Iribarren sayısı

Dökülen kırıcı.

Dalış kırıcı.

Çöken kırıcı.

Kabaran kırıcı.

Kırılma dalgası türleri: serbest yüzey ve kabarcık tüyleri, dalga kanalı deneyi sırasında çekilen fotoğraflardan yeniden çizilmiştir.^[1]

Akışkanlar dinamiğinde, Iribarren sayısı veya Iribarren parametresi – ayrıca sörf benzerlik parametresi ve kırıcı parametresi olarak da bilinir – plajlar ve kıyı yapıları üzerindeki (kırılan) yüzey gravite dalgasının çeşitli etkilerini modellemek için kullanılan bir boyutsuz parametredir. Bu parametre, eğimli plajlarda dalga kırılmasını tanımlamak amacıyla İspanyol mühendis Ramón Iribarren Cavanilles (1900–1967) tarafından tanıtılmıştır.^[2]^[3] Bu parametre, plajlardaki dalga kırılması türlerini; veya plajlar, dalgakıranlar ve setlerde dalga çıkışını ve yansımasını tanımlamak için kullanılır.^[4]^[5]^[6]

Plaj eğim açısının sabit olduğu durumda dalga yüksekliğine göre Iribarren Sayısı'nın bir grafiği. — Plaj eğiminin sabit olduğu durumda dalga yüksekliğine göre Iribarren Sayısı (ξ₀) grafiği, 7.5 derece eğim ile.

Iribarren'in çalışması, 1974 yılında Jurjen Battjes tarafından daha da geliştirilmiş ve parametreye Iribarren'in adı verilmiştir.^[4]^[7]^[8]

Bu parametrenin eğimlerde kırılan dalgaların birçok yönü için önemli olması, ona özel bir ad verilmesini haklı kılmaktadır. Yazarın görüşüne göre, bu parametreyi tanıtan ve su dalgaları konusundaki bilgimize birçok değerli katkıda bulunan kişi onuruna "Iribarren sayısı" (Ir) olarak adlandırılması uygundur.
— Jurjen A. Battjes, "Surf Similarity", Proceedings of the 14th International Conference on Coastal Engineering (1974)^[4]

Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]

Genellikle Ir veya ξ olarak gösterilen Iribarren sayısı şu şekilde tanımlanır:^[5]

\xi ={\frac {\tan \alpha }{\sqrt {H/L_{0}}}},

burada

L_{0}={\frac {g}{2\pi }}\,T^{2},

burada ξ Iribarren sayısıdır, ${\displaystyle \alpha }$ yapının denize bakan eğim açısıdır, H dalga yüksekliğidir, L₀ derin su dalga boyudur, T periyottur ve g yerçekimi ivmesidir. Kullanım amacına bağlı olarak, H ve T için farklı tanımlar kullanılabilir, örneğin: periyodik dalgalar için derin su dalga yüksekliği H₀ veya sörf bölgesinin kenarındaki kırılma dalgası yüksekliği H_b; veya, rastgele dalgalar için, belirli bir yerdeki önemli dalga yüksekliği H_s.

Kırıcı türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kırılan dalga türü – dökülen, dalan, çöken veya kabaran – Iribarren sayısına bağlı olarak değişir. Battjes (1974)'e göre, düz bir plajda ilerleyen periyodik dalgalar için Iribarren sayısının iki olası tanımı vardır:

\xi _{0}={\frac {\tan \alpha }{\sqrt {H_{0}/L_{0}}}}

veya

\xi _{b}={\frac {\tan \alpha }{\sqrt {H_{b}/L_{0}}}},

burada H₀, derin suda kıyıdan uzak dalga yüksekliğini ve H_b, dalgaların kırılmaya başladığı noktadaki dalga yüksekliğini ifade eder. Iribarren sayısına (ξ₀ veya ξ_b) bağlı olarak kırıcı türleri yaklaşık olarak şu şekilde sınıflandırılır:^[4]

kırıcı türü	ξ₀–aralığı	ξ_b–aralığı
kabaran veya çöken	ξ₀ > 3.3	ξ_b > 2.0
dalan	0.5 < ξ₀ < 3.3	0.4 < ξ_b < 2.0
dökülen	ξ₀ < 0.5	ξ_b < 0.4

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Kjeldsen, S.P. (1968), Bølge brydning, fysisk beskrivelse [Wave breaking, physical description] (Danca), Technical University of Denmark, M.Sc. thesis, 110 pp
^ Real Academia de Ciencias Exactas, Físicas y Naturales (Spanish Royal Academy of Sciences) (2003), Relación de Académicos desde el Año 1847 hasta el 2003 (PDF) (İspanyolca), ss. 24-25, 15 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 25 Mayıs 2024
^ Iribarren & Nogales (1949)
^ ^a ^b ^c ^d Battjes (1974)
^ ^a ^b Holthuijsen (2007)
^ Bruun (1984)
^ Iribarren Cavanilles, R.; Nogales y Olano, C. (1952). "Spanish practice in harbor design". Coastal Engineering Proceedings. 1(3) (13). s. 13. doi:10.9753/icce.v3.13 . Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
^ Schiereck, G.J.; Verhagen, H.J. (2016). Introduction to bed, bank and shoreline protection. Delft, The Netherlands: VSSD. ISBN 978-90-6562-306-5.

Diğerleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Battjes, J.A. (1974). "Surf similarity". Proceedings 14th International Conference on Coastal Engineering. 1. ss. 466-480. doi:10.9753/icce.v14.26.
Bruun, P., (Ed.) (1984), Design and construction of mounds for breakwaters and coastal protection, Developments in geotechnical engineering, 37, Elsevier, ss. xi & 39, ISBN 0-444-42391-5
Goda, Yoshimi (2010), Random seas and design of maritime structures, 3rd, World Scientific, s. 213, ISBN 978-9814282406
Holthuijsen, L.H. (2007), Waves in oceanic and coastal waters, Cambridge University Press, s. 242, ISBN 978-1139462525
Iribarren, C.R.; Nogales, C. (1949), "Protection des ports", Proceedings XVIIth International Navigation Congress, Section II, Communication, 4, Lizbon, ss. 31-80

[1] Kjeldsen, S.P. (1968), Bølge brydning, fysisk beskrivelse [Wave breaking, physical description] (Danca), Technical University of Denmark, M.Sc. thesis, 110 pp

[2] Real Academia de Ciencias Exactas, Físicas y Naturales (Spanish Royal Academy of Sciences) (2003), Relación de Académicos desde el Año 1847 hasta el 2003 (PDF) (İspanyolca), ss. 24-25, 15 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 25 Mayıs 2024

[3] Iribarren & Nogales (1949)

[Battjes-4] Battjes (1974)

[Holthuijsen-5] Holthuijsen (2007)

[6] Bruun (1984)

[:0-7] Iribarren Cavanilles, R.; Nogales y Olano, C. (1952). "Spanish practice in harbor design". Coastal Engineering Proceedings. 1(3) (13). s. 13. doi:10.9753/icce.v3.13 . Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.

[BBS-8] Schiereck, G.J.; Verhagen, H.J. (2016). Introduction to bed, bank and shoreline protection. Delft, The Netherlands: VSSD. ISBN 978-90-6562-306-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]