Kronik dağ hastalığı
 | Bu madde veya bölüm İrtifa hastalığı adlı maddeye çok benzemektedir ve bu iki maddenin tek başlık altında birleştirilmesi önerilmektedir. Birleştirme işlemi yapıldıktan sonra sayfaya {{Geçmiş birleştir}} şablonunu ekleyiniz. |
Kronik dağ hastalığı, kırmızı kan hücreleri tarafından işgal edilen kan hacmi oranının arttığı ve kanda anormal derecede düşük oksijen seviyesine sebep olan bir hastalıktır. Kronik dağ hastalığı yüksek irtifada (2.500 metre ve üzeri) uzun süre yaşadıktan sonra gözlenir. Genellikle Yüksek irtifalı bölgelerin yerlilerinde gözlemlenir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kronik dağ hastalığı ilk olarak 1925'te yüksek irtifa hastalıklarında uzmanlaşmış Perulu doktor Carlos Monge Medrano tanımlamıştır. Akut dağ hastalığı yüksek irtifaya çıktıktan kısa bir süre sonra yaşanırken, kronik dağ hastalığı uzun yıllar yüksek rakımda yaşadıktan sonra gelişir. Tıpta yüksek rakım 2.500 metrenin üstü olarak tanımlanır ama çoğu kronik dağ hastası 3.000 metrenin üzerinde gözlemlenir. Son zamanlarda ANP32D ve SENP1 genlerinin artan ekspresyonu ile ilişkilendirilmiştir.
Belirtiler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Kulak çınlaması
- Nefes darlığı
- Çarpıntı
- Uyku bozukluğu
- Tükenmişlik
- İştah kaybı
- Siyanoz
- Kafa karışıklığı
- Vazodilatasyon
Teşhis
[değiştir | kaynağı değiştir]Kronik dağ hastalığı polisitemi ve hipoksemi ile karakterizedir. Akciğerlerdeki artan kan basıncı (pulmoner hipertansiyon) zamanla gelişebilir ve bazı durumlarda kalp yetmezliğine dönüşebilir (kor pulmonale). Kronik dağ hastalığının yüksek irtifalarda azalan oksijen miktarını tolere etmek için vücudumuzun kırmızı kan hücresi (eritrositl) üretmesinden kaynaklı olduğu düşünülmekte. Artan eritrosit seviyeleri, kan viskozitesinin artmasına ve akciğerlerden düzensiz kan akışına neden olur. Kronik dağ hastalığının klinik teşhisi için laboratuvar değerlerini kullanır: Erkeklerde hemoglobin ≥ 21 g/dL; Kadınlarda ≥ 19 g/dL, hematokrit > %65 oksijen doygunluğu (SaO2) < %85 her iki cinsiyette
Tedavi
[değiştir | kaynağı değiştir]Vücut deniz seviyesinin yakınında normal oksijen seviyesine uyum sağladığından ve hematokrit normalleştiğinden, alçak irtifaya göç hemen olmasa da iyileştiricidir. Alternatif olarak, hematokriti geçici olarak düşürmek için kan alma (flebotomi) yapılabilir. Bir karbonik anhidraz inhibitörü olan asetazolamid ile tedavinin, eritropoietini ve bunun sonucunda ortaya çıkan polisitemiyi azaltarak kronik dağ hastalığını iyileştirir. Bu tedavi kandaki oksijen miktarını artırır ve kalp hızını düşürür. Oksijen tedavisi ve yavaş nefes alma teknikleri eğitiminin, kan oksijenlenmesini artırarak semptomları azalttığı gösterilmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- León-Velarde, F; Maggiorini, M; Reeves, JT; Aldashev, A; Asmus, I; et al. (2005). "Consensus statement on chronic and subacute high altitude diseases". High Altitude Medicine & Biology. 6 (2): 147–57. doi:10.1089/ham.2005.6.147. PMID 16060849.
- ^ Wu, TY (20 January 2005). "Chronic mountain sickness on the Qinghai-Tibetan plateau". Chinese Medical Journal. 118 (2): 161–8. PMID 15667803.
- ^ Monge, CC; Whittembury, J (December 1976). "Chronic mountain sickness". The Johns Hopkins Medical Journal. 139 SUPPL: 87–9. PMID 1011412.
- ^ Zhou, D; Udpa, N; Ronen, R; Stobdan, T; Liang, J; et al. (5 September 2013). "Whole-genome sequencing uncovers the genetic basis of chronic mountain sickness in Andean highlanders". American Journal of Human Genetics. 93 (3): 452–62. doi:10.1016/j.ajhg.2013.07.011. PMC 3769925. PMID 23954164.
- ^ Cole, AM; Petousi, N; Cavalleri, GL; Robbins, PA (December 2014). "Genetic variation in SENP1 and ANP32D as predictors of chronic mountain sickness". High Altitude Medicine & Biology. 15 (4): 497–9. doi:10.1089/ham.2014.1036. PMC 4273201. PMID 25225945.
- ^ Zubieta-Castillo G, Sr; Zubieta-Calleja GR, Jr; Zubieta-Calleja, L (September 2006). "Chronic mountain sickness: the reaction of physical disorders to chronic hypoxia". Journal of Physiology and Pharmacology. 57 Suppl 4: 431–42. PMID 17072074.
- ^ Richalet, JP; Rivera, M; Bouchet, P; Chirinos, E; Onnen, I; et al. (1 December 2005). "Acetazolamide: a treatment for chronic mountain sickness". American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. 172 (11): 1427–33. doi:10.1164/rccm.200505-807OC. PMID 16126936.
- ^ Sahota, I; Panwar, N (September 2013). "Prevalence of Chronic Mountain Sickness in high altitude districts of Himachal Pradesh". Indian Journal of Occupational and Environmental Medicine. 17 (3): 94–100. doi:10.4103/0019-5278.130839. PMC 4035612. PMID 24872667.