Issık Göl sayfasının kaynağını görüntüle

{{Karıştırma|Issık Gölü (Kazakistan)}}

{{Göl bilgi kutusu
|göl_adı               = Issık Göl<br />Ысыккөл
|resim_adı                 = Issyk Kul.jpg
|resim_boyutu          = 275px 
|altyazı               = Issık Gölün uzaydan görünüşü, Eylül 1992
|ülke                  = 
|şehir                 = 
|ilçe                  = 
|konum                 = [[Issık-Göl (il)|Issık-Göl]], [[Kırgızistan]]
|koordinatlar          = {{WikidataCoord|Q42191|type:waterbody|display=inline}}
|haritabağı-yakınlık   = 5
|adalar                = 
|yerleşim              = [[Karakol (şehir)|Karakol]]
|akarsu_gelen          = 
|akarsu_giden          = [[Kapalı havza]]<!-- // → // Gölden giden akarsu-->
|göl_türü              = Dağ gölü<!--[[Heyelan set gölü]], [[Karstik göl]], [[Krater gölü]], [[Kıyı set gölü]], [[Sodalı göl]], ,[[Tatlı su|Tatlı su gölü]], [[Tuz gölü]]-->
|etki_alanı            = {{dönüştürme|15.844|km|mi|abbr=on}}
|en_uzun               = {{dönüştürme|182|km|mi|abbr=on}}
|en_geniş              = {{dönüştürme|60|km|mi|abbr=on}}
|yüz_ölçümü            = {{dönüştürme|6236|km2|sqmi|abbr=on}}
|ortalama_derinlik     = {{dönüştürme|278|m|ft|abbr=on}}
|en_derin              = {{dönüştürme|668|m|ft|abbr=on}}
|su_hacmi              = 1,738 km³<!--Göldeki su hacmi-->
|kıyı_uzunluğu         = <!--{{convert|sayı|km/m|mi/ft|abbr=on}}-->
|irtifa                = {{dönüştürme|1606|m|ft|abbr=on}}
|ikamet_süresi         = 
|özellikler            = En büyük 2. dağ gölü

|diğer                 = {{Konum haritası|Asya#Kırgızistan
|alternatif_harita     = 
|border                = infobox
|rölyef                = 1 
|genişlik              = 275 
|pozisyon              = center
|kontur                = 
|altyazı               = 
|alt                   = 
|etiket                = 
|etiket_boyutu         = 100 
|etiket_konumu         = 
|arkaplan              = 
|işaret                = Blue pog.svg
|işaret_boyutu         = 8 
|enlem_der             = 42.416667
|boylam_der            = 77.25
}}
}}
[[Dosya:Issyk-Kulmeer.jpg|küçükresim|upright=0.91|sağ|Isık gölün güney kıyısı]]
[[Dosya:ISIK GÖL-KIRGIZISTAN'IN BERMETİ (2).JPG|küçükresim|upright=0.91|sağ|Kırgızistan'ın bermeti (''incisi'') sayılan Isık gölün kıyısından bir görünüm]]
[[Dosya:E8316-Koshkol-beach-umbrellas.jpg|küçükresim|upright=0.91|sağ|Isık gölün kuzey kıyısındaki Koşkol plajı]]
[[Dosya:ISIK GÖL-KIRGIZISTAN'IN BERMETİ.JPG|küçükresim|upright=0.91|sağ|Isık gölün kıyısından bir başka görünüm]]

'''Issık Göl''' veya '''Isık Göl''' ([[Kırgızca]]: Ысык-Көл, okunuşu: ''Isık-Köl''). [[Kırgızistan]]'ın kuzey doğusunda, [[Kazakistan]] sınırına yakın bir bölgede, kuzeyinde [[Küngöy Ala dağları]] ve güneyinde [[Teskey Ala dağları]] arasındaki tektonik çukurda yerleşmiş, [[Ortalama Deniz Seviyesi (ODS)|ortalama deniz seviyesinden]] 1606 m yükseklikte konumlanır.

== Coğrafyası ==
Güney Amerika'daki [[Titicaca Gölü|Titicaca]] gölünden sonra dünyanın ikinci en büyük dağ gölüdür.

Karla kaplı dağlarla çevrelenmiş olmasına rağmen, gölün suları hiçbir zaman donmaz; bundan dolayı gölün adı "ısı veya sıcak, ılık göl" anlamına gelen Kırgızcada "Isık Köl"dür. Kırgızlar bu gölü "Kırgızistan'ın bermeti (''incisi'')" diye adlandırmışlardır. Gölün uzunluğu batı-doğu yönünde 182&nbsp;km, kuzey-güney genişliği 60&nbsp;km'dir. Kıyılarının toplam uzunluğu 988&nbsp;km olup 6.236&nbsp;km²'lik bir alanı kaplar. Gölün ortalama derinliği 278 m, en derin yeri 668 m'dir. Isık gölün güney kıyılarına karşın kuzey kıyılarında kıyı birdenbire derinleşmez ve fazla derin değildir. Güney kıyılarında eşderinlik eğrileri daha sıktır.

Yaklaşık 118 akarsu ve dereler, gölü besler. En büyükleri Cırgalan ve Tüp'tür. Soğuk ve sıcak kaynak suları ve kar suları da gölü besleyen diğer kaynaklardır. Gölün suyu biraz tuzludur ve su düzeyi her yıl yaklaşık 5&nbsp;cm düşmektedir. Eski eserlerde Isık Gölü'nün isimleri Türk Gölü, Idık(Iyık-mukaddes) Göl olarak geçer. Güneyinde Boz-Bezik dağı (45,3&nbsp;km) ve Urakır dağı (46.4&nbsp;km) konumlanır.

[[Kâşgarlı Mahmud]]'un [[Türk dilleri|Türk dili]]nin en eski sözlüklerinden [[Divân-ı Lügati't-Türk]]'te;

İsîğ köl: ''[[Barsgan]]'da bir göl. Uzunluğu 30 fersah, eni 10 fersahtır.'' şeklinde  tanımlanmıştır.<ref>Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 135.</ref>

== Tarihi ==
[[Karahanlılar]] gibi Türk kağanlıklarının dinlenme merkezi olmuştur.

[[Sovyetler Birliği]] döneminde Issık Gölü etrafındaki birçok sanatoryum, pansiyon ve tatil evleriyle popüler bir tatil merkezi haline gelmişti. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bu işletmeler zor dönemler geçirdi. Bugün bu bölgedeki büyük otel kompleksleri kapatılmakta, yerlerine yeni nesle hitap eden yatak ve kahvaltılı pansiyonlar açılmaktadır.

[[Sovyetler Birliği]] döneminde gölde [[nükleer]] denemelerin yapıldığı ve gölün ışıma yaptığı söylenmektedir. Bu durumun gölün sularında bulunan fosforik minerallerden ileri geliyor olması mümkündür.

[[Wilhelm Barthold|Vasily Vladimirovich Bartold]] (''Wilhelm Barthold'')'un [[Türkistan]] tarihine kaynak olarak yayımladığı yazmalardan Hicri 520 veya Miladi 1126 tarihli ''Mucmil al-tavârih vıa al-kişaş'' şöyle der:

"''Issık-Köl kenarında bir dağ vardı.. Türk (Yafes'in oğlu) orayı makam edinmişdi.... bir gece o dağın tepesinde ateş gördü., o dağa Anduk Art adını verdi... onun tepesine otağını kurdu.''"

== Turizm ==
[[Dosya:Issyk-Kul Monument Aug 2006.JPG|küçükresim|Issık Göl Anıtı]]
Isık Göl'ün kumlu kıyısı 320&nbsp;km olup, [[Kırgızistan]]'ın en önemli ve geleceği parlak turizm bölgesidir. Balık bakımından zengin olan göl, hem Doğa koruma alanı, hem de dinlenme ve tatil yeridir. Kıyısında [[Karakol (şehir)|Karakol]], [[Çolpon-Ata]] ve Balıkçı  isminde şehirler bulunur. Ayrıca göl [[Cengiz Aytmatov]]'nın bir romanına sahne olmuştur.

Bir asır öncesinde gölün mukaddes olduğuna inanıldığı için göle pek girilmezmiş fakata günümüzde turizm sahası olması dolayısı ile başta Kırgızlar, Kazaklar, Sibirya Türkleri ve Ruslar göle en çok giren turistlerdir. Örnök köyünün kuzey tarafında taşlar üstünde çok eski tarihe ait dağ keçisi resimleri bulunmaktadır. Isık göl ile Çon Kemin arasındaki Küngöy Ala dağın Isık göl tarafındaki eteklerinde çok eski devirlere ait taş üstündeki resimlere çok rastlanır.

== Doğal yapısı ==

=== Issık gölü biteyi ===
* Sazlıklar; ''Phragmites australis, Typha latifolia, Scirpus tabernaemontani,''
* Su bitkileri; ''Potamogeton pectinatus, Myriophyllum spicatum, Najas marina,''
* Su yosunları; ''Chara'' (40 metre derinliğe kadar), ''Vaucheria.''
* Bitkisel planktonlar; ''Merismopedia punctata, M. tenuissima, M. glauca, Gloeocapsa minor, Lyngbya contorta, Cyclotella caspia, Oocystis submarina, O. issikkulica, Dictyosphaerium pulchellum, Sphaerocystis schroeteri, Binuclearia lauterbornii, Peridinium cinctum, Elakatothrix.''
* Hayvansal planktonlar; ''Arctodiaptomus salinus'', ''Acanthocyclops viridis'', ''Hexarthra fennica'', ''Keratella quadrata''. Kıyılarda: ''Cyclops vicinus'', ''Diaphanosoma brachyurum.''

=== Balık türleri ===
Issık Gölünde özel balık türleri yaşar. Çebak (''Leuciscus schmidti'' *), Marinka (''Schizothorax issyk-kuli''), Şir veya yalın Osman (''Diptychus dybovskii''), ''Leuciscus bergi''*, ''Phoxinus issykkulensis'', ''Noemacheilus strauchi'', ''Abramis brama''*, ''Coregonus avaretus''*, ''Salmo ischchan''*, ''Stizostedion lucioperca''*, ''Cyprinus carpio'' *. (* Eknomik olarak önemli türler).

== Yerleşim yerleri ==
=== Kuzey kıyısında ===
Issık Gölün kuzey kıyısında yer alan yol boyunca [[Balıkçı, Kırgızistan|Balıkçı]] şehrini geçtikten sonra Sarıkamış, Toruaygır, Çırpıkçı, Koş-köl, Tamçı, Çok-Tal, Örnök, Çon-Sarı Oy, Sarı Oy, Kara Oy köylerini geçip [[Çolpon-Ata]] şehrine ulaşılır. [[Çolpon-Ata]] şehrinin  ötesindeki Baktuu-Dolonatı, Bosteri, Bulan-Sögöttü, Korumdu köyünden sonra yol kıyıdan uzaklaşır, sonra Temir ve Kanat köylerinden sonra Çon Aksuu akarsuyunu geçip Grigoryevka köyüne, sonra Aksuu akarsuyunu geçip Semenovka köyüne varılır. Ananyevo, Carkınbayev, Çon-Örüktü, Orto-Örüktü, Kiçi-Örüktü, Oytal, Kuturgu, Frunze, Kürmöntü, Balbay köyüne gelinir. Balbay köyünden sonra Isık Göle bakınca Tüp körfezini görerek [[Tüp İlçesi]] (''rayon'')'ne varılır. [[Tüp İlçesi]]nden sonra [[Issık-Göl İli]]nin idari merkezi olan [[Karakol (şehir)|Karakol]] şehrine ulaşılır.

* [[Balıkçı, Kırgızistan|Balıkçı]] (Isık Göl'ün batısında, Kırgız demir yolunun son noktasıdır.)
* [[Koşkol]] (Isık Gölünün kuzey kıyısında bir köy)
* [[Tamçı]] (Issık Gölünün kuzey kıyısında bir köy)
* [[Çolpon-Ata]] (Isık Gölü kuzey kıyısının gayri resmi merkezidir)
* [[Karakol]] (Isık Gölü bölgesinin doğusunda il merkezidir)
* [[Tüp]] (Karakol'un liman köyü) 
* [[Barsgan|Barskon]] (Isık Gölünün güney kıyısında eski ismi [[Barsgan]] olan küçük bir yerleşim yeridir)

== Resimler ==
<center>
<gallery>
Image:Issyk Kul_at_sundown.jpg|Issık Göl sahili 2002
Image:Issyk_Kul_beach.JPG|Günbatımında Issık Göl 2002
Resim:ISIK GÖL-KIRGIZISTAN'IN BERMETİ (1).JPG
Resim:ISIK GÖL-KIRGIZISTAN'IN BERMETİ.JPG
Resim:ISIK GÖL-KIRGIZISTAN'IN BERMETİ (2).JPG
</gallery>
</center>

== Ayrıca bakınız ==
* [[Oluşumlarına göre Türkiye'nin gölleri listesi]]
* [[Türkiye'deki göller]]

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
* {{uzayfoto | enlem =42.5 | boylam =77.5}}
* [https://web.archive.org/web/20060509151534/http://www.ilec.or.jp/database/asi/asi-55.html World Lake Database entry for Lake Issyk-Kul] {{İng}}
* [https://web.archive.org/web/20080929015006/http://www.nhpfund.org/nominations/issyk-kul.html The Issyk-Kul Hollow] {{İng}}
* [http://en.rian.ru/analysis/20071227/94372640.html Remains of ancient civilization discovered on the bottom of issyk-kul lake] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130525062518/http://en.rian.ru/analysis/20071227/94372640.html |tarih=25 Mayıs 2013 }} {{Rus}}
* [http://fieral.wordpress.com/category/issyk-kul/ Photographs of Issyk-Kul sites] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20081026205626/http://fieral.wordpress.com/category/issyk-kul/ |tarih=26 Ekim 2008 }} {{İng}}
* Jean Klerkx, Beishen Imanackunov (eds.): "Lake Issyk-Kul: Its Natural Environment". Springer, 2002. ISBN 1-4020-0900-3. [http://books.google.com/books?id=2TT9q-vcN8IC (Searchable text on Google Books)] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20121112212627/http://books.google.com/books?id=2TT9q-vcN8IC |tarih=12 Kasım 2012 }}
* [https://web.archive.org/web/20080929055255/http://www.avalon.kg/tourism/en/issyk-kul-lake.html Touristic information about Issyk Kul] {{İng}}

{{Commons kategori|Issyk Kul}}
{{Kırgızistan'daki Göller}}
{{Denizler listesi}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Kırgızistan'daki havzalar]]
[[Kategori:Kırgızistan'daki göller]]
[[Kategori:Kırgızistan'daki biyosfer rezervleri]]
[[Kategori:Asya'daki kapalı havzalar]]
[[Kategori:İpek Yolu'ndaki siteler]]
[[Kategori:Dağ gölleri]]
[[Kategori:Rusya ve Sovyet Deniz Kuvvetleri üsleri]]