Ivan Cankar
Ivan Cankar | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 10 Mayıs 1876 Vrhnika, Slovenya |
| Ölüm | 11 Aralık 1918 (42 yaşında) Ljubljana, Yugoslavya Krallığı |
| Meslek | Yazar, deneme yazarı, oyun yazarı, şair, politik eylemci |
| İmza | |
 | |
Ivan Cankar (10 Mayıs 1876-11 Aralık 1918) Sloven yazar, oyun yazarı, denemeci, şair ve politik aktivist. Oton Župančič, Dragotin Kette ve Josip Murn ile birlikte Sloven edebiyatında modernizmin başlatıcısı olarak kabul edilir. Slovencenin en büyük yazarı olarak kabul edilir ve bazen Franz Kafka ve James Joyce ile karşılaştırılır.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Ivan Cankar, Ljubljana yakınlarındaki Vrhnika'nın Carniolan kasabasında doğdu. Ivan'ın doğumundan kısa bir süre sonra Bosna'ya göç eden fakir bir zanaatkârın çocuklarından biriydi.[1] Annesi Neža Cankar (evlilik öncesi soyadı Pivk) tarafından büyütüldü ve Ivan annesiyle yakın ama kararsız bir ilişki kurdu.[2][3] Fedakâr ve itaatkâr bastırıcı bir anne figürü daha sonra Cankar'ın düzyazısının en bilinen özelliklerinden biri haline gelecekti. Memleketinde gramer okulunu bitirdikten sonra Ljubljana'daki teknik lisede (Realka) okudu.
Bu dönemde edebiyatla ilgilenmeye başladı ve çoğunlukla şiir yazdı. Bu şiirlerinde France Prešeren, Heinrich Heine, Simon Jenko ve Simon Gregorčič gibi romantik ve post-romantik şairlerin etkisi altında kaldı.[4] 1893'te, stili ve ideallerinin gelişimi üzerinde büyük etkisi olan Anton Aškerc'in destansı şiirini keşfetti. Aškerc'in etkisi altında, Cankar duygusal post-romantik şiiri reddetti ve edebi gerçekçiliği ve ulusal liberalizmi benimsedi.
1896'da Viyana Üniversitesi'nde mühendislik eğitimi gördü, daha sonra Slav filolojisine geçti. Viyana'da kısa süre sonra bohem bir yaşam tarzına öncülük etmeye başladı. Çağdaş Avrupa edebiyatının, özellikle çöküşün, sembolizmin ve natüralizmin etkisine girdi. Viyana'da genç bir Sloven yazar ve entelektüel yaşamı olan Fran Govekar ile pozitivizm ve natüralizmi tanımaya başladı.[5] 1897-1899 yılları arasında, Cankar'ın temel fikirleri aslında pozitivistti. 1897 ilkbaharında Vrhnika'ya geri döndü.[6] Aynı yılın sonbaharında annesinin ölümünden sonra Pula'ya taşındı ve 1898'de, 1909'a kadar yaşadığı Viyana'ya geri döndü.
Viyana'da ikinci kez kaldığı süre boyunca Cankar'ın dünya görüşünde derin bir değişim oldu. 1900 yılında Sloven feminist yazar Zofka Kveder'a yazdığı ünlü mektubunda pozitivizm ve natüralizmi reddetti.[7][8] Spiritualizmi, sembolizmi ve idealizmi benimsedi ve daha sonra halka açık bir şekilde Fran Govekar ile ayrıldı.[9] Aynı dönemde Slovenya liberalizmini oldukça eleştirdi ve yavaş yavaş sosyalizme yöneldi. Radikal sosyal aktivizmi Hristiyan bir zeminde savunan Sloven Roma Katolik rahibi ve düşünür Janez Evangelist Krek'den çok etkilendi. Slovenya Toprakları ve İstirya'da faaliyet gösteren bir Avusturya-Marksist parti olan Yugoslav Sosyal Demokrat Partisi'ne katıldı. 1907’de Avusturya Parlamentosu’na yapılan ilk genel seçimlerde Carniola'daki Zagorje-Litija'nın büyük ölçüde işçi sınıfı seçim bölgesinde parti adayı olarak görev yaptı fakat Sloven Halk Partisi adayı seçimi kazandı.[10]
1909'da Viyana'yı terk etti ve kardeşi Karlo'nun bir rahip olarak çalıştığı Bosna-Hersek'teki Saraybosna'ya taşındı. Aynı yıl Ljubljana'nın Rožnik bölgesine yerleşti. Yugoslav Sosyal Demokrat Partisi'nin aktif bir üyesi olmasına rağmen partinin Yugoslav ulus oluşturma hakkındaki görüşünü reddetti. Öte yandan Cankar, Slovenya'nın ulusal ve dilsel bireyselliklerini güçlü bir şekilde savundu. Mihajlo Rostohar ile birlikte Güney Slav siyasi çerçevesi içinde Sloven bireyselliklerinin en etkin savunucusu oldu. 1907'deki seçim yenilgisinden sonra, Cankar politik ve estetik görüşlerini ve fikirlerini açıklayan çok sayıda makale yayınlamaya başladı. 1909'da Carniola'ya dönüşünden sonra konferanslar vererek Slovenya Toprakları boyunca seyahat etmeye başladı. 1914’te I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden sonra Ljubljana Şatosu’na, Sırp yanlısı tutumlarından ötürü hapse atıldı ancak kısa süre sonra serbest bırakıldı. 1917'de Avusturya-Macaristan Ordusu'nda görevlendirildi ancak kötü sağlık nedeniyle terhis edildi. Rožnik'den Ljubljana merkezine taşındı. Aralık 1918'de zatürreden öldü.
Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Erotika (1899)
- Jakob Ruda (1900)
- Knjiga za lahkomiselne ljudi (1901)
- Tujci (1901)
- Za narodov blagor (1901)
- Na klancu (1902)
- Kralj na Betajnovi (1902)
- Ob zori (1903)
- Križ na gori (1904)
- Gospa Judit (1904)
- Hiša Marije Pomočnice (1904)
- Potepuh Marko in Kralj Matjaž (1905)
- V mesečini (1905)
- Nina (1906)
- Martin Kačur (1906)
- Aleš iz razora (1907)
- Hlapec Jernej in njegova pravica (1907)
- Krpanova kobila (1907)
- Zgodbe iz doline šentflorjanske (1908)
- Pohujšanje v dolini Šentflorjanski (1908)
- Novo življenje (1908)
- Kurent (1909)
- Za križem (1909)
- Hlapci (1910)
- Bela krizantema (1910)
- Volja in moč (1911)
- Troje povesti (1911)
- Lepa Vida 1912)
- Milan in Milena (1913)
- Moje življenje (1920)
- Podobe iz sanj (1920)
- Mimo življenja (1920)
- Romantične duše (1922)
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kos 1983, s. 230
- ^ Doležal-Jenstrle 2003
- ^ Košiček 2001
- ^ Kos, 1982 & 41–42
- ^ Pirjevec 1964, ss. 317–318
- ^ Pirjevec 1964, s. 176
- ^ Janko Kos, Pregled slovenske književnosti, 235
- ^ Pirjevec 1964, ss. 317–324
- ^ Pirjevec 1964, ss. 317
- ^ Zver 1996
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Cankar, Ivan (1968), Bela krizantema, Ljubljana: DZS.
- Doležal-Jenstrle, Alenka (2003), Mitologizacija ženske v Cankarjevi prozi, Ljubljana: Filozofska fakulteta Univerze v Ljubljani.
- Dović, Marijan (2006), Cankar kot utemeljitelj profesionalnega pisatelja – umetnika, Ljubljana: Slavistično društvo Slovenije.
- Gradišnik, Janez (2004), "Spomini na Dejanje", Nova revija, 269/270.
- Hribar, Spomenka (2005), "Slovenska khatarsis", Revija 2000, 174/176, ss. 25-70.
- Kos, Janko (1982), Slovenska književnost, Ljubljana: Cankarjeva založba.
- Kos, Janko (1983), Pregled slovenskega slovstva, Ljubljana: DZS.
- Kos, Janko, Pregled slovenske književnosti.
- Košiček, Marijan (2001), Ženska in ljubezen v očeh Ivana Cankarja, Ljubljana: Tangram.
- Pirjevec, Dušan (1964), Ivan Cankar in evropska literatura, Ljubljana: Cankarjeva založba.
- Puhar, Alenka (1982), Prvotno besedilo življenja, Zagreb: Globus.
- Vidmar, Josip (1962), Drobni eseji, Maribor: Obzorja.
- Žižek, Slavoj (1987), Jezik, ideologija, Slovenci, Ljubljana: Delavska enotnost.
- Zver, Milan (1996), Sto let socialdemokracije na Slovenskem, Ljubljana: Nova obzorja.
