Nezihe Viranyalı
Nezihe Viranyalı (1925, Vidin – 22 Aralık 2004, İstanbul), ilk Türk kadın pilotlardan birisidir.
Sabiha Gökçen tarafından yetiştirilen dört kadın pilotun (diğerleri Edibe Subaşı, Yıldız Eruçman ve Sahavet Karapars) sonuncusudur. Planörle 100 saatten fazla, motorlu uçaklarla 2800 saatten fazla uçuş yaptı, 1950'li yıllarda yurtdışında hava akrobasi gösterilerinde Türkiye'yi temsil etti. Gösterilerde daha çok paraşütle atlama gerçekleştirdi.[1]
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
1925’te Bulgaristan'ın Vidin şehrinde dünyaya geldi.[2][3] İlk Türk kadın pilot Sabiha Gökçen’in uçakla Balkanlar’ı gezmesinden ve Sofya’da yaptığı gösterilerden çok etkilenerek Türkiye’ye geldi.[4] Türkkuşu Eğitim Merkezi’ne kaydoldu. Sabiha Gökçen tarafından yetiştirildi. Yaz aylarında İnönü kamplarına giderek Emrullah Ali Yıldız'dan eğitim aldı.[4] Önce paraşütçülük, daha sonra planör ve pilot brövesi aldı. 1955 yılında Hollanda ve Almanya'da yapılan uluslararası gösterilere paraşütçü olarak katıldı. Havacılık tarihinin efsanevi pilotu Jacqueline Cochran tarafından ABD'ye davet edilmesi üzerine Tenesse Üniversitesi'ne giderek özel bursla sivil havacılık okulunda eğitim gördü.[4] 1956 yılında Bağdat'ta yapılan uçuş gösterilerine Türkkuşu filosunun pilotu olarak katıldı.
Nezihe Viranyalı, 100'den fazla paraşütle atlayış gerçekleştirdi. Türkkuşu okullarında yüzlerce öğrenci yetiştirdi. Türk Hava Kurumu’ndan emekli oldu. Planörle 100 saatten fazla, motorlu uçaklarla 2800 saatten fazla uçuş yaptı. Amerikalı yazar Stuart Kline Türk Havacılık Kronolojisi adlı kitabında yazı ve resimlerle Türkiye'nin ilk kadın pilotlarından Nezihe Viranyalı'ya yer vermiştir.
Hayatının son yıllarını İstanbul'da bir huzurevinde geçiren Viranyalı’nın, kaza sonucu kırılan ayağı ve omzu nedeniyle geçirdiği ameliyatlar sonrasında kangren olan bir bacağı kesildi.[2] 2004 yılında Dünya Gazetesi tarafından kendisine Türk Kadın Onur Ödülü verildi. Bağırsak kanseri olan Viranyalı, 22 Aralık 2004 günü İstanbul’da hayatını kaybetti. Karacaahmet Mezarlığı’nda toprağa verildi.[5]
Nezihe Viranyalı, hayatı boyunca Atatürk’ün çizdiği çağdaş Türk kadını modeline uymak için çabaladı. 1940’lı yıllarda Ankara’da ilk özel otomobili olan kadınlardan birisiydi. Buz pateni yapar, akordeon çalardı. Almanca, İngilizce, Bulgarca ve Rusça biliyordu.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Gültüna, Sencer. "Türk pilot Nezihe Viranyalı ve Safiye Sultan". Canlihaber.com sitesi, 22 Aralık 2014. 29 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2021.
- ^ a b Durmuş, Fatma. "Göklerin Son Kızı". Yeni Şafak gazetesi, 5 Aralık 2004. 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020.
- ^ a b c "Göklerin Kraliçesi: Bulgaristanlı Nezihe Viranyalı". Bghaber.org, 23 Aralık 2017. 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2021.
- ^ "İlk kadın pilotlardan Nezihe Viranyalı öldü". Hürriyet gazetesi, 23 Aralık 2004. 29 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2021.