Kisha Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Şenyurt, Tortum |
| Koordinatlar | 40°25′52″K 41°25′24″D / 40.43111°K 41.42333°D |
| Mezhep | Ermeni Apostolik Kilisesi (?) |
| Mimari | |
| Tamamlanma | 19. yüzyıl (?) |
Kisha Kilisesi veya Kiska Kilisesi (Gürcüce: ქისკას ეკლესია), tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Kisha / Kiska olan Şenyurt köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisedir.[1][2]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Kilisenin bulunduğu Kisha köyünün adı Gürcüce Kartshva / Kartsha'dan (ქარცხვა / ქარცხა) değişime uğramıştır. Kartshva ise, gökçe çan çiçeğinin (Campanula tridentata) yetiştiği yeri ifade eder.[3][4][5] Kisha köyü ve kilisesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan Tao bölgesinde yer alır. Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Tao-Klarceti bölgesindeki tarihsel yapılar üzerine bir çalışmada, iki apsisli olmasına atıf yapılarak Kisha Kilisesi'nin Ermeni kilisesi olabileceği belirtilmiştir.[1] Aynı konuda başka bir çalışmada da Kisha Kilisesi'nin geç dönemde (19. yüzyıl ?) inşa edilmiş Ermeni kilisesi olduğu yazılmıştır.[6] Bununla birlikte 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde 122 hanelik köyün nüfusu Müslüman olarak verilmiştir.[7]
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Kisha Kilisesi, köy yerleşiminin içinde ve köy yolunun güneyindeki bir bahçede yer alır. Doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı, tek nefli ve çift apsisli bir yapıdır. Çatı örtüsü tamamen çökmüş, geriye duvarları kalmıştır. Duvarlar küçük boyutlu moloz taşlarla inşa edilmiş olup geniş derzleri sarımsı kireç harcıyla doldurulmuştur. Kilisenin özgün girişi, güney cephesinin batı tarafında yer alır. Üst kısmı yarım daire kemer şeklindeki bu kapı kapatılmış, sonradan doğu cephesinde bir kapı açılmıştır. Bu kapı kilisenin kuzey apsisine açılmaktadır. Birer kemerle ana mekâna açılan her iki apsisin doğu duvarlarında, üst seviyede yarım daire kemerli birer pencere bulunmaktadır. Ancak kuzey apsisteki pencere, doğu cephesinde sonradan kapı açılırken tahrip edilmiştir. Kilisenin yıkılmış olan batı duvarı köylüler tarafından yeniden örülmüş olup yapı günümüzde samanlık olarak kullanılmaktadır.[1][2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Fahriye Bayram - Turgay Yazar, "Artvin, Ardahan, Erzurum İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması-2011", 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Çorum, 2012, 2. Cilt, s. 321-336. 9 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-975-17-3246-0
- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 170. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 453. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Gürcü Dilinin Açıklamalı Sözlüğü (ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი)". 11 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ "ქარცხვი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
- ^ Tao-Klarceti? Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 117, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 235.