Nikolay Çernışevski
| Nikolay Çernışevski | |
|---|---|
 | |
| Tam adı | Nikolay Gavriloviç Çernışevski |
| Doğumu | 12 Temmuz 1828 |
| Ölümü | 17 Ekim 1889 (61 yaşında) |
| İlgi alanları | Sosyalizm, Materyalizm, Narodizm |
| Önemli fikirleri | Narodizm |
| İmzası |  |
Nikolay Gavriloviç Çernişevski (Rusça: Николай Гаврилович Чернышевский; 12 Temmuz 1828 - 17 Ekim 1889) Rus devrimci demokrat, materyalist filozof, eleştirmen ve sosyalist. Bazıları tarafından bir ütopik sosyalist olarak değerlendirilmiştir. 1860'larda devrimci demokratik hareketin önderi konumundaydı. Sovyetler Birliği'nin kurucusu Vladimir Lenin, Emma Goldman gibi önemli isimleri etkilemiştir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Yoksul bir papazın oğlu olarak Saratov'da 1828'de doğdu. 1846'ya kadar burada kaldı. Toprak köleliğinin Tanrısal bir kökene dayandırıldığının anlatıldığı, felsefenin tamamen yasaklandığı ve baskıcı bir tutumu benimseyen Sankt-Peterburg Üniversitesinde eğitim alırken büyük bir hayal kırıklığı yaşadı. Bu nedenle kendi imkanlarıyla bilhassa felsefe alanında okumalar yapan Çernişevski, Vissarion Belinski ve Alexander Herzen’in eserleriyle yakından ilgilenmiştir. Bu farkındalıklar ışığında Çernişevski, dönemin Rus toplumundaki yozlaşmışlıkları ve adaletsizlikleri daha iyi anlamış, bu nedenle devrimin kaçınılmaz bir tercih olduğuna inanmıştır. Bu düşüncelerini paylaştığı yazılarla Çernişevski, Çar II. Aleksandr ve yönetimin dikkatini çekmiştir.[1] 1850'de Sankt-Peterburg Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra, Saratov'da bir lisede (gymnasium) öğretmenlik yapmıştır. 1853'ten 1862'ye kadar Sankt-Peterburg'da yaşamış, Sovremennik'te (Çağdaş) baş editör olmuştur. 1862 yılında 'sivil idam' (alay(cı) idam) hükmü verilmiştir, ardından cezai kölelik ve daha sonra Sibirya'ya sürgün edilmiştir. 1863 yılında yazdığı Nasıl Yapmalı? ve 1867-69 yıllarında yazdığı Prolog adlı romanlarında sosyalist idealleri işlemiştir. Çernişevskiy Nasıl Yapmalı'yı 4 Aralık 1862 ile 4 Nisan 1863 arasını kapsayan dört aylık sürede, Petropavlovsk zindanında yazmıştır.[2] Daha sonra birçok Rus devrimcisine ilham kaynağı olacak roman, barındırdığı düşünceler açısından Robert Owen, Charles Fourier Fourier ve William Godwin gibi isimlerin etkilerini taşır denilebilir. Çernişevski, 17 Ekim 1889’da, doğduğu şehir olan Saratov’da ölmüştür. Çernişevski'nin çalışmaları, daha sonra Bolşevikler tarafından, Rusya'daki Marksizm öncesi devrimci demokrasinin en tutarlı temsilcisi olarak sahiplenilmiştir.
Çernişevski Rus popülizmi, Narodizm'in kurucusudur. Kamuoyunu otokrasinin bir devrim ile devrilmesi ve sosyalist bir toplumun yaratılması için çalışmaya davet etmiştir. Düşüncesi eski köylü komününü temel alan bir sosyalizm yaratmaktı. Herzen, Belinsky ve Feuerbach fikirlerini büyük ölçüde etkilemiştir. Felsefi anlamda bir maddeci (materyalist) idi.
Karl Marx, Çernişevski'yi, "burjuva iktisadının iflasını ustaca ortaya koyan büyük Rus araştırmacısı ve eleştirmeni" olarak tanımlar. Ancak Çernişevski bir marksist değildi, daha doğrusu marksist yazından habersizdi.
Çernişevski'ye büyük hayranlık duyan Lenin ise onun Rusya'daki devrimci düşünce ve hareketin gelişimindeki rolünü şöyle açıklar; "...Herzen'den sonra Narodnik görüşleri geliştiren Çernişevski, Herzen'le karşılaştırıldığında büyük bir sıçrama yapmıştır. Çernişevski çok daha tutarlı ve militan bir demokrattı, onun yazıları sınıf mücadelesi ruhunu esinlendirir. O, liberalizmin ikiyüzlülüğünü teşhir etme yolunu kararlılıkla izlemiştir... Ütopik sosyalist görüşlerine rağmen, O, kapitalizmin dikkat çekici biçimde derin bir eleştirmeniydi." (Rusya'da İşçi Basınının Tarihinden)
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Nasıl Yapmalı? (Rusça: Что делать?, Chto délat'?) -orijinal adı Ne Yapmalı?- (1863)
- Prolog (Rusça: Пролог) (1867-1870)
- Sanatta Gerçeklikle Estetik İlişkileri
- Rus Edebiyatında Gogol Dönemi Üzerine Yazılar
- Ortak Mülkiyete Karşı Felsefi Önyargıların Eleştirisi
- Felsefede Antropolojik İlke
- İnsan Bilgisinin Doğası
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ö. Aydın Süer (1994). 19. Yüzyıl Rus Edebiyatı Üzerine Yazılar. İstanbul: Evrensel Basım Yayın. ss. 87-88. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021.
- ^ Nikolay Gavriloviç Çernişevski. Nasıl Yapmalı?. Beyhan, Mazlum tarafından çevrildi. Evrensel Basım Yayın. 2013. ISBN 9789756525678.
