I. Murad Hamamı
 | |
| Diğer ad(lar) | Büyük Hamam · Çifte Hamam · Meydan Hamamı · Sultan Hamamı · Tekeoğlu Hamamı · Teke Hamamı · Eski Hamam |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Tür | Hamam |
| Konum | İznik, Türkiye |
| Koordinatlar | 40°25′54″K 29°43′13″D / 40.43167°K 29.72028°D |
| Tamamlanma | 14. yüzyıl |
I. Murad Hamamı, Büyük Hamam, Çifte Hamam, Meydan Hamamı, Sultan Hamamı, Tekeoğlu Hamamı, Teke Hamamı ya da Eski Hamam; İznik'te bulunan ve günümüzde İznik Çini ve Kent Müzesi adıyla bir sergi mekânı olarak faaliyet gösteren bir hamamdır.
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Yapının kitâbesi olmadığından inşa tarihi tam olarak bilinmez. 1648 yılında İznik'e gelen Evliya Çelebi, Seyahatnâme'sinde "Tekeoğlu Hamamı" adıyla andığı yapıyı "eski hamam" olarak niteler.[1] Ali Saim Ülgen, 1938'de yayımlanan bir makalesinde halk arasında "Büyük Hamam" ya da "Eski Hamam" olarak adlandırılan yapının mimarisinden yola çıkarak 15. yüzyıl sonu eserlerinden olduğunu yazar. 1941 tarihli eserinde Katharina Otto-Dorn, mimari özelliklerinden yola çıkarak 15. yüzyıla ait olduğunu belirttiği yapının bir tekke olduğunu öne sürerken Lefke Kapısı yakınlarındaki Yeşil Külliye'nin hamam kalıntılarını "I. Murad Hamamı" olarak gösterir. Semavi Eyice, 1960 tarihli makalesinde hamamın mimari özelliklerinden yola çıkarak "en geniş tabirle" 14. yüzyılın ikinci yarısı ile 16. yüzyılın ilk yarısı arasında, daha dar bir kapsamla ise 15. yüzyıl sonlarında inşa edildiğini tahmin eder. Eyice, Osmanlı Padişahı I. Murad'ın İznik'te yaptırdığı bir hamam olması durumunda bu hamamın Eski Hamam olarak tanınan yapı olmasının mümkün olduğunu da ekler.[1] Sanat tarihçisi Ahmet Sipahioğlu ise 1988'deki yüksek lisans tezinde, yapının mimari özelliklerinin yanı sıra I. Murad'ın 1359-1389 yılları arasında birtakım hayır kurumları yaptırdığına değinerek hamamı bu döneme tarihlendirir.[2]
Ülgen, Otto-Dorn ve Eyice'nin yayınlarına göre yapı, o dönemlerde harap durumda olan yapının içine girilmesi mümkün değildi.[1] Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 11 Şubat 1990 tarih ve 969 sayılı kararıyla 1. anıtsal koruma derecesiyle tescil edildi.[3] 2006'da, Köylere Hizmet Götürme Birliği finansmanıyla yapının rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri hazırlandı. İznik Köylere Hizmet Götürme, Çevreyi Koruma, Tarım ve Turizmi Geliştirme Birliğinin de desteğiyle İznik Kaymakamlığı tarafından aynı yıl başlanan onarım çalışmaları, Ağustos 2007'de tamamlandı. Çalışmalar sırasında; Antik Roma dönemine ait, 2. yüzyıldan kalma bir sütunlu yolun bir kısmı da ortaya çıkarılmıştı. Yaklaşık 2.500.000 YTL maliyetle yapılan çalışmalarda genişletilen hamam bahçesine ahşap çini dükkânları yerleştirildi.[4] Bina, bir kültür merkezi, seminer salonu ve sergi alanı olarak kullanılmaya başlanırken bahçesi ise Çiniciler Çarşısı adını aldı.[3][5]
Konumu ve mimarisi[değiştir | kaynağı değiştir]
İznik'in Beyler Mahallesi'ndeki Atatürk Caddesi üzerinde konumlanır.[3] Kuzey cephesinin orta eksenindeki kapıdan giriş yapılan yapı; batı kısmında erkek, doğu kısmında ise kadın bölümü olmak üzere iki temel bölümden oluşur. Hem erkek hem kadın bölümü olduğundan bir çifte hamam niteliğindedir.[6]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ a b c Eyice, Semavi (1960). "İznik'de "Büyük Hamam" ve Osmanlı devri hamamları hakkında bir deneme". Tarih Dergisi. 11 (15): 99-120. 31 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.
- ^ Sipahioğlu, Ahmet (1988). İznik'de İsmail Bey Hamamı ve Diğerlerinin Değerlendirilmesi (yüksek lisans). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. s. 129.
- ^ a b c "I. Murat Hamamı - Bursa". Türkiye Kültür Portalı. 6 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023.
- ^ Alatürk, Tuna (27 Şubat 2008). "Tarihi 1. Murad Hamamı restore edilerek turizme kazandırıldı". Zaman. TAY Project. 29 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Soykök 2019, s. 25.
- ^ Eker 2007, s. 173.
- Genel
- Eker, Uğur (2007). İznik ve Çevresi Türk Dönemi Mimarisi (yüksek lisans). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı.
- Soykök, Burcu (2019). İznik Osmanlı Dönemi Hamamlarının Yapım Özellikleri, Yapısal Hasarlar ve Malzeme Bozulmalarının Koruma ve Esaslı Onarım için İncelenmesi (yüksek lisans). Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Ana Bilim Dalı.