İrec Beşiri

İrec Beşiri
Doğum	31 Temmuz 1940 Behbahan, İran
Eğitim	Michigan Üniversitesi,
Meslek	Tarih profesörü

İrec Beşiri (Farsça: ایرج بشیری; d. 31 Temmuz 1940, Behbahan), ABD’deki Minnesota Üniversitesi'nde tarih profesörüdür.

Hayatı

İlkokulu Fereydan ‎Bölgesi'ndeki Damene ve Daran kentlerinde okumuştur. 1961 yılında Şiraz’daki sayısal ‎derslerin ağırlıkta olduğu Hac Kavam lisesinden mezun oldu. Lise döneminde Başiri’nin ‎İngilizce diline aşırı bağlılığı vardı. 1960 yılında Ramsar’da düzenlenen Cumhuriyet ‎Olimpiyatları'nda İran’ın en iyi ingilizceyi bilen talebesi seçilmişti.

‎1960-1963 yıllarında Başiri Pahlavi Üniversitesi'nin (şimdiki Şiraz Üniversitesi) ‎İngiliz dil ve edebiyatı bölümünde eğitim görerek bölüm birincisi olarak mezun ‎olmuştur. Üniversite devrinde Kayhan gazetesinde Fars bölgesinin yerel muhabiri olarak ‎görev yapmıştır. Ayrıca İngiliz konseyinde İngilizce, Şiraz’daki Pahlavi Üniversitesi'nde ‎ise İngiliz edebiyatı derslerini vermiştir.‎

Tahsiline devam etmek için 1964’te İngiltere, 1966’da ise ABD’ye gitti. 1968 ‎yılında Michigan Üniversitesi'nde Genel Dilbilimi’nden master derecesini almaya ‎muvaffak olur. Aynı üniversitede 1972 yılında İran Dilbiliminde doktorasını yapmıştır. ‎Doktor Başiri doktora tezinde İbni Sina’nın “varlık” kavramını esas almıştır. Doktor ‎Başiri “var olmak” fiilinin özel sözdizimine sahip olduğunu göstermiştir ki bu sözdizimi ‎‎“olmak” fiili yardımıyla hal değişikliğini, “yapmak” fiili yardımıyla da hareketi ifade ‎eder.‎ ‎ 1972 yılında Doktor Başiri geçici olarak Minnesota Üniversitesi'nde Fars ve Türk ‎dilini ayrıca İran edep ve kültürünü anlatmaya başladı. Çalışmaya başladığı ilk ‎yıllarında doktora tezi için gereken bilgileri toplamış ve “Yeni başlayanlar için Farsça” ‎kitabını yazmıştır. Bu kitap şimdiye kadar dört defa basılmıştır.‎ ‎ Irac Başiri 1977 yılında doçent ve 1996 yılında profesör unvanını almaya hak ‎kazandı. 1980 senesinde Minnesota Üniversitesi'nin İlim ve Edebiyat Enstitüsünde “en iyi ‎hoca” unvanına sahip oldu. ‎

Profesör Başiri’nin çalışmaları Firdevsî’nin Şehnâme adlı eserindeki ‎‎“güzellik”(ferr) terimi üzerinedir. Bu çalışmaların neticesi “Firdevsî’nin Şahnamesi bin ‎yıl sonra” kitabı Duşanbe’de Tacikistan İlim Akademisi tarafından basılmıştır. ‎ ‎ Irac Başiri kendi çalışmalarıyla insanların Hafız Şirazi’yi ve eserlerini daha iyi ‎anlamalarına yardımcı olmuştur. Hafız’ın beyitleri anlamca dağınıktır diyenlerin aksine ‎Başiri onların bütün bir yapıya sahip olduğunu ve bu beyitlerin, ehli-dil (ehli-kalp, gönül ‎sahipleri) olanlara yazılmış olduğunu iddia eder. Ayrıca Doktor Başiri’ye göre İngiliz ‎‎Sonnet şiir tarzı Hafız’ın gazellerinden faydalanılmış bir tarzdır. ‎ Sovyetler Birliği'nin bozulmasından birkaç yıl önce Irac Başiri eğitim-öğretim ve ‎çalışma alanını genişleterek Afganistan ve Orta Asya ülkeleriyle irtibata geçti. Sovyetler ‎Birliği'nin yıkılışından sonra birkaç defa bu ülkeleri ziyaret etti. Bazen uzun müddet ‎orada kalıp oranın kültür ve yaşama tarzlarıyla yakından tanışmış oldu. ‎ ‎ Bu ülkeler arasında Başiri daha fazla Tacikistan'ın çeşitli ‎meseleleriyle ilgilenip Tacikler'in kültür, edep ve tarihiyle alakalı çok sayıda kitap ve ‎makaleleler yazdı.‎ ‎ 1996 senesinde Tacikistan Millî Üniversitesi Profesör Irac Başiri’ye “iftihari kültür ‎ve tarih doktor” unvanını verdi. Doktor Başiri 1997’de ise Tacikistan Cumhuriyeti'nin ‎İlim Akademisi'nin uluslararası üyesi ve bu kurumun akademisyen unvanına nail oldu.‎

Irac Başiri, Kırgız yazar Cengiz Aytmatov’un eserlerinin tahlilini yapıp bu ‎yazarın batı ülkelerinde tanınmasına vesile oldu. ‎

Günümüzde Doktor Irac Başiri Minnesota Üniversitesi'nin dilbilimi, yabancılar ‎için İngilizce, Rusya ve Orta Asya Mütalaat Enstitüsü'nün müdürüdür.‎

Yayımlanmış eserleri ve bazı çalışmaları

Kitapları:‎

• Persian for Beginners,27 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1972, ‎‎1975, 1981, 1991. ‎
• Persidskij yazyk dla nachinaushchikh Osnovnoj kurs (trans., Persian for ‎Beginners by V. Bazukin), 2000.‎
• 'To Be' as the Origin of Syntax: A Persian Framework,10 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1973. ‎
• The Fiction of Sadeq Hedayat, ‎‎1984.
• The Black Tulip7 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (novella in English ‎and Persian), 1984.‎
• The Pearl Cannon11 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (ed.), ‎‎1986.‎
• Firdowsi's Shahname: 1000 ‎Years After,29 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1994. ‎
• From the Hymns of Zarathustra to ‎the Songs of Borbad,29 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2003. ‎
• Kamal Khujandi: Epoch and ‎Its Importance in the History of Central Asian Civilization,28 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1996.‎
• The History of a National ‎Catastrophe, by Rahim Masov (trans.), 1996.‎
• The Samanids and the Revival ‎of the Civilization of the Iranian Peoples,16 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1998. ‎
• Tajikistan in the 20th ‎Century,30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(ed). RFE/RL, 1999-2002.‎
• Beginnings to AD 2000: A ‎Comprehensive Chronology of Central Asia, Afghanistan, and Iran,3 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2001.‎
• Prominent Tajik Figures ‎of the Twentieth Century,19 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2003. ‎
• The Nowruz Scrolls,27 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. published in ‎‎4 languages (novella in English, Persian, Tajiki, Russian), 2004.
• The Impact of Egypt on Ancient Iran,8 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2007.
• The Ishraqi Philosophy of Jalal al-Din Rumi,31 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2008. ‎
• Ancient Iran: Cosmology, Mythology, History by Iraj Bashiri, Cognella Publishers, 2012.
• Audible Audio Edition: Ancient Iran: Cosmology, Mythology, History by Iraj Bashiri, Cognella Publishers, 2013.
• The Blind Owl,12 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 3rd. revised translation, 2013.
• Modern Iranian Philosophy: From Ibn Sina to Mulla Sadra Shirazi29 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Iraj Bashiri, Cognella Publishers, 2014.

Araştırmalar

• Iraj Bashiri Biography29 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Bashiri Working Papers on Central Asia and Iran1 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Who's Who in the World
• Outstanding People of the 20th Century‎
• Dictionary of International Biography
• Prominent Tajik Figures of the 20th Century‎

Dış bağlantılar

• Bashiri working papers on Central Asia and Iran1 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Iraj Bashiri biography29 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Works available by Iraj Bashiri at Amazon.com