında bulunan B1V sınıfı bir mavi ana kol yıldızıdır.[3] Teta Orionis, bulutsu içinde daha merkezi bir konuma sahiptir ve aslında çoklu yıldız sisteminden oluşur.[4] Iota Orionis ise Avcı Bulutsusu'nun güneyinde bulunan bu grubunun en parlak yıldızlarından biridir. Iota Orionis, O9III sınıfı değişen bir spektroskopik ikili yıldız sistemidir.[5]

Bilimsel çalışmalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

M42'nin bilimsel önemi göz önüne alındığında Orion'un Kılıcı, yıldız ve ön yıldız çalışmaları için popüler bir bölgedir. Hubble Uzay Teleskobu'nu kullanan O'dell ve arkadaşları, bulutsunun yüksek iyonizasyon şokları, kompakt kaynaklar ve ön gezegen diskleri gibi daha önce görülmemiş özelliklerini belirlemeye odaklandılar.[6] Bazı çalışmalar ise genel olarak kılıç bölgesine odaklanmıştır. Gomez & Leda, bu bölgedeki OB ve Hα yıldızlarının yarısından azının iyi tanımlanmış yıldız kümeleriyle ilişkili olduğunu bulmuştur.[7] Bu konumsal benzerliğin yanı sıra, yakındaki moleküler buluttaki yüksek yıldız oluşum oranları ve gaz basıncı ile birlikte, ön plandaki yaşlı OB yıldızlarının bu buluttaki yıldız oluşumunu tetiklediği yönündeki önceki düşünceyi doğrulamaktadır.[7]

Tarihsel ve kültürel referanslar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hyginus, De Astronomia adlı eserinde Avcı takımyıldızının kılıcın tasvir edildiği yerde üç sönük yıldıza sahip olduğunu anlatır.[8] Aratos da Avcı takımyıldızı hakkında önemli ayrıntılara girerek şöyle der: "Eğer biri onu (Orion) açık bir gecede göklerde göremezse, göğün yukarısında daha muhteşem bir şey görmeyi beklememelidir."[9] Aratos'un Phaenomena eserinin çevirmenleri Cicero[10] ve Germanicus,[11] bunu Latince "kılıç" anlamına gelen ensis olarak ifade etmişlerdir. Arap gökbilimciler de bu asterizmi bir kılıç (سيف - saif) olarak görmüşler ve ona Seyf-ül Cebbar, Kudretlinin Kılıcı veya Dev'in Kılıcı adını vermişlerdir.[12] Avcı, Avrupa ve Çin kültüründe paralel kimliklere sahip az sayıdaki takımyıldızdan biridir ve kendisine Shen, avcı ve savaşçı adı verilmiştir. Çinli gökbilimciler kılıcı, Shen'in içinde Fa adı verilen bir alt takımyıldız haline getirmişlerdi.[13]

Namibya ve Batı Kap'ın Nama efsanelerinde bu, Avcı'nın güneybatısındaki ana yıldızı Rigel ile temsil edilen gök tanrısının kızları olan Pleiades'in kocasının oku idi. Okunu üç zebraya (Avcı Kuşağı) atıp ıskaladığında, okun düştüğü yer Betelgeuse ile temsil edilen vahşi bir aslana yakın olduğundan geri almaya korkmuştu. Bu nedenle soğukta oturur, açlık çeker ama eve dönmekten de utanır. Bölgede hakim olan soğuk rüzgarlar ve akıntılar o yönden gelir.[14] Doğudaki Tswana halkı geleneksel olarak alışılmadık derecede parlak olan bulutsuyu ve ona eşlik eden yıldızları dintsa le Dikolobe, üç domuzu (kuşak) kovalayan üç köpek olarak adlandırır. Bu, domuzların neden yavrularını Avcı gökyüzünde belirgin olduğu mevsimde doğurduğuna dair etiyolojik bir efsanedir.[14]

Orion'un kılıcı'ndan, Tom Petty'nin 1991 tarihli Into the Great Wide Open albümünde yer alan "The Dark of the Sun" adlı şarkıda "saw you sail across a river underneath Orion's sword..." satırında bahsedilir. Ayrıca Jethro Tull'un 1979 tarihli Stormwatch albümünde yer alan "Orion" şarkısında da "Your faithful dog shines brighter than its lord and master, your jewelled sword twinkles as the world rolls by." sözleriyle geçmektedir.

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Orion takımyıldızı, M42 ile belirginleşen Orion'un kılıcıyla.
Açık bir gökyüzünde Orion nasıl görünür. M42, dolayısıyla Orion'un kılıcı, takımyıldızın en parlak ve en ayırt edici özelliklerinden biridir.
Avustralya'dan gözlenen Orion'un Kılıcı (Unistellar eVscope ile yapılan 3 gözlemin birleştirilmesi)

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b "Orion Nebula: Where stars are born | EarthSky.org". earthsky.org (İngilizce). 26 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2017. 
  2. ^ "National Optical Astronomy Observatory: M42, Orion". www.noao.edu. 4 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2017. 
  3. ^ "42 Ori". SIMBAD. Centre de données astronomiques de Strasbourg. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017. 
  4. ^ "tet Ori". SIMBAD. Centre de données astronomiques de Strasbourg. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017. 
  5. ^ "iot Ori". SIMBAD. Centre de données astronomiques de Strasbourg. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017. 
  6. ^ O'dell, C.R.; Wen, Zheng; Hu, Xihai (1993). "Discovery of new objects in the Orion nebula on HST images - Shocks, compact sources, and protoplanetary disks". Astrophysical Journal. 410 (2). ss. 696-700. Bibcode:1993ApJ...410..696O. doi:10.1086/172786. 
  7. ^ a b Gomez, Mercedes; Lada, Charles (1998). "From Head to Sword: The Clustering Properties of Stars in Orion". The Astronomical Journal. 115 (4). ss. 1524-1535. Bibcode:1998AJ....115.1524G. doi:10.1086/300276. 
  8. ^ Hard, Robin (2015). Eratosthenes and Hyginus Constellation Myths. Oxford, UK: Oxford World Classics. s. 102. ISBN 978-0-19-871698-3. 
  9. ^ Hard, Robin (2015). Aratus's Phaenomena. Oxford, UK: Oxford World's Classics. ss. 146-147. ISBN 978-0-19-871698-3. 
  10. ^ Allen, R. H. (1899). Star-Names and Their Meanings. New York: G. E. Stechert. s. 316. 
  11. ^ Grotius, H. (1600). Syntagma Arateorum. Leyden. 
  12. ^ Metlitzki, Dorothee (2005). The Matter of Araby in Medieval England. Yale University Press. s. 79. 
  13. ^ Ridpath, Ian (1989). Star Tales. James Clarke and Co Ltd. ISBN 0718826957. 
  14. ^ a b "South African star myths". Royal Museums Greenwich. 18 Ağustos 2015. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2017. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Orion%27un_Kılıcı&oldid=32474252" sayfasından alınmıştır