Lawrence Joseph Henderson

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Lawrence Joseph Henderson
Lawrence Joseph Henderson
Doğum3 Haziran 1878(1878-06-03)
Lynn, Massachusetts
Ölüm10 Şubat 1942 (63 yaşında)
Cambridge, Massachusetts
Mezun olduğu okul(lar)Harvard Medical School
Tanınma nedeniÇevrenin Uygunluğu, Henderson-Hasselbalch denklemi
Kariyeri
DalıFizyoloji

Lawrence Joseph Henderson (3 Haziran 1878, Lynn, Massachusetts – 10 Şubat 1942, Cambridge, Massachusetts) bir fizyolog, kimyager, biyolog, filozof ve sosyolog idi. 20. yüzyılın başlarında önde gelen biyokimyacılardan biri oldu. Çalışması, bir asitlik ölçüsü olarak pH'ı hesaplamak için kullanılan Henderson-Hasselbalch denklemi'ne katkıda bulundu.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Lawrence Henderson, iş adamı Joseph Henderson ve karısının oğlu olarak Lynn, Massachusetts'te doğdu. 1894'te 16 yaşında Harvard'a girdi. Babası, ana işi yakınlardaki Salem'de bulunan, ancak Kanada kıyılarında bir Fransız Denizaşırı topluluk olan Saint Pierre ve Miquelon'da da iş yapan bir gemi levazımcısı idi.[1]

Kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Lawrence Henderson, 1898'de Harvard Koleji'nden ve 1902'de Harvard Tıp Okulu'ndan mezun oldu ve M.D. (Tıp Doktoru) derecesini birincilikle aldı.

Ardından, Franz Hofmeister'in fizyoloji laboratuvarında ileri bilimsel eğitimle Strazburg Üniversitesi'nde iki yıl boyunca kimya araştırmaları yaptı. Harvard Üniversitesi, Cambridge, Massachusetts'te biyolojik kimya profesörü ve daha sonra kimya profesörü oldu. Ayrıca Harvard Üniversitesi öğretim üyeleri tarafından felsefe ve sosyoloji ile tanıştırıldı. Harvard'da, özellikle Harvard Business School ve Harvard Medical School'un desteğiyle yorgunluk üzerine fizyolojik ve sosyolojik araştırmalar için Harvard Fatigue Laboratory başta olmak üzere bazı enstitüler kurdu ve müdürlüğünü yaptı. 1924-5 yılları arasında Bilim Tarihi Derneği'nin ilk başkanı olarak görev yaptı.[2]

Henderson asit-baz düzenlemesini araştırdı (1906–20). Asit-baz dengesinin, kanın tampon sistemleri tarafından solunum, akciğer, kırmızı kan hücreleri ve böbrekler ile karmaşık koordinasyon içinde düzenlendiğini buldu. Karbonik asit'in tampon çözelti olarak kullanımını açıklamak için 1908'de Henderson denklemini yazdı. Karl Albert Hasselbalch daha sonra denklemi logaritmik terimlerle ifade ederek Henderson–Hasselbalch denklemi'ni yarattı.[3] Buna ek olarak, kan gazı taşınmasını ve kanın genel fizyolojisini fiziko-kimyasal sistem olarak tanımladı (1920–1932). Maurice d'Ocagne'nin yardımıyla yeni çizelgeler nomogramlar icat etti ve oluşturdu. Nomogramları fizyoloji ve biyolojiye de kazandırdı. Kan (Blood) adlı kitabında, çeşitli faktörlerin sonuçsal karşılıklı ilişkileri yüzden fazla nomogramda gösterildi.

1913'te Henderson, Evrendeki ince ayar kavramlarını araştıran ilk kitaplardan biri olan Çevrenin Uygunluğu (The Fitness of the Environment) adlı eserini yazdı. Henderson, canlılar açısından suyun ve çevrenin önemini tartışarak, yaşamın tamamen Dünya'daki çok özel çevresel koşullara, özellikle de suyun yaygınlığı ve özelliklerine bağlı olduğuna işaret etti. Henderson'ın Çevrenin Uygunluğu (1913) adlı kitabında, "maddenin özelliklerinin biyolojik önemine dair bir araştırma" buluyoruz. Maddenin özelliklerini ve kozmik evrimin seyrini, canlının yapısı ve faaliyetleriyle yakından ilişkili gördü. Şu sonuca varmıştır: "hem kozmik hem de organik tüm evrimsel süreç birdir ve biyolog şimdi haklı olarak evreni özünde biyomerkezci olarak görebilir".[4]

Bir sosyolog olarak (1932-42) kendi sosyal sistemler kavramına dayanarak fizyolojik düzenlemenin işlevselciliğini sosyal davranış fenomenlerine uyguladı. Sosyal sistemleri Vilfredo Pareto sosyolojisinin yardımıyla tanımladı. Pareto'nun aksine, Henderson, sosyal sistemler kavramını, roller veya rol setlerinde hareket eden iki veya daha fazla kişi arasındaki etkileşimlerde iletilen anlamları inceleyen tüm disiplinlere uyguladı. Henderson, birçok Harvard sosyologunu, özellikle de Talcott Parsons, George C. Homans, Robert K. Merton ve Elton Mayo sosyoloji veya psikolojide öncü olan birçok kişiyi etkiledi. Henderson, Pitirim Sorokin'in muhalefetine rağmen Talcott Parsons'ın Harvard'daki kariyerini ilerletmede etkili oldu. Ayrıca Parsons'ın ham metin üzerinde çalıştığı sırada Talcott Parsons'ın “The Structure of Social Action”ın (1937) metodolojik bölümlerini Parsons ile yoğun bir şekilde tartıştı.

Henderson'ın araştırmaları, filozofun kürsüsünde başlamış ve sona ermiştir. İlgi alanlarının çeşitliliğine rağmen, çalışmaları geçmişe bakıldığında temel bir birlik sergiler; kariyeri büyük ölçüde organizmanın, evrenin ve toplumun organizasyonunun çalışmasına adanmıştı.

Henderson bir agnostikti.[5]

Kitapları[değiştir | kaynağı değiştir]

  • The Fitness of the Environment. Macmillan, New York, 1913 (Almanca edisyon, 1914),
  • The Order of Nature. Harvard University Press, Cambridge, London, 1917 (Fransızca edisyon, 1924),
  • Blood. A Study in General Physiology. Yale University Press, New Haven, & Humphrey Milford, Oxford University Press, London, 1928 (Fransızca edisyon, 1931; Almanca edisyon, 1932),
  • Pareto's General Sociology. Harvard University Press, Cambridge, 1935.
  • On the Social System. Ed. by Bernard Barber, University of Chicago Press, Chicago & London, 1970.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Barber, Bernard (1970). "Introduction". L. J. Henderson On The Social System Selected Writings. Chicago: University of Chicago Press. 
  2. ^ "The Society: Past Presidents of the History of Science Society", The History of Science Society, 12 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 4 Aralık 2013 
  3. ^ "Henderson-Hasselbalch equation". acid-base.com. 16 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2014. 
  4. ^ Steven J. Dick (2001), Life on other worlds: the 20th-century extraterrestrial life debate, Cambridge University Press, s. 261 
  5. ^ "Henderson, Lawrence Joseph | Encyclopedia.com". www.encyclopedia.com. 12 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2019. 

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Ferry, R. M. (1942), "Lawrence Joseph Henderson", Science (27 Mart 1942 tarihinde yayınlandı), 95 (2465), ss. 316-318, doi:10.1126/science.95.2465.316, PMID 17752667 
  • Talbott, J. H. (1966), "Lawrence Joseph Henderson (1878-1942).", JAMA (19 Aralık 1966 tarihinde yayınlandı), 198 (12), ss. 1304-6, doi:10.1001/jama.198.12.1304, PMID 5332544 
  • Hankins, T. L. (1999), "Blood, dirt, and nomograms: A particular history of graphs", Isis, 90 (1), ss. 50-80 
  • Windeln, Rudolf (2008), Michel Weber & Will Desmond (Ed.), "L. J. Henderson (1878-1942)", Handbook of Whiteheadian Process Thought, Frankfurt, Lancaster: Ontos Verlag, 2, ss. 409-415, 2 cilt 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Lawrence_Joseph_Henderson&oldid=29847074" sayfasından alınmıştır