Hujum
Hujum, kelime kökeni itibarıyla Arapça'dan Türkçe'ye geçen hücum / saldırma anlamına gelir. Kültür Devrimi kapsamında 1920'lerde ve 1930'larda Sovyet Orta Asyası'nda yürütülen ve kadınların statüsünü değiştirmeyi amaçlayan bir kampanyadır.
Orta Asya'da çok eşlilik vardı, kızlar başlık parası için erken yaşta evlendiriliyordu, kadınlar miras yoluyla (bir kocanın ölümü üzerine erkek kardeşine) geçiyordu ve gelinler kaçırılıyordu. Kadınların neredeyse tamamı okuma yazma bilmiyordu. 1920'lerde SSCB genelinde, kadınların toplumdaki rolünün yeniden düşünülmesini gerektiren, onları ev idaresinin bazı sorumluluklarından kurtarmayı amaçlayan, onlara eğitim alma ve erkeklerle eşit koşullarda çalışma fırsatı veren bir politika uygulandı. Aynı zamanda, "Doğulu kadınlar" SSCB'de en çok ezilen kadın kategorisi olarak görülüyordu.
1920'lerin ortalarından itibaren "Doğu'daki kadınların özgürleştirilmesi" kampanyası için özel bir adlandırma olan hujum ortaya çıktı. Kadınlara çocuklarına nasıl bakacaklarını ve hijyenin temellerini öğretmenin yanı sıra yasal konularda danışmanlık yapmak üzere özel kadın bölümleri, kadın ve çocuk sağlık klinikleri ve doğum evleri kuruldu.
Ancak Hujum, öncelikle kadınlara yönelik "baskı ve köleliğin sembolü" olarak burkanın kamusal alanda kaldırılması ve yakılması gibi radikal eylemlerle hatırlanıyor. Özbek işçilerin eşleri, 1924 yılında başlık parasının kaldırılmasına ilişkin kararnamenin yayınlanmasının ardından burkayı ilk çıkaranlar oldu. 8 Mart 1927'de, Bolşevik Tüm Birlik Komünist Partisi Merkez Komitesi Orta Asya Bürosu Birinci Sekreteri Isaak Zelensky'nin girişimiyle, binlerce Özbek kadın Semerkant'taki Registan Meydanı'nda burkalarını çıkardı, bir yığın haline getirdi ve ardından ateşe verdi. O gün 10.000 kadın burkalarından kurtuldu. Sonraki üç ay içinde 90.000 kadın daha burkalarını çıkardı.1920'lerin ortalarında Özbekistan ve Tacikistan'da, burkayı alenen çıkaran ilk Özbek kadınlardan biri olan Tacihan Şadiyeva'nın adını taşıyan bir kadın burka çıkarma hareketi vardı.[1][2]
Kampanya geleneksel toplumun şiddetli direnişiyle karşılaştı. Sadece Özbekistan'da 1927 ve 1928 yılları arasında aralarında kadın kolları üyeleri, kulüp ve kütüphane başkanlarının da bulunduğu 2.500'den fazla kadın öldürüldü. Kırgızistan'da 22 yaşındaki aktivist Alymkan Mamytkulova kadın toplantılarına katıldı ve bir lisede okudu. Kocası bu durumdan son derece mutsuzdu, onu düzenli olarak dövüyordu ve sonunda boşanma davalarının görüldüğü bir mahkemede onu hançerle öldürdü.
Çoğu zaman kocalar eşlerini meydana getirir, burada burkalarını çıkarıp yakar ve ertesi gün tekrar giymeleri için zorlarlardı. Sredazburo'nun Ekim 1927'deki XIV. genel kurulu bu tür eylemlerin partiden ihraç edilmeye kadar varan cezalara çarptırılması yönünde bir karar aldı.[3]
Burkaya karşı kampanya sonraki on beş yıl boyunca devam etti. Orta Asyalı kadınlar nihayet 1940'ların başında burkayı çıkardılar.
Sonuçlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Örtünmeyi yasadışı hale getirme fikri etrafında şiddetli tartışmalar yaşandı, ancak sonunda bundan vazgeçildi. Sovyet hukukunun yerel halkın desteği olmadan ilerleyemeyeceğine inanılıyordu. Ancak, örtünmeyle bağlantılı cinayetlerin artmasıyla birlikte, 1928 ve 1929 yıllarında kadınların kişisel güvenliğine yönelik yeni yasalar çıkarıldı. Açılmaya yönelik saldırıları "karşıdevrimci" ve "terörist eylemler" (ölüm cezasını hak eden) olarak kabul eden bu yasalar, yerel yetkililerin kadınları taciz ve şiddetten korumasına yardımcı olmak için tasarlandı.[4]
Ev içi özel alanda kadınların rolleri çok az değişti, ancak kamusal alandaki rolleri ve maddi koşullar hujum sayesinde büyük ölçüde değişti. Kadınların özgürleşmesi biçimindeki sosyal ve kültürel reforma yönelik hujumun çok yönlü yaklaşımı, kadınları kamusal alanda dönüştürdü, inzivayı kırdı ve toplumun yeni ve aktif üyelerini yarattı. Kadınların yeteneklerine ilişkin kavramlar dönüşüme uğramış, ancak toplumsal cinsiyet ideallerine ve rollerine meydan okuma konusunda çok az ilerleme kaydedilmiştir.[5]
Hujumun ilk kez piyasaya sürülmesinden on yıllar sonra, burka sonunda neredeyse tamamen ortadan kalktı ve olgun kadınlar burkalar yerine başlarını örtmek için büyük, bol eşarplar takmaya başladılar. Sovyet girişimlerinin bir sonucu olarak, 1950'lerde Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde okuryazarlık oranı yüzde 70 ila 75'e ulaştı. 1930'larda hujum sayesinde kadın istihdamı hızla arttı. Kadınlar kolektif çiftliklerin tarlalarında çalışıyordu. 1950'lerin sonunda kolektif çiftliklerde kadınların sayısı erkeklerden fazlaydı. Modernleşmenin Özbekistan'daki etkileri açıktı, Özbek bölgelerinin çoğunda eğitim mümkün hale geldi, okuryazarlık arttı ve sağlık hizmetleri büyük ölçüde iyileştirildi.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Ўзбек аёли паранжини қандай ташлади? «Ҳужум» ҳаракати ҳақида". 16 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2020.
- ^ "Журнал «Смена» № 965 от август 1967 год". 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2020.
- ^ "Мустафо Базаров. СОВЕТСКАЯ РЕЛИГИОЗНАЯ ПОЛИТИКА В СРЕДНЕЙ АЗИИ. 1918—1930 гг". 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2020.
- ^ Northrop (2001a), p. 119.
- ^ Kamp (2006), p. 215.