İçeriğe atla

Müsâmeretü'l-Ahbâr

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Müsâmeretü'l-Ahbâr
مسامرة الأخبار
Kitabın orijinal el yazmasının ilk sayfası.
Diğer ad(lar)Tezkire-i Aksarâyî
TürTarih
Tarih1323
MenşeiAksaray, Anadolu
Dil(ler)Farsça
YazarKerimüddin Mahmud-i Aksarayî
AdananTimurtaş
Konu(lar)İlhanlılar, Anadolu Selçuklu Devleti

Müsâmeretü'l-Ahbâr (Farsçaمسامرة الأخبار) ya da Tezkire-i Aksarâyî, İlhanlı Hanı Ebu Said Bahadır'ın tahta oturmasıyla Anadolu valisi tayin edilen Emir Çoban'ın oğlu Timurtaş adına Kerimüddin Mahmud-i Aksarayî tarafından Farsça yazılan eser.[1] 1323 yılında tamamlanan eser günümüzde İbn Bîbî'nin el-Evâmirü'l-Alâiyye fi'l-umûri'l-Alâiyye'sinin ardından Selçuklu tarihi hakkındaki en önemli kaynak olarak kabul edilmektedir.[2]

Kitap Anadolu'nun İlhanlı hakimiyeti hakkındaki tarihi hakkında bilgiler vermektedir.[3][1] Anadolu Selçuklu Devleti'nin gerileme dönemi hakkında el-Evâmirü'l-Alâiyye fi'l-umûri'l-Alâiyye'nin bittiği 1282 yılından 1323 yılına kadar en önemli kaynak konumundadır.[1]

Aksarayî eserini yazarken İbn Abdürabbih'in el-İkdü'l-Ferîd, Beydavi'nin Nizâmü't-Tevârih ve Ebû Bekir Sûlî'nin Kitâbü'l-Evrâk adlı eserleri ile bazı selçuknâmelerden faydalanmıştır.[4] Ayrıca Müneccimbaşı Ahmed Dede Câmiu'd-Düvel eserini, Kadı Ahmed Negîdî ise el-Veledü'ş-şefîk isimli eserini yazarken Anadolu Selçukluları ile ilgili konularda Müsâmeretü'l-Ahbâr'ı kaynak olarak kullanmışlardır.[4]

Eser günümüz Türkçesine ilk olarak Nuri Gençosman tarafından çevrilmiş, tam çevirisi ise Mürsel Öztürk tarafından yapılmıştır.[5]

Eserin bölümleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dört bölüm halinde yazılan eserin ilk bölümünde rumî, arabî, yezdicird ve celalî takvimlerden bahsedilmektedir.[1] İkinci bölümde Muhammed'den başlayarak Dört Halife, Emevî halifeleri ve Abbasî halifeleri özetle anlatılmaktadır.[6] Üçüncü bölümde Büyük Selçuklu Devleti'nin kuruluşu ve yıkılışına, Anadolu Selçuklu Devleti'nin kuruluşundan II. Gıyaseddin Keyhüsrev dönemine kadar olan zamana değinilmektedir.[6] Dördüncü ve son bölümde ise Anadolu Selçuklu Devleti'nin son 75 yıllık tarihini anlatmakta olup kitabın da en hacimli kısmını oluşturmaktadır.[6]

Kitabın ilk üç bölümünde olayları yalın bir dille ve özetleyerek aktaran Aksarayî kitabın asıl önemli kısmını oluşturulan dördüncü bölümde bu üslubunu bırakarak süslü bir dile başvurmuştur.[6] İran edebî tarihçiliğinin etkilerinin görüldüğü bu bölümde dili süslemek ve görüşlerinin haklılığını doğrulamak amacıyla sık sık ayet, hadis, ünlü sözler ve Farsça ile Arapça şiirler aktarmıştır.[6] Ancak aktarılan bu şiir ve sözler zaman zaman anlatım bütünlüğünü bozacak raddede olmuştur.[6] Eserdeki şiirlerin çoğunun şairinin ismini vermeyen Aksarayî eserinde şiirini aktardığı şairlerden yalnızca Hakanî[7][8], Mütenebbî[9], Emir Mu'izzî[10], Fidevsî-yi Tusî[11][12], Kabûs bin Vuşmgîr[13], Rıza Baba[14] ve Senai-yi Gaznevî'nin[15] ismini zikretmektedir. Ayrıca aktarılan şiirlerin bir kısmı da madde tarihlerden oluşmaktadır.[6]

Ayrıca eserde olayların arasına yerleştirilen tembihler ile okuyucuya ders vermek ve düşündürmek amaçlanmış, bu yönüyle de kitap siyasetnameye benzetilmiştir.[16]

Özel
  1. ^ a b c d Aksarayî 2000, s. Giriş IV.
  2. ^ "Müsameretü'l - Ahbar". radikal.com.tr. 13 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2014. 
  3. ^ Taneri, Aydın. "MÜSÂMERETÜ'L-AHBÂR'IN TÜRKİYE SELÇUKLULARI DEVLET TEŞKİLATI BAKIMINDAN DEĞERİ" (PDF). ankara.edu.tr. 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2014. 
  4. ^ a b Aka, İsmail (1989). "Kerîmüddin AKSARÂYÎ" (PDF). İslâm Ansiklopedisi. 2 (Ali Rıza Başkan Güzel Sanatlar Matbaası A.Ş. bas.). İstanbul: Türk Diyanet Vakfı. s. 293. 13 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2014. 
  5. ^ Merçil, Erdoğan (2009). "SELÇUKNÂME" (PDF). İslâm Ansiklopedisi. 36. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. s. 398. ISBN 9789753895668. 14 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  6. ^ a b c d e f g Aksarayî 2000, s. Giriş V.
  7. ^ Aksarayî 2000, s. 23.
  8. ^ Aksarayî 2000, s. 125.
  9. ^ Aksarayî 2000, s. 4.
  10. ^ Aksarayî 2000, s. 91.
  11. ^ Aksarayî 2000, s. 191.
  12. ^ Aksarayî 2000, s. 277.
  13. ^ Aksarayî 2000, s. 159.
  14. ^ Aksarayî 2000, s. 249.
  15. ^ Aksarayî 2000, s. 289.
  16. ^ Aksarayî 2000, s. Giriş VI.
Genel
  • Aksarayî, Kerimüddin Mahmud-i (2000), Müsâmeretü'l-Ahbâr, çev. Mürsel Öztürk (Türk Tarih Kurumu Basımevi bas.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, ISBN 9751612217 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]