Kartal İstimbotu
Kartal İstimbotu, 13 Kasım 1918'de Mustafa Kemal Paşa'nın İstanbul Boğazı'ndaki işgal kuvvetlerine ait savaş gemileri için “Geldikleri gibi giderler” sözünü güvertesinde söylemesi ve böylece Kurtuluş Savaşı'nın ilk işaretinin vermesi sebebiyle tarihsel önem taşıyan gemi.
Türkiye'de I. Dünya Savaşı'ndan sonra başlayan Millî Mücadele'nin sembollerinden birisi kabul edilir. İstanbul Tersanesi’nde korunmaktadır. Anıt Gemi statüsündedir.
Geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]
- İnşa edilmesi ve I. Dünya Savaşı yılları
1911 yılında Hollanda'da Rotterdam yakınlarındaki Slikkerveer’deki Wed.C. Boyle & Zonen Tersanesi’nde Fransız bir firma için Enterprise ismi ile inşa edildi.[1][2] 24 metre boyundaki 84 tonluk tekneye,I. Dünya Savaşı’nın sonuna doğru 1917 yılının Nisan ayında Fransız Deniz Kuvvetleri tarafından el koyuldu. Tekne, Ege ve Doğu Akdeniz bölgesinde kullanıldı.[2] Tarihî kimliğini, ileride Kurtuluş Savaşı'nın önderi ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu olacak Mustafa Kemal'i 13 Kasım 1918'de Haydarpaşa’dan Galata’ya taşıması ile kazandı.
- Tarihî kimliğini kazanması
| “ | ’Atatürk ile askerî ulaşımın köhne bir motoru ile deniz ortasında yaslanan bir çelik ormanının içinden geçiyorduk. Atatürk’ün zarif dudaklarından ‘’Geldikleri gibi giderler.’’ cümlesini işittiğim zaman, mütarekenin doğurduğu derin ve elemli ümitsizliği derhal unutmuştum.’’ | ” |
| — Cevad Abbas Ebedî Şef Kurtarıcı Atatürk’ün Zengin Tarihinden Birkaç Yaprak, 1939. | ||
Birinci Dünya Savaşı’nı kaybeden Osmanlı İmparatorluğu’nun emri ile Yıldırım ordularının dağıtılmasından sonra Adana'dan trenle İstanbul'a gelen Mirliva Mustafa Kemal, 13 Kasım 1918’de Haydarpaşa Garı’na vardığında, iskelede bekleyen Enterprise istimbotuna binmişti.[3] O sırada Haydarpaşa önünden geçerek demir yerlerine intikal etmekte olan işgal donanması gemileri nedeniyle Boğaziçi'nde deniz trafiği durduğundan yaveri Cevat Abbas ile birlikte birkaç saat beklemişlerdi.[4] Bu bekleyişin ardından istimbota bindiklerinde Cevat Abbas, işgal donanmasının geçişini görmenin üzüntüsü içinde ağlayınca Mustafa Kemal onu "Ağlama çocuk, geldikleri gibi giderler." sözü ile teselli etti. Bu söz, Kurtuluş Savaşı'nın ilk işareti kabul edilir. İstimbot, bu tarihi anın yaşandığı yer olması sebebiyle Türk Kurtuluş Savaşı tarihinde önem kazanmıştır.
- I. Dünya Savaşı'ndan sonra
Enterprise, 1920'de Française de Remorquage, de Pilotage & de Sauvetage S.A, isimli firmaya iade edildi. Milli Mücadele'nin Türk kuvvetleri tarafından kazanılmasından sonra gemi 1923’te Seyr-i Sefain idaresince satın alındı ve Kartal adıyla hizmet verdi. 1933'te İstanbul Liman İşletmesi'ne, 1939'da Devlet Demiryollarına, 1952'de Denizcilik Bankası İstanbul Liman İşletmesi'ne devredildi. 14 Temmuz 1942'de Çanakkale'de batan Atılay denizaltısının aranmasında kullanıldı.[5] Haliç Tersanesi’nde birkaç kez büyük onarıma girdi ve tadilat geçirdi; o esnada şekli değişti.
1974 yılında özel sektöre geçti; Kartal II adını aldı. 2015’e kadar gemi kurtarma ve yedekleme işlerinde kullanıldıktan sonra metalürjik ömrünü tamamladığı için Tuzla’da çürümeye terk edildi.[6] 5 Kasım 2016’da gazeteci Gökhan Karakaş ve denizci Arif Ertik tarafından Tuzla’da Güzelyalı Koyu'nda yarı batık halde bulundu.[5][7] Restorasyonu
Geminin geçmişi, arşiv çalışmaları sonucunda 2016'da ortaya çıkarıldı.[8] 3 Haziran 2017 tarihinde bilgier kamuoyu ile paylaşıldı ve emekli amiral Cem Gürdeniz başkanlığında Kasım 2017’de kurulan Kartal İstimbotunu Kurtarma ve Yaşatma Platformu adlı sivil oluşum, Kartal İstimbotu'nun statik bir gemiye dönüştürülüp sergilenmesi için harekete geçti.[9]
Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışının 100. yıldönümünde izleyiciler ile buluşması planlanan ‘’1919’’ adllı belgesel filmin yapımcı 49/51 Film tarafından hurda fiyatına mal sahibinden alınan gemi,[9][10] Çiçek Tersanesi'nde restore edildi. Bir yıllık restorasyon sürecinin ardından, Atatürk'ün "Geldikleri gibi giderler" sözünü söylemesinin 100. yılında İstanbul Deniz Müzesi'nde sergilenmek üzere Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'na teslim edildi.[11][12]
Geminin bulunması ve restorasyon faaliyetleri de belgesel olarak çekilmiştir.[10]
Teknik özelikler[değiştir | kaynağı değiştir]
- İmalat yılı-1911
- Restorasyon yılı- 2018
- Tam Boy- 24 metre
- Su Hattı Boyu- 23,30 metre
- Küpeşte genişliği- 5,80 metre
- Ağırlık- 84 ton
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Kartal İstimbotu". AHŞAP TEKNE, TEKNE EKİPMANLARI ÜRETİMİ VE RESTORASYONU... 16 Aralık 2021. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
- ^ a b Öksüz, Murat (27 Temmuz 2017). "Milli mücadele Kartal istimbotunda başladı -". 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
- ^ "Milli Mücadelenin Denizdeki Sembolü: Kartal İstimbotu". www.istanbul.gov.tr. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
- ^ İkikardei, Füsun (13 Kasım 2018). "Kartal İstimbotu'nun sesi yüz yıl sonra yine duyuldu: Geldikleri gibi giderler!". Aydinlik.com.tr. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
- ^ a b Erat, Turgut (11 Aralık 2017). "Kartal İstimbotu için kimse elini cebine atmadı". Sozcu.com.tr. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
- ^ "Kartal İstimbotunu Kurtarma ve Yaşatma Platformu Archives". Denizci Toplum. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
- ^ Serbest, Eyüp (14 Kasım 2018). "Kartal istimbotu: 100 yıl sonra yeniden doğdu". Hurriyet.com.tr. 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
- ^ Esin, Gökhan (4 Aralık 2017). "13 Kasım 1918. Kartal İstimbotu'nun Güvertesinden Bir Haykırış: "Geldikleri gibi Giderler". MarineDeal News. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
- ^ a b Çağlar, Zeynep Gizem (2 Nisan 2018). "Kartal İstimbotu 1 milyon destekçi arıyor". Aydinlik.com.tr. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
- ^ a b "Kartal istimbotu için destek çağrısı". www.turksail.com. 12 Aralık 2017. 5 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
- ^ "Kartal İstimbotu müze oluyor... (Atatürk geldikleri gibi giderler sözünü istimbotta söylemişti)". Ntv.com.tr. 14 Kasım 2018. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
- ^ "Deniz Kuvvetleri'ne teslim edildi". www.haberturk.com. 14 Kasım 2018. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kartal İstimbotunun bulunma ve restore edilmesi ile ilgili süreci anlatan kısa film 6 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., TMMOB Gemi Mühendisleri Odası youtube Kanalı, 23 Ocak 2021