Kapo (gardiyan)

Kapo veya esir görevlisi (Almanca: Funktionshäftling), Nazi kampında Schutzstaffel (SS) muhafızları tarafından zorla çalıştırmayı denetlemek veya idari görevleri yerine getirmek üzere görevlendirilen mahkuma verilen isimdir.

"Mahkumun kendi kendini idaresi" olarak da adlandırılan mahkum görevlisi sistemi, kampların daha az SS personeliyle çalışmasını sağlayarak maliyetleri en aza indiriyordu. Sistem kurbanı kurbana karşı kışkırtacak şekilde tasarlanmıştı, çünkü esir görevlileri SS amirlerinin gözüne girmek için diğer mahkumlarla karşı karşıya getiriliyordu. Görevlerini ihmal etmeleri halinde, rütbeleri sıradan mahkumlara indiriliyordu. Birçok mahkum görevlisi, sayıları daha fazla olan siyasi, dini ve ırksal mahkumlardan ziyade şiddet yanlısı suç çetelerinin saflarından seçiliyordu, bu tür suçlu mahkumlar diğer mahkumlara karşı gaddarlıklarıyla biliniyordu. Bu vahşet SS tarafından hoş görülüyordu ve kamp sisteminin ayrılmaz bir parçasıydı.

Mahkum görevliler, görevlerini SS görevlilerini tatmin edecek şekilde yerine getirmeleri koşuluyla fiziksel tacizden ve ağır işlerden muaf tutulurdu. Ayrıca sivil kıyafetler ve özel oda gibi bazı ayrıcalıklara da erişebiliyorlardı. Almanlar onlara yaygın olarak kapos dese de, mahkum görevliler için resmi hükûmet terimi Funktionshäftling idi. II. Dünya Savaşı'ndan sonra bu terim bir hakaret olarak yeniden kullanıldı.^[1]

Savaş sonunda Polonya'nın Gdańsk kentindeki Stutthof Toplama Kampı personelinin yargılandığı 1946-47 Stutthof duruşmalarında beş kapo aşırı vahşet uyguladıkları gerekçesiyle ölüme mahkum edildi. Bunlardan dördü 4 Temmuz 1946'da, biri de 10 Ekim 1947'de idam edilmiştir. Bir diğeri üç yıl hapse mahkum edilmiş, bir diğeri ise beraat etmiş ve 29 Kasım 1947'de serbest bırakılmıştır^[2]^[3]

En ünlüleri 1961'de Adolf Eichmann ve 1986'da John Demjanjuk'un yargılanmasında kullanılan 1950 tarihli İsrail Naziler ve Nazi İşbirlikçileri (Ceza) Yasası, başlangıçta Nazilerle işbirliği yapan Yahudileri yargılamak amacıyla çıkarılmıştır.^[4]^[5] 1951 ve 1964 yılları arasında, çoğu kapo olduğu iddia edilen kişiler olmak üzere yaklaşık 40 dava görülmüştür. On beş davanın mahkumiyetle sonuçlandığı bilinmektedir, ancak kayıtlar 1995 yılında duruşma tarihinden itibaren 70 yıllık bir süre için mühürlendiği için çok az ayrıntı mevcuttur. Yehezkel Jungster zorunlu ölüm cezası gerektiren insanlığa karşı suçlardan mahkum edildi, ancak cezası iki yıl hapis cezasına çevrildi.^[6]^[7]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Sugarman, Daniel. "What is a 'Kapo'? The history of the worst insult a Jew can give another Jew". www.thejc.com (İngilizce). 13 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2024.
^ Janina Grabowska (22 Ocak 2009). "Odpowiedzialność za zbrodnie popełnione w Stutthofie. Procesy" [Responsibility for the Atrocities Committed at Stutthof. The trials.]. KL Stutthof, Monografia. 22 Ocak 2009 tarihinde kaynağından (Internet Archive) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2014.
^ Bogdan Chrzanowski, Andrzej Gąsiorowski (Zeszyty Muzeum, 5), Załoga obozu Stutthof (Staff of Stutthof concentration camp) 12 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF file, direct download 9.14 MB) p. 189 (13/40 in PDF). Muzeum Stutthof w Sztutowie. Zaklad Narodowy Imienia Ossolinskich, Wrocław, Warszawa, Krakow 1984. PL ISSN 0137-5377.
^ Hanna Yablonka (2003). "The development of Holocaust consciousness in Israel: The Nuremberg, Kastner, and Eichmann trials". Israel Studies. Cilt 8. ss. 1-24. doi:10.2979/isr.2003.8.3.1.
^ Orna Ben-Naftali; Yogev Tuval (2006). "Punishing international crimes committed by the persecuted : The Kapo Trials in Israel (1950s–1960s)". Journal of International Criminal Justice. Cilt 4. ss. 128-178. doi:10.1093/jicj/mqi022.
^ Porat, Dan. "How Israel's Justice System Dealt With Alleged Jewish Collaborators in Concentration Camps—And Why That Still Matters Today". Time. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2019.
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Ben-Naftali3 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[1] Sugarman, Daniel. "What is a 'Kapo'? The history of the worst insult a Jew can give another Jew". www.thejc.com (İngilizce). 13 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2024.

[Grabowska-2] Janina Grabowska (22 Ocak 2009). "Odpowiedzialność za zbrodnie popełnione w Stutthofie. Procesy" [Responsibility for the Atrocities Committed at Stutthof. The trials.]. KL Stutthof, Monografia. 22 Ocak 2009 tarihinde kaynağından (Internet Archive) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2014.

[Zeszyty-3] Bogdan Chrzanowski, Andrzej Gąsiorowski (Zeszyty Muzeum, 5), Załoga obozu Stutthof (Staff of Stutthof concentration camp) 12 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF file, direct download 9.14 MB) p. 189 (13/40 in PDF). Muzeum Stutthof w Sztutowie. Zaklad Narodowy Imienia Ossolinskich, Wrocław, Warszawa, Krakow 1984. PL ISSN 0137-5377.

[Yablonka-4] Hanna Yablonka (2003). "The development of Holocaust consciousness in Israel: The Nuremberg, Kastner, and Eichmann trials". Israel Studies. Cilt 8. ss. 1-24. doi:10.2979/isr.2003.8.3.1.

[Ben-Naftali-5] Orna Ben-Naftali; Yogev Tuval (2006). "Punishing international crimes committed by the persecuted : The Kapo Trials in Israel (1950s–1960s)". Journal of International Criminal Justice. Cilt 4. ss. 128-178. doi:10.1093/jicj/mqi022.

[6] Porat, Dan. "How Israel's Justice System Dealt With Alleged Jewish Collaborators in Concentration Camps—And Why That Still Matters Today". Time. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2019.

[Ben-Naftali3-7] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Ben-Naftali3 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]