Mayıs 2024 güneş fırtınaları

25. Güneş çevrimi bir parçası
Mayıs 2024 güneş fırtınaları
	3664'ten 9 Mayıs 2024 tarihinde UTC ile saat 10'daki güneş fırtınasının videosu
Tarih	Mayıs 2024
Tür	Taçküre kütle atımı

Mayıs 2024 güneş fırtınaları, 25. Güneş çevrimi sırasında 10 Mayıs 2024'ten bu yana devam eden yoğun Güneş püskürtüleri ve jeomanyetik fırtınaların meydana geldiği bir dizi aşırı güçlü^[1] güneş fırtınasıdır. Jeomanyetik fırtına, 28 Ekim 2003'ten bu yana Dünya'yı etkileyen en güçlü fırtınaydı^[1]^[2] ve hem kuzey, hem de güney yarımkürede normalden çok daha düşük enlemlerde auroralar görülmesine sebep oldu.^[3]

Güneş püskürtüleri ve taçküre kütle atımları[değiştir | kaynağı değiştir]

8 Mayıs 2024'te, NOAA bölge numarası 3664 olarak atanan bir güneş enerjisi aktif bölgesi, X1.0 sınıfı ve birden fazla M sınıfı güneş püskürtüsü üretti ve Dünya'ya doğru birkaç taçküre kütle atımı (CME) meydana getirdi.^[4] 9 Mayıs'ta aktif bölge, her biri tam halo CME ile ilişkili X2.25 ve X1.12 sınıfı bir püskürtü üretti. 10 Mayıs'ta bölge X3.98 sınıfı bir püskürtü üretti ve 11 Mayıs'ta 01.23 UTC'de başka bir asimetrik tam halo CME ile 5,4-5,7 büyüklüğünde başka bir X sınıfı püskürtü üretti.^[5]^[6]^[7] Ayrıca bölge, S2'ye ulaşan artışlarla S1 güneş radyasyonu fırtınasına da neden oldu.^[8]

Jeomanyetik fırtına[değiştir | kaynağı değiştir]

8 Mayıs'tan itibaren üç CME, 10 Mayıs 2024'te Dünya'ya ulaştı ve parlak ve çok uzun süreli auroralara sahip şiddetli ve aşırı düzeylerde jeomanyetik fırtınalara neden oldu.^[9] Aurora, Asya'da kuzey Hindistan'daki Hanle köyünden,^[10] kuzeybatı Çin'deki Urumçi kenti yakınlarına^[11] ve Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'ndeki Trabzon ve Marmara Bölgesi'ndeki İstanbul illerinden görüldü.^[12] Avrupa'da Hırvatistan^[13] ve güney İspanya'ya kadar görülebildi.^[14] Kuzey Amerika'da ise Florida^[15]^[16]^[17] ve Meksika'ya^[18]^[19] kadar görüldü. Güney Yarımküre'de, Yeni Zelanda,^[20] Avustralya,^[21] Şili, Arjantin, Güney Afrika'da,^[22] Uruguay^[23] ve Namibya'da^[22] görüldü.

Etkisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Fırtına, iyonosferin oluşmasını engelleyerek yayılımı engellemesi nedeniyle HF, VHF ve UHF bantlarında karadan yapılan yayınları ve iki yönlü telsiz iletişimini olumsuz etkilemekte.^[24]

Kanada'da enerji şirketleri BC Hydro ve Hydro-Québec, fırtınaya hazırlandıklarını ve fırtınanın 10-11 Mayıs tarihlerinde Dünya'yı etkilemesini takip ettiklerini açıkladı. Daha önceki bir güneş fırtınasının Québec'te dokuz saatlik bir elektrik kesintisine neden olduğu 1989'dan farklı olarak, fırtınanın etkileri nedeniyle herhangi bir kesinti bildirilmedi.^[25]

Yeni Zelanda'da Transpower, şebekede acil durum ilan etti ve fırtınaya karşı önlem olarak bazı iletim hatlarını hizmet dışı bıraktı.^[26]

Amerika Birleşik Devletleri'ndeki telekomünikasyon şirketleri AT&T ve T-Mobile, şebekelerindeki kesintilere yanıt vermeye hazır olduklarını belirtmiş, ancak şebekeler güneş fırtınasından etkilenen HF bantlarından farklı frekanslara dayandığı için hücre hizmetine önemli etkilerin olası olmadığı tahmin edilmiştir.^[27] Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA) elektrik şebekesinde düzensizlikler ve GPS ile yüksek frekanslı radyo iletişiminde bozulmalar olduğunu bildirirken,^[28] hem Federal Acil Durum Yönetim Kurumu (FEMA), hem de Amerika Birleşik Devletleri Enerji Bakanlığı sivil düzeyde önemli bir etki olmadığını bildirmiştir.^[29]

John Deere RTK GPS ekipmanının tarımsal kullanıcıları, jeomanyetik fırtına sırasında konumsal doğruluğun önemli ölçüde azaldığını bildirmiştir. Ayrıca GPS alıcıları hassas tarımda traktörleri yönlendirmek için kullanıldığından, bazı tarım işçileri ekim faaliyetlerini tamamen askıya almak zorunda kalmıştır.^[30]

Uydu hizmetleri üzerindeki diğer etkiler arasında, kullanıcıları tarafından daha düşük indirme hızı sorunu bildiren Starlink de yer almakta.^[31]