Olduvai Geçidi

Bölgenin genel görünümü.

Olduvai Geçidi ya da Oldupai Geçidi, dünyadaki en önemli paleoantropolojik bölgelerden biri olup burada açığa çıkarılan pek çok alana erken insan evriminin anlaşılması adına paha biçilemez önem atfedilmektedir. Tanzanya'nın kuzey kesiminde yer alan Olduvai Geçidi, Büyük Rift Vadisi'ne yakın bir yerde bulunur. Her ne kadar arkeolojik potansiyeli özellikle 1950'li ve 1960'lı yıllarda Louis ve Mary Leakey'in çalışmalarıyla tanınmışsa da burası ilk kez 1913 yılında Reck isimli biri tarafından keşfedilmiştir. Olduvai Geçidi yaklaşık 15 km uzunluğunda ve 100 m derinliğinde, takriben 2 milyon yıllık bir zaman dilimi içinde çökelmiş göl havzasından kaynaklanan bir seri dolguyu gösterir.

Tarihçe

Olduvai, Afrika'da Pleistosen'in mükemmel bir katlaşımını verir. Burası aynı zamanda insanoğlu için bir Afrikalı köken oluşturulmasında, yoğun yaşlandırma çalışmalarından sorumlu bir alandır. Olduvai dolguları göl kenarı ve akarsu kenarı yerleşmelerinin bir dağılımını gösterir. Buralarda yaşayan hominidler sürekli olarak bir volkanın gölgesi altında yaşamışlardır. Bu volkan periyodik olarak püskürmüş ve Olduvai katlaşımının yaşlandırılmasına olanak sağlamıştır. Burada çok yoğun yaşlandırma çalışmaları yapılmıştır. Olduvai aynı zamanda tarihlendirme için Potasyum-argon tekniğinin kullanıldığı ilk sit olma özelliğini de taşır. Her ne kadar Olduvai tek bir sit gibi lanse edilse de gerçekte çok sayıda lokaliteden oluşur. Bu lokalitelerin her biri başka yerlerde bir sit ismi gibi verilmiş olmalıdır. Sadece I. ve II. Yatak'ta 70'in üzerinde lokaliteler vardır.

Olduvai katlaşımı tabanda I. Yatak ile başlar. Burası eskiden 1.8 milyon yıl ile yaşlandırılmıştır. Bu yataktaki arkeolojik deliller dere çakıllarından ve yongalardan yapılmış Oldovan aletleri gösterir. Lokalite DK'da bir taş kulübe yapısının ortaya çıkması önemlidir. Bu kanıt FLK lokalitesinde insanlar için çevrenin başkalaştığını teyit eder ki burada aletlerin ve kemiklerin dağılım rüzgar kırıcı gibi bir yapının var olduğunu gösterir.

Oldovan taş alet yapım geleneği Olduvai Geçidi'ndeki buluntulara dayandırılır. Farklı değişkenler alet tiplerinde bir artışı ve zamanla daha düzenli yongalandığını gösterir. Taş aletlerin önemi, bu aletlerin yapıldığı bazı malzemelerin yaklaşık 10 km uzaklıktaki kaynaklardan nakledildiği gerçeğiyle tahmin edilebilir. Oldovan geleneği, II. Yatak'ın ortalarında 1.4 milyon yıl önce Aşölyen endüstrileriyle yer değiştirmiştir fakat III. Yatak'ta yaklaşık 800.000 yıl önceye kadar onunla çağdaştır.

Aynı zamanda Olduvai Geçidi'nde bulunan fosiller de önemlidir. İlk hominid Zinjanthropus boisei olarak bulundu. FLK lokalitesinin I. Yatak'ında 1959 yılında Mary Leakey tarafından keşfedildi. O keşiften bu yana Homo habilis ve Homo erectus keşfedildi. Oldovan genellikle Homo habilis ile, Aşölyen ise Homo erectus ile birliktedir.

Kaynakça

 İşbu madde Harun Taşkıran tarafından CC BY 4.0 lisansı altında yayımlanan metin içermektedir.