Neferneferuaten
Ankhkheperure-Merit-Neferkheperure/Waenre/Aten Neferneferuaten Onsekizinci Hanedanlık döneminde Amarna Dönemi'nin sonlarına doğru hüküm süren bir kadın firavuna atıfta bulunmak için kullanılan bir isimdir. Cinsiyeti, adında ve sıfatında bulunan kadınsı izlerle doğrulanır.[1][2][3] Kendinden önceki firavun Smenkhare de Ankhkheperure ön adını kullandığı için Neferneferauten'e ait kalıntılarda karmaşa yaşanır. Ancak daha sonra Neferneferauten'in kartuşlarında Ankhkheperure'nin yanında Neferneferatuen'i de kullanmasıyla, kalıntılar bir önceki firavun Smenkhare'den ayırt edilmiş oldu. Meritaten ya da daha büyük olasılıkla firavun Akhenaton'un eşi Nefertiti olduğu ileri sürülür. Eğer bu kişi tek firavun olarak hüküm süren Nefertiti ise, Mısırbilimci ve arkeolog Dr. Zahi Hawass tarafından, Amarna'nın düşüşü ve başkentin geleneksel Thebes şehrine geri taşınmasıyla onun saltanatının damgasını vurduğu teorisi öne sürülmüştür.
Genel kronoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Smenkhkare ve Neferneferuaten'in halefiyet sırası konusunda geniş bir fikir birliği yoktur. Akhenaten'in saltanatının 13. yılından Tutankhaten'in yükselişine kadar olan dönem çok bulanıktır. Smenkhkare ve Neferneferuaten saltanatları çok kısa sürdü ve siyasi olayların net bir resmini çizmek için çok az anıtsal veya yazıtsal kanıt vardır. Buna ek olarak, Neferneferuaten prenomenini (taht adını) Smenkhkare ile ve ismini (doğum adını) Nefertiti / Neferneferuaten Nefertiti ile paylaşarak zaman zaman tanımlamayı çok zorlaştırıyor. Hükümdarlıklarını kesin olarak düzeltmek için çok az kanıt vardır. Birçok ansiklopedik kaynak ve atlas, 1845'e dayanan gelenek temelinde Smenkhkare'nin Akhenaten'in yerini aldığını gösterir ve ve bazıları hala Smenkhkare'yi Neferneferuaten ile aynı kişi olduğunu savunur.
Benzer isimleri olması, 1980'lerin başlarından önce yazılmış kitaplarda ve makalelerde sorunlara neden oluyordu: bir nesnede "Ankhkheperure" yazılı ise Smenkhkare ile ilişkilendiriliyordu. Aslında "Ankhkheperure" iki insan ile ilgilidir.
2011 Metropolitan Museum of Art'taki [4] Horemheb ile ilgili sempozyumda gösterildiği gibi, geç Onsekizinci Hanedanlığın genel kronolojisi şöyledir:
| Kral | yaklaşık yıl |
|---|---|
| Akhenaten | 17 yıl |
| Ankhkheperure Neferneferuaten | 2 yıl |
| Ankhkheperure Smenkhkare | 2 yıl |
| Tutankhaten/Tutankamon | 9 yıl |
| Ay | 4 yıl |
| Horemheb | 14 yıl |
Aidan Dodson, Smenkhkare'nin bağımsız bir saltanatının olmadığını, Neferneferuaten onun peşinden gelmiş olduğunu, sonuç olarak Smenkhkare'nin saltanatı tamamen bir eş-yöneticinin saltanatı olduğunu düşünür.[5]
Yakın zamanda keşfedilen yazıtta Nefertiti'nin krallığın 16. yılında Büyük Kraliyet Eşi olarak betimlenmesi, onun hala hayatta ve hala kraliçe olduğunu açıkça ortaya koyuyor. Bu da Neferneferuaten'ın doğrudan Akhneton'un ardılı olduğunu destekleyen bir teoridir. Öte yandan, Smenkhkare savunucuları , Akhenaton'un saltanatının son yıllarında Semnkhare'nin kraliçe olduğunu, Smenkhkare'nin Akhenaton'un doğrudan halefi olma ihtimalinin daha yüksek olduğunu ileri sürüyorlar.
Sıralama nasıl olursa olsun, Neferneferuaten'in halefi, onun bir firavun cenazesi gibi defnedilmesini inkâr etmiş olup ve onun orijinal defin eşyalarını Tutankhamun için kullanıldıkları görülüyor. Firavun Horemheb döneminde, Akhenaten'den Ay'a kadar olan Amarna Dönemi firavunlarının saltanatları, bu kralların toplam saltanat yıllarının Horemheb'e atanması nedeniyle tarihten silinmiştir. Sonuç olarak, 3300 yıl sonra, bilim insanları sınırlı olan kanıtlarla tarihi figürleri ve olayları parça parça dirilttiler.
Antik Mısır tarihçisi Manetho'nun kitabı[değiştir | kaynağı değiştir]
Manetho, MÖ 3. yüzyılda Ptolemaioslar zamanında bir Antik Mısır rahibiydi. Onun kayıp eseri Aegyptiaca (Mısır Tarihi), Tarihten silinmek istenen Amarna kralları hakkında bilgi sunan tek eski kayıttır. (Kitabı kayıptır ama kitap var olduğu dönemde bazı tarihi simalar onun kitabından alıntılar yapmıştır) . Mantho'nun kitabına göre; Onsekizinci Hanedanlığın son sırasını 30 yıl 10 ay boyunca III. Amenhotep olarak, ardından "36 yıl 5 ay boyunca oğlu Orus" olarak tanımlar. Orus genellikle Horemheb adının bir yozlaşması olarak görülür, tüm Amarna Dönemi ona atfedilir, ancak bazıları Orus'u Akhenaten olarak görür. Orus'un ardından Ardından "12 yıl 1 ay boyunca kızı Acencheres, ardından 9 yıl boyunca kardeşi Rathotis" gelir. Acencheres, Gabolde'ye göre Ankhkheperure'dir.Çoğu, Rathotis'in Tutankhamun'a atıfta bulunduğu konusunda hemfikirdir; bu nedenle, ardıllık düzeni de Acencheres'i Ankhkheperure olarak desteklemektedir. Açıklanamaz bir şekilde Manetho, saltanat sıralamasında Acencheres'in Rathotis'i takip ettiğini yazar. Bu da Manetho'nun güvenilebilirliği hakkında tereddütler oluşturur.
Anahtar kanıt[değiştir | kaynağı değiştir]
Smenkhkare'den farklı olarak, Neferneferuaten'in bilinen adlandırılmış tasvirleri yoktur; ancak sadece yazıtlarda adı geçmektedir.
Yukarı ve Aşağı Mısır Kralı, Hakikatte Yaşayan, iki Ülkenin Efendisi, Neferkheperure-Waenre Ra'nın Oğlu, Hakikatte Yaşayan, Taçların Efendisi, Akhenaton,
Zamanında Büyük Yukarı ve Aşağı Mısır Kralı, iki Toprakların Efendisi, Ankhkheperure Mery-Neferkheperre
Ra'nın Oğlu, Taçların Efendisi, Neferneferuaten Mery-Waenre
Büyük Kraliyet Eşi Meritaten, Sonsuza Dek Yaşasın
Neferneferuaten'i doğrulayan en kesin yazıt, Pairi'nin mezarındaki ( TT139 ) uzun bir hiyeratik yazıttır. Pawah adlı bir katip tarafından yazılmıştır:
Kraliyet yılı 3, Taşkın'ın üçüncü ayı, 10. gün. Yukarı ve Aşağı Mısır Kralı, İki Ülkenin Efendisi Ankhkheperure, Aten'in Sevgilisi, Re Neferneferuaten'in Oğlu, Waenre'nin Sevgilisi.
Amon'a tapın, rahip olmayan rahip tarafından Wenennefer'e yeri öpün, Thebes'teki Ankhkheperure'nin Malikanesinde [tapınağında] Amon'un ilahi tekliflerinin katibi.
Nicholas Reeves, bu yazıtı,Amarna devriminin "yeni aşamasının" bir işareti olarak görüyor ve Ankhkheperure Neferneferuaten'in Amon rahipliğine doğru daha yumuşak bir çizgi izlediğini söyler. Bu nedenle, Neferneferuaten, Amon rahipleriyle ilk kez bir uzlaşmaya varan ve daha önce düşünüldüğü gibi Tutankhamun yerine Amon kültünü eski haline getiren Amarna dönemi hükümdarı olabilirdi, çünkü kendi morg tapınağı Amon'un dini başkenti Thebes'te bulunuyordu. Rahiplik ve Amon rahipleri artık onun için de çalışıyordu. Bununla birlikte, Mısır'ın siyasi yönetimi, Neferneferuaten'in saltanatı altındaki Teb yerine Amarna'da bulunuyordu.
Tutankhamun'un mezar eşyaları[değiştir | kaynağı değiştir]
Tutankhamun'un mezarındaki (KV62) bir dizi öğe, orijinal olarak Neferneferuaten için yazılmıştır. Örnek; Tanrıça Nut'u betimleyen çarpıcı bir altın göğüs. Bunun dışında bazı öğelerin stile bağlı olarak en azından orijinal olarak bir kadın için tasarlandığına inanılıyor. Örneğin kanopi küpleri yoğun olarak kadın hatlarını betimler. Ayrıca mezar eşyaları arasında bilezikler de bulunmaktadır.
Mısırbilimci Nicholas Reeves, ünlü altın maskenin bile orijinal olarak Neferneferuaten'e yönelik olabileceğini öne sürdü, çünkü bir kartuştaki kraliyet adı Ankhkheperure, Tutankhamun'un cenaze maskesinde kısmen silinmiş olarak bulundu. Bunlar, Tutankhamun'un mezarında bulunan ve androjenliği destekleyen Amarna sanatı için bile görünümü özellikle kadınsı olan bir kralı betimleyen bir heykelcik de dahil olmak üzere birkaç öğeyle bağlantılıydı.
Kadın Kral[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir süredir, kanıtların kabul edilen yorumu, Smenkhkare'nin, Ankhkheperure taht adını kullanarak 15. yıldan itibaren Akhenaten ile ortak temsilci olarak hizmet etmesiydi. Bir noktada, belki de tek saltanatını başlatmak için adını Ankhkheperure Neferneferuaten olarak değiştirdiğidir. Alternatif bir görüş, Nefertiti'nin Kral Neferneferuaten olduğunu; bazı versiyonlarda Smenkhkare adını kullanarak bir erkek kılığına girdiği öne sürülür. bağlantı=|küçükresim İngiliz Mısırbilimci John Harris, bir dizi makalede, ilk kartuşun kadınsı göstergeler içeriyor gibi görünen versiyonlarının varlığına dikkat çekmiştir. Bunlar, Tutankhamun'un mezarında bulunan ve görünüşü özellikle kadınsı olan, Amarna sanatı için bile androjenliği tercih eden bir kralı tasvir eden bir heykelcik de dahil olmak üzere birkaç öğeyle bağlantılıydı.
1988'de James P. Allen, Smenkhkare'yi Neferneferuaten'den ayırmanın mümkün olduğunu öne sürdü. 'Ankhkheperure' adının, Smenkhkare veya Neferneferuaten ile ilişkili olmasına bağlı olarak farklı şekilde çevrildiğine dikkat çekti. Neferneferuaten ile birleştiğinde, prenomen Akhenaten'e atıfta bulunan bir sıfat içeriyordu
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Krauss, Rolf. Das Ende der Amarnazeit (The End of the Amarna Period); 1978, Hildesheim; pp.43–47
- ^ Nefertiti and Smenkh-ka-re. Göttinger Miszellen 141. 1994. ss. 7-17.
- ^ M. Gabolde, ‘Under a Deep Blue Starry Sky’, in P. Brand (ed.), "Causing His Name to Live: Studies in Egyptian Epigraphy and History in Memory of William J. Murnane.", Leiden: E. J. Brill Academic Publishers, pp. 17-21
- ^ A Syposium of Horemhab: General and King of Egypt 3 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. See the first 8 minutes of this 2011 Metropolitan Museum of Art presentation. As the video notes, the order and dates are "under discussion".
- ^ Dodson, Amarna Sunset 2009, pp. 27-29