Jùjú müziği
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Nisan 2024) |
| Jùjú | |
|---|---|
| Müzikal kökenleri | Yoruba müziği |
| Kültürel kökenleri | 1900'lerde Nijerya |
Jùjú, geleneksel Yoruba vurmalı çalgı kaynaklı bir halk müziği tarzıdır. "Jùjú" adı, Yoruba dilinde "atma" veya "bir şeyin atılması" anlamına gelen "juju" veya "jiju" kelimesinden gelir. Juju müziği, Batı Afrika, Haiti, Küba ve diğer Güney Amerika ülkelerinde yaygın olan bir tür sihir ve sihirli nesnelerin kullanımı olan juju'dan adını almamıştır. Bu tarz, 1900'lerde ülkelerin kent içi kulüplerinde evrim geçirmiştir ve Ababababaa Babatunde King olarak bilinen, yaygın olarak Tunde King olarak bilinen birisi tarafından yaratıldığına inanılmaktadır. İlk jùjú kayıtları, King ve Ojoge Daniel tarafından 1920'lerde yapılmıştır, King bu tarzda öncü olmuştur. Jùjú'nun başlıca enstrümanı ve öncü enstrümanı Iya Ilu adlı konuşan davuldur.
Bazı juju müzisyenlerinin dolaşarak çaldığı söylenir, bu öncü müzisyenler arasında Ojoge Daniel, Irewole Denge ve "kör ozan" Kokoro bulunmaktadır.[1]
Afro-juju, müzik bir karışımı olan Nijerya halk müziği bir tarzıdır, jùjú müziği ve Afrobeat'in birleşimidir. En ünlü temsilcisi Shina Peters idi, o kadar popülerdi ki basın bu fenomeni "Shinamania" olarak adlandırdı. Afro-juju'nun popülerliği 1990'ların başlarında zirveye ulaşmıştır.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
İkinci Dünya Savaşı'nı takip eden dönemde, elektrikli enstrümanlar dahil edilmeye başlandı ve Earnest Olatunde Thomas (Tunde Nightingale), Fatai Rolling Dollar, I. K. Dairo, Dele Ojo, Ayinde Bakare, Adeolu Akinsanya, King Sunny Adé.,[2] ve Ebenezer Obey gibi öncü müzisyenler, bu türü Nijerya'da en popüler hale getirmişlerdir. Yeni etkileri funk, reggae ve Afrobeat gibi yeni etkileri benimsemişlerdir ve yo-pop gibi yeni alt türler oluşturmuşlardır. Yeni nesil juju sanatçıları arasında Sabada juju müziğinin yaratıcısı olan Oludare Olateju da bilinen adıyla Ludare; imparator Wale Olateju ve Bola Abimbola bulunmaktadır. Juju müziği, apala, sakara, fuji ve waka gibi Müslüman Yorubalar tarafından yaratılmış olsa da, müzik kendisi seküler kalmaktadır. King Sunny Adé, daha önce sadece Hawaii müziği ve Amerikan country müziği'nde kullanılan pedal çelik gitarı dahil eden ilk kişi olma ünvanına sahiptir.
Performans mekanı[değiştir | kaynağı değiştir]
Jùjú müziği başlıca, Yorubaların en kalabalık etnik grup olduğu Nijerya'nın güneybatı bölgesinden gelen sanatçılar tarafından icra edilir.[3] Gösterilerde, izleyiciler genellikle jùjú müzisyenlerine kağıt paralar döktürürlerdi; bu gelenek "(para) saçma" olarak bilinir. Shina Peters 1990'da ödül almıştır, ancak aynı zamanda müzik eleştirmenlerinden kötü eleştiriler de almıştır.[4]
Müzik araştırmacısı Christopher Alan Waterman, jùjú müziğinin icrasının merkezlerinden birinin Ibadan'da olduğunu belirtmektedir.[5] Çoğu jùjú müzisyeni piyasa güçlerinin etki ettiği bölgede bulunmaktadır. Jùjú müziğinin icra edildiği birkaç mekan türü bulunmaktadır. Müzik otellerde, gece kulüplerinde ve üniversitelerde performe edilir. Oteller aynı zamanda müzik salonları ve dans salonları imkanlarını da vermektedir. En çok aktivite saat akşam dokuzdan sonra gerçekleşir ve oteller, Ibadan'ın ekonomik yapısının merkezini oluşturmaktadır.
Jùjú müziğinin çalındığı başka bir etkinlik ise àríyá adı verilen kutlamalardır. King Sunny Adé, sosyo-estetikleri ile birlikte àríyá'larda performans sergilerdi.[6] Bu kutlamalar, bir bebeğin isimlendirilmesi, düğünler, doğum günleri, cenazeler, unvan alma törenleri, mülk veya iş girişimlerinin tanıtımı gibi parti niteliğindeki etkinliklerdir. Canlı müzik, bir àríyá'nın uygun şekilde icra edilebilmesi için hayati öneme sahiptir.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Toyin Falola (2001). Culture and customs of Nigeria. Greenwood Publishing Group. s. 173. ISBN 0-313-31338-5.
- ^ "King Sunny Ade: Juju legend launches radio station". Pulse News. Erişim tarihi: 3 Kasım 2019. 16 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2024.
- ^ Valdés, Vanessa K. (2015). "Yoruba Traditions and African American Religious Nationalism by Tracey E. Hucks". Callaloo. Cilt 38. ss. 234-237. doi:10.1353/cal.2015.0025. 1 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2024.
- ^ Graham, pgs. 592–593 Graham describes the origins of Peters' Afro-juju, the importance of Afro-Juju Series 1, the term Shinamania and the critical and commercial performance of Shinamania
- ^ Juju, Christpher A. Waterman 19 Ocak 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020
- ^ King Sunny Ade ariya 19 Ocak 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2021
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- King Sunny Ade interview Jason Gross tarafından Perfect Sound Forever sitesinden (Haziran 1998)
- "Sparkling Prince of Juju Music Called Ludare", Thisday, Ekim 2016
