Mirmehdi Han Kasımlı-Afşar
| Mirmehdi Han Kasımlı-Afşar | |
|---|---|
| İrevan Hanlığı'nın I. Hanı | |
| Görev süresi 1747-1748 | |
| Yerine gelen | Hasanali Han |
| Kişisel bilgiler | |
| Dini | İslam |
Mirmehdi Han - 1747'den 1752'ye kadar hüküm süren İrevan Hanlığı'nın ilk hanı.[1] Nadir Şah'ın ölümünden sonra iktidara gelmiştir. Ancak bazı kaynaklarda Nadir Şah döneminde bile İrevan hakimi olduğu yazılmaktadır. Mirmehdi Han aslen Azerbaycan Türklerinin Afşar boyunun Kasımlı tayfasındandır.[2][3][4]
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
1747 yılının Temmuz ayında, Nadir Şah'ın ölümünün ardından, Nadir Şah'ın İmparatorluğu büyük bir karmaşa dönemine girdi ve taht için farklı iddialar ortaya atıldı. Bu karmaşanın sonucunda Nadir Şah'ın kardeşinin oğlu olan Alikulu Han, Adil Şah adı altında kendisini şah ilan etti.[4] Ancak bu yeni şah, feodal beyliklerin oluşmasını engelleyemedi.
Bu sırada Tebriz'in hükümdarı Amiraslan Han, İrevan'daki ayaklanmayı bastırmak için Mir Mehdi Han Afşar'ı gönderdi.[2] Ancak sonunda Mir Mehdi Han, isyancılarla anlaştı ve onlara liderlik etmeye başladı.[5] Çevresine Afşar savaşçılarını da dahil ederek yaklaşık 30.000 kişilik bir ordu kurdu ve Amiraslan Han'a karşı geldi. Birleşik ordu Urmiye'yi kuşattı ve oradaki hazineyi ele geçirip aralarında paylaştı.[4] Kısa bir süre sonra, kardeşi Adil Şah'ı devirerek onun yerine gelen İbrahim Şah, Amiraslan Han'ı mağlup etti ve öldürdü.
Topraklarını genişletme politikası izleyen Mir Mehdi Han, 1748 yılında yeniden Urmiye'ye saldırdı. Urmiye Hanı Feth Ali Han mağlup oldu ve anlaşmaya göre kendi topraklarından bazı yerleri Mir Mehdi Han'a devretmek zorunda kaldı.[6]
P. Butkov, 1749 yılının Ağustos ayının başlarında, İrevan ve Gence'den gelen Ermenilerin Çar'ın yanına giderek Çar Teymuraz'a tabi olacaklarını ve beş bin ruble vergi ödeyeceklerini söz verdiğini yazıyor.[6] Ancak kısa bir süre sonra, 1749 yılının yazında, İrevan Hanlığı, Karabağ Hanı Penahali Han'ın 4.000 kişilik ordusunun saldırısına uğradı. Penahali Han, İrevan Hanlığı sınırlarına girdi ve Eçmiyazin bölgesine gönderildi. Bu sırada Gürcü Kralı II. Erekle, bölgeye ordu gönderdi ve onlara Karabağ ordusuyla savaşmayı emretti. Penahali Han mağlup oldu ve geri çekilmek zorunda kaldı.[7]
Mir Mehdi Han, çarla gizli temasları olduğu gerekçesiyle kendi hanlığında yaşayan az sayıdaki Ermenileri cezalandırmaya karar verdi. Bu bahaneyle Karabağ Kralı Penahali Han, 1749 yılının Eylül ayında 25.000 kişilik güçlü bir ordu ile İrevan'a saldırdı. Direnemedi Mir Mehdi Han, Teymuraz'la anlaştı. 22 Kasım'da Gürcü ordusu İrevan'ı terk ederek geri döndü.
1751 yılında Urmiye Hanı Feteli Han, müttefiki olan Azad Han Afgan'ı İravan'a gönderdi. Yardım isteyen Mir Mehdi Han'a Gürcü hükümdarı II Erekle yardım etti ve Kazah ve Borçalı kabilelerini ona gönderdi. Urmiyalılar mağlup oldu ve geri çekildiler.[8]
Hanlığında Mir Mehdi Han'ın zayıflamasından faydalanan Feth Ali Han, İrevan'ı tamamen ele geçirmek istedi. Azad Han'ın liderliğindeki güçlü bir 30.000 kişilik ordu, İrevan'ı kuşattı. Gürcü kralı müttefikinin yardım etse de savaşta mağlup oldu.[5] Böylece Mir Mehdi Han tahttan indirildi ve Halil Han Özbek, 1752 yılında İrevan Hanlığı'nın hükümdarı olarak atandı.[9][5][10]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "İrəvan xanlığı". www.ens.az. 21 Şubat 2019. 23 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023.
- ^ a b Çingizoğlu 2008.
- ^ "Mirmehdi xan Qasımlı-Əfşar". www.wikimedia.az-az.nina.az. 1 Ağustos 2021. 12 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023.
- ^ a b c Mirzəyev 2016, s. 222-230.
- ^ a b c Mirzəyev 2016, s. 228-229.
- ^ a b Qaliboğlu 2020, s. 13.
- ^ Cavanşir 1959.
- ^ Qarayev 2016, s. 57–58.
- ^ Qarayev 2016, s. 52.
- ^ Tarix İnstitutu 2010, s. 52.
Kaynak[değiştir | kaynağı değiştir]
- Elçin Qaliboğlu (2020). İrəvan xanlığının ərazisində yaşayan ermənilərin xəyanətkarlığı. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- Rafiq Mirzəyev (2016). İrəvan xanlığının yaranması (PDF). Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- A. A. Bakıxanov adına Tarix İnstitutu (2010). İrəvan xanlığı: Rusiya işğalı və ermənilərin Şimali Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi. Bakü. ISBN 978-9952-8134-0-1. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- Elçin Qarayev (2016). Azərbaycanın İrəvan bölgəsinin tarixindən: XVII yüzilliyin sonu - XIX yüzilliyin ortalarında. Bakü. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- Mirzə Camal Cavanşir (1959). Tarix-e Qarabağ. Bakü.