Myus sayfasının kaynağını görüntüle

{{Arkeolojik sit bilgi kutusu
  |ad               = Myus 
  |orijinalad       = {{dil|grc|Μυοῦς}}
  |diğeradı         = 
  |resim            = 
  |resimboyutu      = 270px 
  |alt              = 
  |altyazı          = 
  |haritatürü       = Turkey
  |kabartma         = 1
  |haritaaçıklaması = 
  |haritaaltyazısı  =
  |haritaboyutu     = 270
  |raptiye          = 
  |koordinatlar     = {{Koordinat|37.59870|N|27.425900|E|source:http://dare.ht.lu.se/places/43409|format=dms}}
  |konum            = [[Aydın (il)|Aydın]], {{TUR}}
  |bölge            = [[İyonya]]
  |tür              = Yerleşim
  |parçası          = 
  |uzunluk          = 
  |genişlik         = 
  |yüzölçümü        = 
  |yükseklik        = 
  |kurucu           = 
  |malzeme          = 
  |kuruluş          = 
  |terkediliş       = 
  |devirler         = <!-- actually displays as "Periods" -->
  |kültürler        = [[Yunanlar|Yunan]], [[Antik Roma|Roma]]
  |bağlıolduğu      = 
  |ilgilikişiler    = 
  |olaylar          = 
  |kazıtarihleri    = 
  |arkeologlar      = 
  |durum            = 
  |mülkiyet         = 
  |işletme          = 
  |kamusalerişim    = 
  |resmîsite        = 
  |dipnot           =  
}}
[[Dosya:MapaTopográficoDeAsiaMenor-jonia.svg|küçükresim|upright=1.59|[[Miletus]]'un doğusunda, [[İyonya]]'daki Myus'un konumunu ve İyonya'daki bazı antik şehirleri gösteren harita.]]
'''Myus''' ([[Grekçe]]: Μυοῦς), [[Aydın (il)|Aydın]]'nın [[Söke]] Ovası'nda, tarihi [[Karya]] bölgesinde yer alan bir [[Antik Yunanistan|Antik Yunan]] kenti. Yerleşke, [[İyon Birliği]]'ni oluşturan 12 [[İyonya|İyon]] kentinden biridir. Ayrıca, [[Miletus]] ve [[Priene]] ile birlikte İyonca alt lehçesini konuşan üç şehirden biriydi. Bu üç şehir de Anadolu'nun batı kıyısının ortasında, [[Menderes Nehri|Maeander Nehri]]'nin ağzına yerleştirilmiş İyon kolonileriydi.

Miletus, İyonlardan daha eski olup, [[Neolitik dönem]]den beri çeşitli etnik gruplar tarafından işgal edilmiştir. [[Geç Tunç Çağı|Geç Bronz Çağı]]'nda, akademik dilde [[Mikenler]] olarak adlandırılan [[Akalar]] tarafından kısmen Helenleştirildi. O dönemdeki önceki sakinler, Karya halkının ataları olan [[Anadolu dilleri|Anadolu dili]] konuşanlardı. İyonlar, Bronz Çağı ile [[Karanlık Çağ]] arasındaki Submikene döneminde, çok kültürlü nüfusuyla birlikte Miletus'u güvence altına aldılar. Eğer yeniden kolonileşme, İyon Birliği'nin uzak başlangıcıysa, Myus ve Priene o zamanlar var olmuş olmalıdır, ancak bunların İyon öncesi var olduğu konusunda herhangi bir kanıt yoktur.

Miletus, [[Homeros]]'in eserlerinde geçer; ancak Myus geçmez. Belki de Myus kahramanlık çağından sonra ortaya çıkmıştı. Fakat Myus, bilinen en eski tarihçi olan [[Hekataios (MÖ 550 doğumlu tarihçi)|Miletuslu Hekataios]]'un (MÖ 550-476) eserlerinde yer alır. Bu eserlerin sadece parçaları günümüze ulaşmıştır. Hekataios, Μύης (Myes) olarak bahseder şehirden. Daha sonraki tarihçilerden [[Herodot]] ve [[Thukididis]] ise şehri Μυοῦς olarak adlandırır. En güvenilir kaynak muhtemelen yazıtlar olmalıdır. Bu yazıtlarda şehrin etnik adı veya demos adı, Μύης'e dayanan Μυήσιοι veya Μυήσσιοι olarak geçer. Bu isimler ayrıca Myus tarafından basılan sikkelerde de kısaltılmış olarak kullanılmıştır.

Herodot, Myus'u bir [[Polis (şehir)|polis]] (şehir devleti) ve vatandaşlarını politai olarak adlandırır. Bu, Myus'un bir [[politeia]]'ya (anayasa) sahip olduğu ve en azından erken dönemlerinde bağımsız bir devlet olarak kabul edildiği anlamına gelir. Şehrin bir demos'u (halk meclisi) vardı ve bu meclis toplantılar düzenlerdi. Ayrıca bir yönetim konseyi (boule) de bulunmaktaydı. Myus kendi sikkelerini basardı.<ref name=beta>{{harvnb|Rubinstein|2004}}</ref>

== Saha topografyası ==

=== Orijinal Milet Körfezi ===
[[Dosya:Miletus_Bay_silting_evolution_map-en.svg|küçükresim|270x270pik|Menderes Nehri ağzındaki delta ilerlemesinin izokronları. Bir kırmızı çizgi deltanın görünür kenarını temsil eder. Harita, Barrington Yunan ve Roma Dünyası atlasında yayınlanan bir haritanın temsilidir.{{refn|Bölgenin alüvyal tasvirleri başlatıldığından beri geçen birkaç yüzyıl boyunca, çok sayıda çizim yayınlanmıştır. Bazıları, tarih bazlı izokronları tasvir etmeye çalışırken, bazıları da dönemlere göre tasvir eder. Dönemler neredeyse hiç keskin bir şekilde tanımlanmadığından, iki tür arasında güvenilir bir birebir yazışma yoktur. Örnekleme tarihleri için teknoloji geliştikçe ve bölge için veriler biriktikçe, haritaların daha doğru hale gelmesi beklenmektedir. Bu harita, dönem izokronlarını göstermektedir. Nispeten yakın tarihli tarih izokronlarına sahip haritalar, referanslarda bulunabilir. Daha fazla hassasiyet arayanlar, genellikle yalnızca uzmanlaşmış veya özel kütüphanelerde bulunan bilimsel çekirdek çalışmalarında ve raporlarında bunu bulmak zorunda kalacaktır.|group=lower-alpha}}]]
Myus, [[Beşparmak Dağları (Türkiye)|Latmus Dağı]]'ndan kuzeybatıya doğru uzanan küçük bir yarımada üzerine, [[Menderes Nehri|Menderes (Maeander) Nehri]]'nin ağzındaki bir zamanlar Milesian kolpos (körfez) olarak adlandırılan [[Ege Denizi]]'nin bir koyuna yerleştirilmişti.<ref>{{harvnb|Herda|2019|p=35}}</ref> Aynı kıyıda, [[Grion Dağı]]'ndan uzanan biraz daha büyük bir yarımada, Miletus'un yeridir. Körfezin karşı tarafında, Priene'nin yerleştirildiği [[Dilek Dağı|Mycale Dağı]] yükselmekteydi. Grion Dağı ile Latmus Dağı arasında, kıyı içerisi tarafında daha küçük bir yerleşim yeri olan [[Herakleia Antik Kenti|HeraKleia]]'nın yerleştirildiği Latmian kolpos<ref>{{harvnb|Herda|2019|p=20}}</ref> adlı bir körfez bulunuyordu. Bu, İyon Birliği'nin bir parçası değildi. Karya olabilirdi. Bu dik arazi, tarım için çok az yer sağlıyordu, ancak çok sayıda korunaklı limana sahip jeolojik ortam, deniz gücü için ideal bir üs oluşturuyordu.

Nehir ağzındaki taşkın ovasının çok daha kuzeyinde, yönünün kuzeydoğudan doğuya döndüğü noktada, başka bir yerleşim yeri bulunuyordu. Bu yerleşim, başlangıçta [[Aiol]]ler'in bir kolonisiydi ve anavatanlarındaki bir bölgenin adını vermişlerdi: [[Antik Magnesia]]. Orijinal [[Magnezya|Magnesia]], [[Teselya]]'daydı. O dönemin tarihçileri, Anadolu'daki bu şehri ayırt etmek için "[[Magnesia ad Maeandrum|Maiandros üzerindeki Magnesia]]" olarak adlandırıyorlardı. Bu şehir her zaman [[Büyük Menderes|Maiandros]] (Büyük Menderes) üzerindeydi, hiçbir zaman nehir ağzında değildi. Günümüzde bu şehir, Büyük Menderes'in ağzından yaklaşık 52,4&nbsp;km (32,5 mil) uzaklıktaki Magnesia antik kenti olup, [[Aydın (il)|Aydın]] İli, [[Germencik]] İlçesi, [[Ortaklar, Germencik|Ortaklar]] Bucağı'na bağlı ''Tekin Köyü'' sınırları içinde, Ortaklar-Söke karayolu üzerindedir.

Magnesia, MÖ döneminde varlığının büyük bir kısmında [[İyonya]]'nın bir parçası değildi ve öyle de görülmüyordu. İyonya'nın sınırını da oluşturan Hybanda Adası'nın (günümüzde [[Söke]]'ye bağlı Özbaşı Köyü) yakınlarındaki [[Milet]]os ile bir anlaşma yaptı. Hybanda, İyon olarak kaldı. İyonlar tarafından fethedildiğinde ve yeniden yerleştirildiğinde, Aeolian geleneği sona erdi. Mimari aniden İyon oldu. Bölgenin imparatorluk fatihleri olan Makedonlar ve Romalılar, onu İonya olarak gördüler. Üst akıştaki [[Tralleis|Tralles]] ve Aydın'ın mevcut konumu için de benzer bir şey söylenebilir. Roma coğrafyasında Tralles, İyonya'nın sınırını oluşturur. İyonya'nın kuzey ve doğuya doğru bu genişlemesinin hiçbiri Myus'un ömrü boyunca gerçekleşmedi.<ref>{{cite thesis|title=Cave and City: A Procedural Reconstruction of the Urban Topography of Magnesia on the Maeander|date=2015|degree=PhD|pages=1–2|publisher=UCLA|last=Saldana|first=Marie}}</ref>

Kurulduğu dönemlerde yakınında bulunan [[Milet]]os ve [[Priene]] gibi [[Ege Denizi]] kıyılarında yer alan bir liman kenti olmuş Myus, zamanla [[Büyük Menderes]] ırmağının getirdiği alüvyonların önünü kapatması ve denizden koparması nedeniyle önemini kaybetmiştir. On iki İyon şehri arasında en küçüğü olan kent, [[Strabon]]'un zamanında o kadar küçülmüştür ki politik açıdan Miletos'a bağlı hale gelmiş, en sonunda ise tamamen terk edilmiştir.<ref>[[Strabon]]. ''[[Geographica]]''. xiv. p.636</ref>

Günümüzde [[Bafa Gölü]]'ne yakın [[Azap Gölü]] kıyısında bulunan kentin görülebilecek en önemli yapısı [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] dönemini yansıtan kale kalıntılarıdır.

=== Menderes nehri ===
[[Dosya:Miletus_Museum_Rivergod_Meandros_in_2015_3395.jpg|küçükresim|250x250pik|Menderes Nehri'nin koruyucu tanrısı, Milet Müzesi]]
Yüzyıllar boyunca, bu taban savunulamaz hale geldi. Daha sonra jeolojide, kıvrımlı konfigürasyonları için tip olarak bilinen [[Menderes Nehri|Maeander Nehri]], doğudaki yüksek bölgelerde dik kesilmiş bir [[Drenaj sistemi|dendritik]] desen olarak başlayarak, doğu-batı yönünde uzanan bir [[Rift|yarık]] içine boşalır. Çok sayıda kol ve periyodik taşkınlar nedeniyle, su, yüksek bir askıda tortul yük taşır ve bunu yarığa boşaltarak, batıya doğru [[Progradasyon|ilerleyen]] düz bir toprak şeridi oluşturur. Nehir, her taşkında konfigürasyonunu değiştirerek, yüksek sinüslü çoklu akışlarda bu şeridin üzerinde dolaşır. Ege Denizi'ne yüzyıllar önce ulaşan nehir, orada bir [[Delta (coğrafya)|delta]] oluşumuna devam etmektedir.<ref>{{harvnb|Akay|2020|p=15|loc=Figure 8}}</ref>

Nehir havzası, Türkiye'nin yüzey alanının %3'ü olan 2.600.967 hektardır. Bunun yaklaşık %44'ü tarım için, geri kalanı ise çoğunlukla sanayi ve konutlar için kullanılır. Nehir, 10 ilin topraklarından geçmekte olup, [[Aydın]] şehri ağızdan 68,27&nbsp;km uzaklıktadır.<ref>{{harvnb|Akay|2020|pp=29-30}}</ref> Ağız, {{koordinat|37.540284|27.168965|format=dms|display=inline}} koordinatlarında, bariyer adaları ve lagünlerin oluşturduğu kompleksin en uzak uç noktasındadır.

=== Şehrin yerleşimi ===
[[Dosya:Bafa_lake_from_akropolis_of_ancient_priene.jpg|sol|küçükresim|300x300pik|Priene bölgesinden eski Milet Körfezi. Arka planda solda Latmus Dağı, orta arka planda Myus burnu, sağ arka planda solda MIletus, sağda Ege Denizi yer almaktadır.]]
Şehrin yeri, [[Aydın (il)|Aydın]] ili [[Söke]] ilçesindeki günümüz Avşar köyünün kuzeyindedir. Myus'un eski fiziksel alanı, Latmus Dağı'nın bir uzantısı olan bir yarımada üzerinde, şimdiki delta'nın mevcut kenarından 24,70&nbsp;km uzaklıkta bulunmaktadır. Yarımada şu anda düzlüğün içinde iki ada olarak görünmektedir, bunlardan biri kuzeybatı ucundaki küçük ada, arkeologlar tarafından üzerindeki Bizans kalesi nedeniyle "''Kale Tepesi''" olarak adlandırılmaktadır. 56 fit yüksekliğe sahiptir. Yarımadanın tabanındaki diğer görünen ada, üzerindeki yerleşim izlerinden dolayı "''Yerleşim Tepesi''" olarak adlandırılmaktadır. Latmus Dağı'na kademeli olarak yükselen bir yamaçtadır. Yaklaşık 0,5 mil uzunluğundaki toplam yarımada, her zaman şehrin yeri olarak bilinmiştir. Ancak, birkaç tapınak dışında duvarlar, konut blokları veya kamu binaları ya da herhangi bir rıhtım tesisi bulunmamaktadır. Şehrin sınırlarını belirleyen bulgular görülmemiştir.

Yerleşim Tepesi, doğudan Azap Gölü'nün kıyısıyla sınırlıdır ve bu sığ, aralıklı gövde, açıkça o taraftaki eski körfezin bulunduğu yerde durmaktadır. Gölün dolu olduğundaki uzunluğu 2,17&nbsp;km'dir. Myus'un yerleşim gördüğü dönemde, yarımadanın doğu açısında yer almış gibi görünüyor. Limanda bir seferde demirlediği bilinen 200 gemi için kesinlikle yer olurdu, eğer liman orada olsaydı. Gölün güneyine teğet bir doğu-batı çizgisinin kuzeyindeki arazi, yarımada olarak kabul edilirse, kuzey-güney yönünde 1,8&nbsp;km, doğu-batı yönünde 1,98&nbsp;km olur, modern köy güneybatı köşesinde, 200 gemiye sığabilecek ve denizcilik ticareti ortağı olabilecek bir fiziksel ortam için bol miktarda yer oluşturur.

Henüz bunun böyle olduğuna dair bir kanıt yoktur. Yarımadanın batı tarafındaki koydan elde edilen çekirdek örnekleri, [[Arkaik]] dönem ve [[Klasik Dönem|Klasik dönem]] limanlarının potansiyel yerlerini belirlemektedir. Hangilerinin hangi zamanlarda hangi amaçlar için kullanıldığı bilinmemektedir.<ref>{{harvnb|Brückner|2003|p=54}} "By geoarchaeologic means, potential Archaic to Classical Greek harbour sites were identified in the embayments west of the Myousian peninsula, i.e. between Castle hill and Settlement hill, and south of Settlement hill."</ref> Her iki taraf da neredeyse kapalı körfezler halinde [[lagün]]lerdi, ancak yine de açık suya bağlı ve deniz ortamlarına sahipti. [[Hellenistik çağ]]larda ortaya çıkan ve vatandaşları sivrisineklerle kovmaya çalışan [[gölet]]in yeri bilinmemektedir.

Yarımadanın tabanının üzerindeki yükseklik 100 metre çizgisinin üzerindedir. Böyle bir polis'in toprakları daha büyük olmalı ve Latmus Dağı'nın tamamını değilse de bir kısmını içermiş olmalıdır. Bir başka eski körfez, [[Bafa Gölü]] kıyılarına kadar uzanıp uzanmadığı bilinmiyor. Şehrin, Miletus'u duvarlarla güçlendirmek için Latmian taşı çıkardığı ve ihraç ettiği bilinmektedir.

=== Körfezde ilerleme ===
[[Progradasyon|Progredasyon]], İyon şehirlerinin yaşamında ve kaderlerinde o kadar büyük bir rol oynadı ki, 20. yüzyıldan önce bile bilim adamları, [[Sedimanter yapılar|sedimenter]] gelişmleri tarihsel olanlarla koordine etmeye çalışmışlardı.<ref>{{harvnb|Herda|2019|p=25}} The first was Marie-Gabriel-Auguste-Florent, Comte de Choiseul-Gouffier in 1782.</ref> 20. yüzyılın sonlarından itibaren, [[Palinoloji|painologlar]] ve jeologlar, seçili yerlerden yüzlerce [[Çekirdek numunesi|çekirdek örneği]] alarak bu işe el attılar.<ref>{{harvnb|Herda|2019|p=26}}</ref> Birkaç renkli izokronik temsil mevcut olmasına rağmen, herkes aynı fikirde olmayınca çekirdek örneklemelerine devam edilmektedir.

Anadolu'nun kıyısı su altında kalan bir kıyı şeritidir. Deniz seviyesi, yaklaşık 14.000 yıldan beri yükselmekte olup, Neolitik dönemde, günümüzden 6000-5500 yıl önce mevcut seviyesine ulaşmıştır. Yükseliş, uzun körfezler yaratmıştır. Bu sayede, [[Aydın (il)|Aydın]]'daki [[Menderes Nehri|Maeander nehri]] ağızdan yaklaşık 65&nbsp;km içeriden, [[Progradasyon|progredasyon]] başlatabilmiştir.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Troia and the Troad: Scientific Approaches|bölüm=Chapter 9: Delta Evolution and Culture - Aspects of Geoarchaeological Research in Miletos and Priene|sayfalar=121-122|yer=Berlin, Heidelberg, New York|yayıncı=Springer-Verlag|yıl=2003|ad=Helmut|soyadı=Brűckner}}</ref>

=== Myus'taki tortul gelişimler ===

==== Milet Körfezi'ndeki İyonya kıyısı ====
Şu anda yaygın olarak kullanılan İyonya kıyı haritası, M. Müllenhoff tarafından 2005 yılında yayınlanan bir çalışmada orijinal olarak yayınlanan bir haritaya dayanmaktadır ve [[Hesperia]]'da nispeten yakın tarihli bir makale de dahil olmak üzere birlikte çalıştığı diğer çalışmalarda tekrarlanmıştır.<ref>{{harvnb|Herda|2019|p=21|loc=Figure 1}}</ref> Bu renkli harita, bölgeden alınan 300 çekirdek örneğine dayanmaktadır.<ref>{{harvnb|Brückner|2017|p=871|loc=Figure 1}}</ref> Çekirdeklerdeki malzeme, karbon tarihlidir.

Üzerindeki en eski delta çizgisi, MÖ 1500 tarihli olup, vadi boyunca yaklaşık olarak {{koordinat|37.707941|27.381406|format=dms|display=inline}} ile {{koordinat|37.632024|27.526032|format=dms|display=inline}} koordinatları arasında, 15,61&nbsp;km (9,70 mil) genişliğinde, nehrin mevcut ağzından 29,43&nbsp;km (18,29 mil) uzaklıktadır. Bu çizgi, o zamanki kıyıları temsil etmektedir. [[Marcus Velleius Paterculus|Velleius Paterculus]]'a (Roma Tarihi 1.4.3) göre, İyonlar "şimdi İyonya olarak adlandırılan deniz kıyısının en iyi bilinen kısmını işgal etmişlerdir...." Velleius tarafından işgal olayına atanan tarih, MÖ 750'dir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://topostext.org/search-tool|başlık=Myus 11|erişimtarihi=18 Temmuz 2023|website=ToposText|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230718234831/https://topostext.org/search-tool|arşivtarihi=18 Temmuz 2023|ölüurl=hayır}}</ref>

Velleius, orijinal İyonya'yı bir kıyı bölgesi olarak nitelendirmekte kesinlikle haklıdır. Bu, kıyı kentlerini ve adaları listeleyen diğer yazarlar tarafından da ima edilmektedir. Ancak, verilen tarih haritadaki eş zaman çizgileriyle uyumlu değildir. M.Ö. 800 çizgisi daha güneydedir ve kabaca M.Ö. 1500 çizgisine paraleldir. Bu çizgi, bir zamanlar ada olan ve tehlikeli bir şekilde bağlı olduğu Myus limanına yakın olan Hybanda'yı kapsamaktadır. Priene çoktan yutulmuş ve artık sadece Maeander'in (Büyük Menderes) kuzey kolu boyunca ulaşılabilir durumdadır. [[Yaşlı Plinius]], "Bir zamanlar bir İon adası olan Hybanda, şimdi denizden sadece 25 mil uzaklıktadır." (Doğa Tarihi 1-11, 2.91.1) diye belirtir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://topostext.org/search-tool|başlık=Hybanda 1|erişimtarihi=18 Temmuz 2023|website=ToposText|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230718234831/https://topostext.org/search-tool|arşivtarihi=18 Temmuz 2023|ölüurl=hayır}}</ref> Görünüşe göre M.Ö. 750, Hybanda'yı bir ada olarak tanımlamak için yeterince erken bir tarih değildir. Myus ve Priene'nin yerleşimi ve Miletus'un İonyalılara dönüşümü sırasındaki İyon kıyısı, daha kuzeyde ve daha eski bir zamanda olmalıdır.

Ancak, Velleius'un verdiği tarih, bilinen ilk [[İyon Birliği]]'nin, yani "on iki şehir"{{refn|Decapolis veya dodecapolis gibi kelimeler, antik Yunan siyaset biliminden gelen ve standart ittifakları ifade eden terimlerdir. Bu ittifaklar her zaman tam olarak 10 veya 12 şehirden oluşmak zorunda değildi. İyonyalıların ittifakında 13 polis (şehir) vardı, ancak bazı sonraki yazarlar 12 sayısına ulaşmak için keyfi olarak bir şehri listeden çıkarabiliyordu.|group=lower-alpha}} anlamına gelen ''dodekapoleis'' konfederasyonunun kuruluş tarihine yakındır. Günümüze kadar, İyonyalılar hakkındaki geç dönem kaynakların çoğu, önceki tarihi sıkıştırarak İyon Birliği'ni İyonyalıların İyonya'daki tüm varlığını temsil eder şekilde ele alır. Bu yaklaşım, İyonyalıların göçlerinin, şehir kurmalarının ve ittifak oluşturmalarının hepsinin aynı zamanda, hatta aynı yılda gerçekleştiğini ima eder ki bu imkansız bir fikirdir. Böyle bir birlik oluşturulmadan önce, onu oluşturacak 12 şehrin var olması gerekir. Rubinstein, "İyonyalı" teriminin üç anlam düzeyi olduğunu belirtir: "daha geniş bir etnik kimlik", Anadolu'daki Yunan nüfusu veya Birlik üyesi.<ref>{{harvnb|Rubinstein|2004|pp=1053-1054}}</ref>

==== İyonya Birliği'nin tarihi ====
[[Dosya:Ionia,_Asia_Minor_Map,_Classical_Atlas,_1886,_Keith_Johnston.jpg|sol|küçükresim|364x364pik|İyonya]]
Birlik, tarihte bazıları belirsiz veya [[Anakronizm|anakronik]] olan çeşitli isimlerle bilinir, ancak kesin olan bir isim, içinde bir tapınak bulunan toplantı yeri [[Panionion]]'dur. Burada her yıl Panionia adı verilen bir festival düzenlenirdi. Panionion, Birliğin 13 şehrinin yaklaşık merkezinde, yüksek bir noktada bulunan [[Mykale Dağı]] üzerindeydi. Panionion olarak bilinen bu yer, bilinen en eski Avrupa tarihçisi olan [[Herodot]]'un ''Histories'' adlı eserinde geçmektedir.{{refn|Çalışması tamamlanmamış olan [[Hekataios (MÖ 550 doğumlu tarihçi)|Miletoslu Hekataios]] hariç.|group=lower-alpha}}

Bu eserde, İyonyalılar farklı anlam düzeylerinde karşımıza çıkar. [[Büyük kiros|Büyük Kyros]], [[Lidya]]'ya karşı düzenleyeceği saldırıya katılmaları için İyonyalılara haberciler gönderir ([http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D1%3Achapter%3D76%3Asection%3D3 I.76]).{{refn|Yer kaybolmuştur. Amerikalı arkeolog Scott Branting, burayı "Yozgat'ın Şahmuratlı Köyü yakınlarında" bulduğunu ve kazılara başladığını iddia eder.: {{Web kaynağı |başlık=Lost City of Pteria finally unearthed in Turkey's Yozgat |tarih=26 Temmuz 2016| url=https://www.hurriyetdailynews.com/lost-city-of-pteria-finally-unearthed-in-turkeys-yozgat-102105}}|group=lower-alpha}} Lidya'nın hükümdarı [[Kroisos]], [[Pers İmparatorluğu]]'nun önemli bir şehri olan [[Pteria (Kapadokya)|Pteria]]'yı kuşatmış ve köleleştirmişti. İyonyalılar halihazırda Kroisos ile bir anlaşma yapmış olduklarından, bu fırsatı değerlendirmediler. Savaşa giden meşgul bir kralın, İyonya'daki her eve veya her yerleşim yerine haberciler gönderdiğini varsaymak mümkün değildir. "İyonyalılar" adı altında bir İyon temsilci heyetinin olması gerekir.

Kyros, Kroisos'u yendikten sonra, İyonyalılar aceleyle Kyros'a elçiler göndererek Kroisos'la yaptıkları anlaşmanın aynısını ona da teklif ettiler. Kral, buna bir hikâye ile cevap verdi: Bir flütçü, denizden balıkları çekmek için flüt çalıyormuş. Hiçbir yanıt alamayınca balıkları ağla yakalamış ve kıyıda çırpınan balıklara şöyle seslenmiş: "''Size çaldığımda dans etmeye gelmediniz, şimdi artık dans etmeyi bırakın.''" Kyros, İonyalılarla anlaşma yapmayı reddetti, ancak Miletos ile ayrı bir anlaşma yapacağını söyledi ([http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D1%3Achapter%3D141%3Asection%3D4 Herodotus I.141]). Diğer şehirler Panionion'da toplandılar ki bu onların aslında İyon Birliği olduğunu gösterir ve Lacedaemon'dan ([[Sparta]]) yardım istediler. Bu hareket şüphesiz Miletosluları şoka uğratmak için yapılmıştı, çünkü Lacedaemonlular [[Dorlar]]'dı ve İyonyalıların kalıtsal etnik düşmanlarıydı. Kroisos'un hükümdarlığının sonu, başlangıçta MÖ 547 olarak hesaplanmıştı. Ancak bu tarih, Herodotus'un zaman dilimleri için formüle dayalı sayılar kullandığı gerekçesiyle geçersiz kılınmış ve yakın zamanda sikkelerin tarihleri dikkate alınarak yeniden belirlenmiştir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|başlık=Redating Croesus: Herodotean Chronologies, and the Dates of the earliest Coinages|sayfalar=168-181|dergi=The Journal of Hellenic Studies|yıl=2016|cilt=136|ad=Robert W.|soyadı=Wallace|doi=10.1017/S0075426916000124|s2cid=164546627}}</ref>

Birlik için daha erken bir tarih de vardır. Herodotus 12 şehir üzerinde ısrar eder ve şöyle açıklar: "Diğer İonyalıların Panionion'u kullanmasına izin vermeme konusunda anlaştılar," ve ardından ekler "Aslında, [[Smyrna]]'lılar dışında hiç kimse kabul edilmeyi istemedi" ([http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D1%3Achapter%3D143%3Asection%3D3 Herodotus I.143]). İonyalılar, Smyrna'yı [[Aiol]]lerden hile ile almışlardı. Bazı Kolophonlu sürgünler, erkekler festivalde yokken bekleyip onları şehrin dışında kilitlediler. Aiol Birliği, belirtilmeyen zorlayıcı nedenlerle yardıma geldi ve şehri, Aiolli vatandaşları ve tüm malvarlıkları karşılığında takas etti. Böylece bir şehrin kaybını kabul edip mültecileri diğer 11 şehre dağıttılar ([http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D1%3Achapter%3D150%3Asection%3D1 Herodotus I.150]). Herodotus'un anlatımında Smyrna konusu bundan sonra devamı olmaksızın ortadan kaybolur.

Daha sonraki yazarlar, muhtemelen Herodotus'un göz ardı ettiği veya ulaşamadığı kaynakları kullanarak bu konuyu ele aldılar. Pausanias, Kolophonlu İyonyalıların şehri Aiollerden aldığını doğrular ([https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Paus.+7.5&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0160 Pausanias 7.5]).{{refn|Strabo, daha önceki ayrıntıları tamamlar (Strabo 14.1.4). Bazı Efesliler Smyrna'yı Leleglerden (Karyalılardan) aldı, fakat Aioller tarafından kovulunca Kolofon'a sığındılar. Orada Kolofonluları Smyrna'yı geri almak için kendilerine yardım etmeye ikna ettiler. Strabo'nun Efes'in adının Smyrna olduğu iddiası pek olası değildir, çünkü Efes adını Tunç Çağı'ndaki atasından almıştır.|group=lower-alpha}} Ardından şöyle der: "İyonyalılar, Smyrnalıların Panionium'daki genel mecliste yer almalarına izin verdiler." Ancak bu hemen olmadı, çünkü [[Platon]]'a göre (en azından bir süre için) Kolophonlular Panionium'da Smyrna için ikinci bir oy kullanma hakkı elde ettiler.<ref>{{cite thesis|title=Paths and Places: The Landscape Identity of Colophon 1300-302 BC|date=2007|page=5|publisher=University of Oslo|type=MA|last=Aslaksen|first=Ole Christian}}</ref> İyonyalıların Smyrna'yı fethetmesi için bir ante quem (öncesinde) tarihi vardır: MÖ 688'deki Olimpiyat Oyunları'nda Smyrna'dan bir İyonyalı galip gelmiştir.

Vitruvius, Smyrna'nın bir İyon şehri olarak kabul edilmesi konusunda bir şeyler söylemektedir, ancak bu o kadar sıra dışı ve o kadar geçtir ki, bazıları tarihselliğini şüpheyle karşılamaktadır. Atina, 13 koloni gönderdi, diyor, Karya kıyısında yerleşmek için ([http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0073:book=4:chapter=1:section=4&ie_sort=display Vitruvius 4.1.4]). Bunlardan on ikisi Herodot'ta belirtilenlerdir. Ekstra olan Melia veya Melite'ydi. Ancak [[Hecataeus|Miletus'lu Hekataeus]]'a göre ([[Bizanslı Stefanos]]<nowiki>''</nowiki>da ''Melia'' altında) Melia, Karya'nın bir polis'iydi (kent). Bu nedenle ne Yunandı ne de İyon. Karyalıların [[Kiklad Adaları|Kiklad adaları]] ve [[Girit]] boyunca yağmacı ve işbirlikçi oldukları doğru olsa da, Karyalıların Karya'yı kolonileştirmesi fikri çok uzaktır. Bir çözüm, Melia'nın Priene ile synoecisizasyon yaparak kolonizasyona işbirliği yapması ve böylece Birlik'te pay almaya hak kazanmasıdır.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Part III: Priene, Iasos, and Ephesos|sayfa=3|yer=Oxford|yayıncı=Clarendon Press|seri=The Collection of Ancient Greek Inscriptions in the British Museum|yıl=1890|ad=E.L.|soyadı=Hicks}}</ref>

İkinci bir sorun, Vitruvius'un Smyrna'nın kabul edilmesini "Kral Attalus ve Arsinoe'nin nezaketi"ne atfetmesidir. Ancak o dönem İyonlar bağımsızdı ve bağımsız hareket ediyorlardı. Bu isimlere ait genel hükümdarlar veya güçlü figürler yoktur; dahası, bu isimler o kadar erken bir tarihte bile bilinmemekte, ancak Hellenistik ve Roma aristokrasisi arasında görünmektedir. Birkaç uzman tarafından önerilen bir çözüm, Smyrnaeans'ın yüzlerce yıl boyunca dilekçelerinin onaylanmasını beklediğini varsaymaktadır. Buna rağmen, kimlikler tamamen spekülasyondur.
[[Dosya:Lydia.png|küçükresim|300x300pik|Lidya]]
Beklemenin nedeni olarak, kabul edilecek bir Smyrna olmadığı görülüyor. Anadolu dilleri, hâkimiyetlerini yeniden kazanmak için bir oyun oynayarak, onu önceki Yunan bağlantılı hanedanlıktan kurtaran [[Lidya]] krallığını yeniden yarattı. Bu Lidya, [[Karya]]'yı kanadı altına aldı. 688 BC'den 600 BC'ye kadar yaklaşık 88 yıllık bir süre içinde, direnen İyonya şehrini şehir şehir bünyesine kattılar. Lidya kralları direniş bulurlarsa anlaşmalara başvurdular. Smyrna, ilk kral olan [[Gigis|Lidya'lı Gyges]]'ı yenmişti. Bir zamanlar bölgeyi işgal eden erken dönem bir İran halkı olan [[Kimmerler]]le yaptığı savaşta öldürüldü. Mykale Dağı'nı tuttular ve tuttular. İyonlar, yarı bağımsızlık elde etmek için onları Lidyalılara karşı oynamaktan memnundular.

Sonunda Gyges'in torunlarından [[Alyattis|Alyattes]], [[Kimmerler]]i yenip onları kovdu. İyonların çoğuna, teslim olduktan sonra anlaşmalar verildi. Belirtilmemiş nedenlerle Alyattes, Smyrna'yı yıktı, polis statüsünü aldı ve halkı köylerde bıraktı. Medler ve Persler bölgeyi tuttuktan sonra da uzun süre polis dışı kaldı, herhangi bir dilekçe veremedi veya herhangi bir cevap alamadı. Strabon'a ([http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0198%3Abook%3D14%3Achapter%3D1%3Asection%3D37 Geography 14.1.37]) göre, MÖ 334'te İskender'den sonra köyler halinde 400 yıl kaldı. Proje, Makedonya kralları yaklaşık MÖ 200'de bunu yerine getirmeye karar verene kadar ertelendi. [[Eski Smyrna]] dedikleri eski yeri kullanmadılar, bunun yerine yakınlarda yeni bir yer olan Yeni Smyrna'yı seçtiler. Bu koşullar, Birlik'in 400 yıl beklemediğini, ancak MÖ 688'deki Smyrna'nın tamamen hak sahibi olduğunu göstermektedir. Kayıp hayırseverlerin durumu açık kalmaktadır.
[[Dosya:MapaTopográficoDeAsiaMenor-jonia.svg|sol|küçükresim|300x300pik|Aynı zamanda Kayster'ın ağzı olan Mycale'nin kuzey kıyısının, Melia topraklarının daha gerçekçi bir tasvirini gösteren daha yakından görünümü; yani tamamı olmasa da kuzey İyonya'nın büyük bir kısmı.]]
Vitruvius'un metni, sorunlarına rağmen, Priene'den MÖ 196-192 tarihli bir kamu yazıtı nedeniyle daha tutarlı görünür.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.attalus.org/docs/sig2/s599.html|başlık=Sylloge Inscriptionum Graecarum: 599 The Rhodians Arbitrate between Priene and Samos|erişimtarihi=2 Ağustos 2023|website=Attalus|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230802161230/https://www.attalus.org/docs/sig2/s599.html|arşivtarihi=2 Ağustos 2023|ölüurl=hayır}}</ref> Bu uzun yazıt, Milet (Mykale) üzerindeki Fort Karion ve çevresindeki tartışmalı bölgenin, diğer hak iddia eden Samos yerine Priene'ye verildiğini kaydeder. Bu karar Rodos'lu hakemlerden oluşan bir kurul tarafından alınmıştır. Gerekçesi, yazıtta "Melik Savaşı" (meliakos polemos) olarak adlandırılan bir olayda İyon Birliği tarafından yok edildikten sonra Melia'nın topraklarının dağıtılmasıydı. Bu Melik Savaşı, Vitruvius'un bahsettiği savaş olmalıdır. Zira, Mikale'de sadece bir tane Melia vardı.

==== Deniz ortamının kaybı ====
Menderes Nehri, geçmişte Ege Denizi'ne daha doğrudan bir delta oluşturarak akarken, zaman içinde yatağını değiştirerek bugünkü konumuna ulaşmıştır. Bu değişimler, nehrin taşıdığı alüvyonların denize dökülerek kıyı şeridini uzatmasına ve delta ovalarının genişlemesine neden olmuştur. Bu sürecin sonunda Myus deniz kenarından uzaklaşarak, giderek iç kesimde kalan yerleşim haline gelmiştir. Myus'ta yaşayanlar, daha güvenli ve yaşanabilir yerlere göç etmek zorunda kalarak yakın şehirlere göç ederler. Aynı sürecin bir sonucu olarak da, Latmos körfezi, denizden kara ile ayrılarak Bafa gölünü oluşturur.

== Tarih ==

=== İyon istilası ===

=== Polis (kent) olarak kuruluşu ===
Kentin Kodrus'un oğlu Cyaretus ({{Dil|grc|Κυάρητος}}) (bazen Cydrelus olarak da anılır) tarafından Karyalılardan ele geçirilen bölgede kurulduğu söylenir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:greekLit:tlg0099.tlg001.perseus-grc1:14.1.3 |başlık=Strabo, Geography, 14.1.3 |erişimtarihi=20 Eylül 2024 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20231216112706/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:greekLit:tlg0099.tlg001.perseus-grc1:14.1.3 |arşivtarihi=16 Aralık 2023 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:greekLit:tlg0525.tlg001.perseus-grc1:7.2.10 |başlık=Pausanias, Description of Greece, 7.2.10 |erişimtarihi=20 Eylül 2024 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20240708161628/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:greekLit:tlg0525.tlg001.perseus-grc1:7.2.10 |arşivtarihi=8 Temmuz 2024 |ölüurl=hayır }}</ref>

On iki İyon şehri arasında en küçüğüydü ama MÖ 494'te yapılan [[Lade Deniz Muharebesi#Kuvvetler|Lade Deniz Muharebesi]]'nde İyon donanmasına 3 gemi vermiştir.

=== Lidyalılar döneminde ===

=== Perslerin döneminde ===
Myus, Pers kralının [[Themistokles]]'e verdiği üç kentten biriydi.<ref>{{Cite Thucydides|1.138}}</ref><ref>{{Cite Diodorus|11.57}}</ref><ref>[[Plutarch]] ''Them.'' 29; Athen. 1.29; Nep. ''Them.'' 10.</ref>

=== İyon isyanında ===
[[Aristagoras]]'ın kışkırtmasıyla [[Milet]]'te [[İyonya Ayaklanması|İyon İsyanı]] patlak verdi. Bu, [[Pers-Yunan savaşları|Pers-Yunan Savaşları]]'nın başlangıcı oldu.

=== Delian Birligi'nde ===
[[Peloponez Savaşı]] sırasında Atinalılar, bu yerin yakınlarında Karyalılardan büyük bir darbe aldı.<ref>{{Cite Thucydides|3.19}}</ref>

=== Milet'e bağlı bir yerleşim birimi ===
[[Strabo]]n zamanında nüfus o kadar azalmıştı ki artık siyasi bir topluluk oluşturamıyorlardı. Bunun yerine Miletos'a dahil oldular. Sonunda Myuslular kendi kentlerini tamamen terk ederek Miletos'a taşındılar.<ref>{{Cite Strabo|xiv. p.636}}</ref> Pausanias'a göre taşınmanın sebebi, sakinleri rahatsız eden sinekler yüzündendi;<ref name="Pausanias">{{Cite Pausanias|7|2|7}}</ref>{{refn|Eski Yunanca kelimenin sivrisinek veya sinek olarak çevirisi varsayımsaldır. Etimolojik [[entomoloji]] belirsizdir. Bazıları, daha kesin olmayan "tatarcık" terimini kullanır. Diğer, daha az dikkatli kaynaklar metni aşarak bunların sivrisinek olduğunu, sıtma taşıdıklarını ve sorunun [[sıtma]] veya "[[veba]]" olduğunu varsayar. Ancak yazıtlarda herhangi bir hastalıktan bahsedilmemektedir; ayrıca eskiler sıtmanın belirli tür sivrisinekler tarafından bulaştırıldığının farkında değildi. Bunun "kötü hava"dan kaynaklandığına inanıyorlardı.
Bölgedeki sivrisineklerin entomolojisi karmaşık ve geçicidir. Bazıları tatlı su, bazıları acı su seven çok sayıda sivrisinek cinsi ve türü vardır. Sivrisineklerin varlığı veya yokluğu suyun tuzluluk oranının göstergesi olarak kullanılamaz.
Benzer modern bir sorunun açıklaması, kuzeydeki İstanbul'da bulunabilir: "Sivrisinekler İstanbul'a yazın geri döndü, her zamankinden daha yaygın": {{Web kaynağı |başlık=Mosquitoes return for summer in Istanbul, more ubiquitous than ever | website=[[Daily Sabah]]|tarih=4 Ağustos 2022| url=https://www.dailysabah.com/turkey/istanbul/mosquitoes-return-for-summer-in-istanbul-more-ubiquitous-than-ever}}|group=lower-alpha}} Ancak daha olası neden, bölgenin sık sık maruz kaldığı su baskınlarıydı.<ref>[[Vitruvius Pollio]], ''[[De architectura|The Ten Books on Architecture]]'' 4.1.</ref> Myus'u ele geçirmiş olan Makedonya Kralı [[II. Filip]], şehri Magnesialılara devretmiştir.<ref>Athen. 3.78.</ref>

== Arkeoloji ve Araştırma kazıları ==
[[Dosya:Weihgeschenk_des_Hermonax.jpg|küçükresim|[[Bustrofedon]] metninde ithaf yazıtıyla Apollon'a sunulan antik Yunan adağı, Myus, MÖ altıncı yüzyılın ortaları, Altes Müzesi, Berlin]]
Myus ilk kez 1908'de Alman arkeolog [[Theodor Wiegand]] tarafından kazılmıştır.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.academia.edu/7217428/Ege_Bat%C4%B1_Uygarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1n_Do%C4%9Fdu%C4%9Fu_Yer_Ekrem_Akurgal|başlık=Ege Batı Uygarlığının Doğduğu Yer, Ekrem Akurgal|ad=Kemal|soyadı=Okay}}</ref> Bu kazılarda, tiyatro, Athena Tapınağı ve stadyum gibi yapılarda yeniden kullanılmış Arkaik dönem mimari parçaları bulunmuştur. Ardından bölgenin arkeolojik araştırmaları 1934 ve 1936 yıllarında İstanbul [[Alman Arkeoloji Enstitüsü]] adına, Milet kazılarını da gerçekleştiren ekipte yer alan Alman arkeolog [[Hans Weber (arkeolog)|Hans Weber]] tarafından gerçekleştirildi. Weber, aşağı terasta Dionysos Tapınağı'nın temellerini ve mimari parçalarını ortaya çıkarmıştır. Ancak, bu tapınağın gerçekten Dionysos'a adandığına dair kesin bir kanıt bulunamamıştır. Weber, Apollon Termintheus ve [[Poseidon]]'un da bu tapınağın tanrıları olabileceğini öne sürmüştür. Nüfusun taşınabilir eşyalarını da alarak Miletos'a göç etmesinden sonra, yerleşim alanının taş ocağı olarak kullanılmaya başlandığı tahmin edilmektedir.<ref>{{harvnb|Rubinstein|2004|p=1089}}</ref>

=== Tapınaklar ===
Myus'ta hem bir Athena tapınağı hem de bir Herodotos tapınağı vardı. Kaynaklar bize Myus'un her zaman Miletos'un gölgesinde kaldığını anlatmaktadır.

Antik dönemde Myus'ta dikkat çeken tek yapı, beyaz mermerden inşa edilmiş bir [[Dionisos|Dionysos]] tapınağıydı.<ref name="Pausanias" />

=== Yazıtlar ===
Bulunan bazı mimari parçalar üzerinde Myus ve Apollon Termintheus'a ait yazıtlar bulunmuştur. Bu yazıtlar, P. Hermann tarafından yayımlanmış ve Myus'un halk arasında Avşar Kalesi olarak adlandırılan bir Bizans kalesi yıkıntılarında belirlenmesinde önemli bir rol oynamıştır.

== Resim galerisi ==
<gallery mode="nolines" widths="250" class="center">
Dosya:Myus1.jpg|Myus'ta MS 13. yüzyıldan kalma bir Bizans kalesinin kalıntıları
Dosya:Myus2.jpg|Bizans kalesi
Dosya:Myus3.jpg|Bizans kalesi
Dosya:Myus (Myos) Ancient City - Flickr - faktor1komma5.jpg|Bizans kalesi
Dosya:Weihgeschenk des Hermonax.jpg|Hermonax ve çocuğunun Apollon'a ithaf yazıtlı adanmışlık hediyesi; MÖ 6. yy., Myus
</gallery>

== Ayrıca bakınız ==

== Notlar==
{{kaynakça|group=lower-alpha}}

== Kaynakça ==
{{Commons kategorisi|Myus}}
{{Kaynakça}}

== Referans yayınlar ==

* {{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.researchgate.net/publication/344671472_UAV-based_evaluation_of_morphological_changes_induced_by_extreme_rainfall_events_in_meandering_rivers|başlık=UAV-based evaluation of morphological changes induced by extreme rainfall events in meandering rivers|yazarlarıgöster=etal|sayı=11|sayfalar=1-29|dergi=PLOS ONE|yıl=2020|cilt=15|ad=Semih Sami|soyadı=Akay|pmc=7652340|pmid=33166295|doi=10.1371/journal.pone.0241293|bibcode=2020PLoSO..1541293A|doi-access=}}
* {{Kitap kaynağı|başlık=No. 24 - Human records of recent geological evolution in the Mediterranean|bölüm=Holocene coastal evolution of western Anatolia – the interplay between natural factors and human impact|bölümurl=https://ciesm.org/online/monographs/24/WM_24_51_56.pdf|yazarlarıgöster=etal|sayfalar=51-56|yer=Santorini|seri=CIESM Workshop Monographs|yıl=2003|ad=Helmut|soyadı=Brückner}}
* {{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.researchgate.net/publication/312223339_Life_cycle_of_estuarine_islands_-_From_the_formation_to_the_landlocking_of_former_islands_in_the_environs_of_Miletos_and_Ephesos_in_western_Asia_Minor_Turkey|başlık=Life cycle of estuarine islands — From the formation to the landlocking of former islands in the environs of Miletos and Ephesos in western Asia Minor (Turkey)|yazarlarıgöster=etal|sayfalar=876-894|dergi=Journal of Archaeological Science: Report|yıl=2017|cilt=12|ad=Helmut|soyadı=Brückner|doi=10.1016/j.jasrep.2016.11.024|bibcode=2017JArSR..12..876B|doi-access=}}
* {{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.researchgate.net/publication/331722750_From_the_Gulf_of_Latmos_to_Lake_Bafa_On_the_History_Geoarchaeology_and_Palynology_of_the_Lower_Maeander_Valley_at_the_Foot_of_the_Latmos_Mountains|başlık=From the Gulf of Latmos to Lake Bafa: On the History, Geoarchaeology, and Palynology of the Lower Maeander Valley at the Foot of the Latmos Mountains|yazarlarıgöster=etal|sayı=1|sayfalar=1-86|dergi=Hesperia|yıl=2019|cilt=88|ad=Alexander|soyadı=Herda|doi=10.2972/hesperia.88.1.0001|s2cid=135167164}}
* {{Kitap kaynağı|url=https://www.ancientportsantiques.com/wp-content/uploads/Documents/AUTHORS/Hansen&Nielsen2004-LexiquePoleis.pdf|başlık=An Inventory of Archaic and Classical Poleis|bölüm=Ionia|sayfalar=1053-1107|yer=Oxford|yayıncı=Oxford University Press|yıl=2004|ad=Lene|soyadı=Rubinstein|editör1=Hanson, Mogens Herman|editör2=Nielson, Thomas Heine}}

== External links ==
{{commonscat}}

* [https://www.google.ge/travel/entity/key/ChoI6peNhMP9m9WjARoNL2cvMTFjMXE5MWtfbhAE/photos?g2lb=4208993%2C4223281%2C4242898%2C4251619%2C4252106%2C4253230%2C4254308%2C4258168%2C4260007%2C4262509%2C4263347%2C4264355%2C4265959%2C4250437%2C4251519%2C4260385%2C4265427%2C4269057%2C4270859&hl=en&gl=ge&un=1&rp=OAFAAEgC&ictx=1&tcfs=EhoaGAoKMjAxOS0wNi0xMRIKMjAxOS0wNi0xMlIA&sa=X&ts=CAESABoECgIaACoECgAaAA&ap=MAA} Myus Antik Kenti. Dozens of color photographs of the site.]
* [https://www.google.com/search?client=firefox-b-1-d&q=azap+golu&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjF2I317pWAAxXkl4kEHerAAEMQ0pQJegQICxAB&biw=887&bih=569&dpr=1.25#imgrc=KFTGIXi_49h0EM Pictures of Azap Yolu and the Myus site]
* [https://www.asiaminorcoins.com/gallery/thumbnails.php?album=132 Coins of Myous]
{{Otorite kontrolü}}

{{Türkiye'deki antik kentler}}{{Yunan kent birlikleri}}{{Aydın |durum=autocollapse}}
{{Otorite kontrolü}}
{{arkeoloji-taslak}}

[[Kategori:Türkiye'deki Antik Yunan sitler]]
[[Kategori:İyon Birliği]]
[[Kategori:Yunan şehir devletleri]]
[[Kategori:Aydın ili tarihi]]
[[Kategori:Söke]]
[[Kategori:Aydın ilindeki arkeolojik sitler]]