Kullanıcı:Seksen iki yüz kırk beş/Özel ve genel kayda değerlik kriterleri
 | Bu sayfa Vikipedi hakkında bir deneme yazısıdır, bir politika veya yönerge değildir. Denemeler bir konu hakkında Vikipedi topluluğunun önemli bölümünün veya sadece bir kişinin görüşünü yansıtabilir, yaygın kabul görmeyebilir. Kesinlikle politika veya yönerge gibi ele alınmamalıdır. Gerekirse bu sayfayı güncellemekten veya temel değişiklikler için tartışma sayfasında fikir belirtmekten çekinmeyin. |
Türkçe Vikipedi'de genel kayda değerlik kriterleri ile konuya özel kayda değerlik kriterleri arasındaki ilişki geçtiğimiz 3-4 yıl içerisinde giderek artan şekilde sorgulanan ve kişisel yorumlamalara maruz kalan bir alan olarak ön plana çıkmakta. Bu metinde kişisel yorumlardan uzak olarak yalnızca yönergelerde geçen prensipler ışığında bu yönergelerin birbiriyle ilgisi, buna ek olarak teamül/emsal kararlar üzerinden uygulamaları aktaracağım.
Tablo
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yönerge | Genel KD kriterinden bağımsız olarak kayda değerlik sağlıyor mu? |
|---|---|
| VP:KİŞİ | Yoruma açık - genel olarak sağlıyor, sağlamaması için "istisna hâli" gerekiyor |
| VP:AKADEMİSYEN |  Evet
|
| VP:FİLM |  Hayır
|
| VP:KİTAP | Yoruma açık |
| VP:MÜZİK | Evet
|
| VP:OKUL | Evet
|
| VP:ŞİRKET | Hayır
|
| VP:İNTERNET | Evet ancak pratikte anlamlı değil |
| VP:TV | Yoruma açık |
| VP:OYUN | Yoruma açık |
Genel kayda değerlik kriteri
[değiştir | kaynağı değiştir]Özel kayda değerlik kriterlerinden bağımsız olarak genel kayda değerlik kriterini karşılayan her maddenin genel olarak kayda değer olduğu kabul edilir.
Genel olarak, konuyla ilgili özel kayda değerlik kriterleri karşılanmasa dahi genel kayda değerlik kriterinin karşılanması yeterlidir.
Genel kayda değerlik kriteri şu şekildedir: Bir konu kendisinden bağımsız, kapsamlı, güvenilir, birden çok ikincil kaynaklarca içerik edilmiş veya kapsanmışsa kayda değerdir.
İngilizce Vikipedi'deki yönergede aktarılanın aksine Türkçe Vikipedi'de bu kriter bir kayda değerlik varsayımı (presumption of notability) değil, tartışmaya yer bırakmayacak şekilde kayda değerlik sağlamaktadır. Dolayısıyla genel KD kriterinin karşılandığı gösterilen durumlarda, kayda değerliğe dair bunun dışında parametrelerde yer alan SAS yorumları dikkate alınmamalıdır. İngilizce Vikipedi'de genel kayda değerlik kriterini karşılayan maddelerin dahi bu varsayımın dışına çıkılarak silinmesi mümkünken, Türkçe Vikipedi'de mümkün değildir.
Özel kayda değerlik kriterlerine dair genel prensipler
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşağıda yer alan ve otoritesi zaman zaman tartışmaya açılan paragraf, Türkçe Vikipedi'nin başlangıcından beridir her zaman uygulanmıştır ve özel kayda değerlik kriterlerinin genel kriterden bağımsız olarak kayda değerlik sağlamasının yolunu açmaktadır:
| Bu kriter temel olmakla birlikte ilgili tek kriter değildir ve bu sebeple tersinin doğru olması gerekmemektedir. Bazı durumlarda kayda değerlik kurmak için alternatif testler kullanılabilir. Konuya özel kayda değerlik yönergeleri bu tanımlamaları genişletirken konuya özel detay, açıklama ve yorumları da barındırırlar. Bazıları ilgili konu hakkında ansiklopedik bir maddenin yazılabilecek olmasını kesinleştiren bununla birlikte konuya özel olan alternatif kriterler sunmaktadır. |
Bununla birlikte, bu metin özel kriterlerde yer alan her kriterin kaynak aramaksızın otomatik kayda değerlik sağladığı anlamına gelmemektedir. Ters taraftan ise, bu paragraf hiç yazılmamış olsaydı dahi, özel kayda değerlik yönergelerinin önemli bir kısmı kendi içlerinde kullandıkları dil itibarıyla ek kurallar getirme otoritesine sahiptirler. Özel kayda değerlik kriterleri ile genel kayda değerlik kriterleri arasında bir meşruiyet farkı yoktur zira tamamı yönerge statüsündedir.
Kişiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kişilere yönelik kayda değerlik kriteri bir kayda değerlik varsayımı (presumption of notability) sağlamaktadır. İlgili cümle aşağıdaki gibidir:
| Aşağıdaki kriterleri sağlayan bir kişinin genel olarak kayda değer olduğu kabul edilir. |
Direkt olarak "Kayda değerdir." yerine "Genel olarak kayda değer olduğu kabul edilir." denilmesi dikkat çekmelidir. Zaten bir sonraki cümle "bu kriterlerin bir veya birkaçının sağlanması da kişinin yer almasını garantilemez" şeklinde bu konuyu pekiştirmektedir.
Ancak öte taraftan VP:KİŞİ kriterlerini karşılayan bir maddenin kayda değer olmadığının savunulması için istisnai bir durumun varlığının savunulması gerektiği de yönergeye dair ortadadır. Bu istisnai durumun ne olabileceği ise tamamen topluluk kararına bağlıdır.
Alt kriterlere bakılacak olursa:
- Siyasetçilere dair yer alan kriterde "Uluslararası, ulusal veya il/eyalet düzeyinde mevkiye sahip olmuş siyasetçiler; ve ulusal, il/eyalet yasama organlarının şimdiki ve geçmiş üyeleri." özellikle geniş uygulaması ve teamülü olan bir kriter. Bu kriter tarihsel olarak kaynaklara bakılmaksızın tüm milletvekilleri, bakanlar, valilerin otomatik kayda değer olduğu anlamında yorumlanmıştır. Ancak bu kriterin dipnotu gözardı edilemez bir şekilde "Bu ikincil bir kriterdir. Bu kriteri sağlayan kişiler hemen her zaman birincil kriteri de sağlayacaklardır." ibaresini içermektedir. Dolayısıyla geniş katılımlı topluluk kararlarıyla bu konudaki teamülün değiştirilmesi mümkündür.
- Sporculara dair kriterler de teamüli olarak otomatik kayda değer sağlayacak şekilde yorumlanmıştır.
- Eğlence sanatçılarına dair kriterler teamüli olarak en az bir kayda değer yapımda başrolü olan oyuncuların kayda değer olduğu yönünde yorumlanmıştır.
Akademisyenler
[değiştir | kaynağı değiştir]Vikipedi:Kayda değerlik (akademisyenler) sayfasındaki kriterler, tartışmaya yer bırakmayacak şekilde genel kriterden bağımsız kayda değerlik sağlamaktadır. Aşağıda yer alan dil kullanımı bunu net olarak sağlayacak niteliktedir:
| Bir akademisyenin/öğretim üyesinin aşağıdaki ölçütlerden herhangi birini sağladığı güvenilir kaynaklarla gösterilmişse, bu kişi kayda değer kabul edilir. |
Bu yönergenin oluşturulma aşamasına dair bir not düşmek gerekirse, akademiyenlerin 1) meslekleri medyatik olmadığı ve benzer şekilde kaynaklar üretilemediği 2) çoğu Vikipedist'in akademik araştırmalarını anlayamayacağı durumlar devamlı olduğu için açık bir şekilde genel KD kriterine alternatif olarak üretildiği akılda tutulmalıdır.
Filmler
[değiştir | kaynağı değiştir]Vikipedi:Kayda değerlik (filmler) yönergesi, genel kayda değerlik kriterinin dışında ek bir kayda değerlik sağlanmasını öngörmez. Özel kriterler, yalnızca genel kriterin sağlanmasının muhtemel olduğuna dair birer rehber olarak yer alır. Yönergede yer alan ifade "Tüm konularda olduğu gibi, bir film maddesinde de ana kayda değerlik ilkesine uyum olmalıdır." şeklindedir.
Kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]Buradaki kriterler "Bir kitap genellikle güvenilir kaynaklardan aşağıdaki kriterlerden en az birine uygunluğu doğrulandığında kayda değer sayılır." şeklinde ifade edilmektedir.
Buradaki ifade VP:KİTAP kriterlerinin genel KD kriterinden bağımsız olarak uygulanıp uygulanamayacağı konusunda yoruma açık olarak görülmelidir.
Müzik
[değiştir | kaynağı değiştir]Buradaki kriterler açık bir şekilde genel KD kriterinden bağımsız kayda değerlik sağlamaktadır zira ifade "Vikipedi'de bulunan müzisyenler veya müzik grupları aşağıdaki kriterlerden en az birini sağlıyorsa kayda değer oldukları kabul edilir" şeklindedir.
Okul
[değiştir | kaynağı değiştir]VP:OKUL yönergesi son derece açık bir şekilde genel kayda değerlik kriterlerinden tamamen bağımsızdır. Yönergede "Bu kriterler genel kayda değerlik kriterinin okullar üzerine özelleşmiş olan şeklidirler ve okul konulu bir maddenin kayda değer olup olmadığının belirlenmesinde öncelik sahibidir." ifadesi yer almaktadır. Dolayısıyla VP:OKUL kriterlerini karşıladığı tespit edilen bir maddede genel KD kriteri üzerinden kayda değer olmadığına dair bir argüman getiriliyorsa, bu argüman yoksayılmalıdır.
Organizasyonlar ve şirketler
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu yönerge genel KD kriterine ek bir hüküm sunmamaktadır.
İnternet
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu yönergedeki 2. ve 3. kriter genel kriterden bağımsız olarak kayda değerlik öngörmektedir. Bununla birlikte 2. kriteri karşılayan maddelerin 1. kriteri genel olarak karşılayacağı, 3. kriterin ise anlaşılmasının pek mümkün olmadığı göz önünde bulundurulduğunda pek bir fark yarattığından söz etmek mümkün değildir.
TV programları
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu yönergenin içerisinde yer alan ifade, genel KD kriterine alternatif olup olmadığı konusunda net bir fikir vermemektedir ve yoruma açık bırakmaktadır. İfade aşağıdaki gibidir:
| Herhangi bir radyo ya da televizyon programının türü ne olursa olsun kayda değer sayılıp Vikipedi'de bir maddeye sahip olabilmesi için aşağıdaki kriterlerden en az birini sağlıyor olması gerekmektedir |
Görülebileceği üzere hangi kriterlerin gerekli olduğu açıklansa da bunların yeterli olup olmadığı açıklanmamaktadır.
Tiyatro oyunları
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu yönerge maalesef kendi kendiyle çelişen bir dil kullanmaktadır. Bununla birlikte 2. kriter dışında özel kriter olarak sunulan tüm kriterler zaten genel KD kriterinin sağlanmasını gerektirmektedir. 2. kriterin uygulamada 2009'dan beridir kullanılmamasına rağmen esasen topluluk yorumlamasına açık bir durumdadır.