Henrietta Lacks

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Henrietta Lacks
Henrietta Lacks'ın gülümseyen siyah beyaz fotoğrafı
Lacks y. 1945–1951
DoğumLoretta Pleasant
1 Ağustos 1920(1920-08-01)
Roanoke, Virginia, U.S.
Ölüm4 Ekim 1951 (31 yaşında)
Baltimore, Maryland, U.S.
Ölüm sebebiRahim ağzı kanseri
AnıtlarHenrietta Lacks Health and Bioscience High School; historical marker at Clover, Virginia
Meslek
Boyy. 5 ft (150 cm)[3]
Evlilik
David Lacks (e. 1941)
Çocuk(lar)5

Henrietta Lacks (doğum adı: Loretta Pleasant ; 1 Ağustos 1920 – 4 Ekim 1951),[1] kanser hücreleri, ilk ölümsüzleştirilmiş insan hücre dizisi olan HeLa hücre dizisinin kaynağı olan Afrikalı-Amerikalı kadın.Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; isimsiz ref içeriği olmalı (Bkz: Kaynak gösterme) [4] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; isimsiz ref içeriği olmalı (Bkz: Kaynak gösterme) ve tıbbi araştırmalardaki en önemli hücre hatlarından biri. Ölümsüzleştirilmiş bir hücre dizisi, belirli koşullar altında süresiz olarak çoğalır ve HeLa hücre dizisi, günümüze kadar paha biçilmez bir tıbbi veri kaynağı olmaya devam etmektedir.[5]

Henrietta Lacks, 1951'de Baltimore, Maryland'deki Johns Hopkins Hastanesi'nde rahim ağzı kanseri tedavisi sırasında alınan bir tümörden rızası olmadan alınan bu hücrelerin kaynağıydı. Bu hücreler daha sonra HeLa olarak bilinen ve hala tıbbi araştırmalar için kullanılan hücre dizisini yaratan George Otto Gey tarafından kültürlendi.[6] O zamanki uygulanan pratik gereği, Henrietta Lacks'in tedavisinden elde edilen hücrelerin kültürlenmesi için herhangi bir onay alınması gerekmiyordu. Ne kendisine ne de ailesine HeLa hücrelerinin çıkarılması veya kullanımı için tazminat ödenmedi.

1970'ten sonra HeLa'nın ölümsüzleştirilmiş hücre hatlarının kökenleri hakkında bazı bilgiler araştırmacılar tarafından bilinmesine rağmen, Lacks ailesi 1975 yılına kadar haberdar edilmedi. Hücre hattının genetik kökeninin kamuoyuna paylaşılmasıyla birlikte, tıbbi araştırmalar ve ticari amaçlar için kullanımı, hasta mahremiyeti ve hakları konusunda endişeleri artırmaya devam etmektedir.

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Erken dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

Henrietta Lacks,[7] Ağustos 1920'de Roanoke, Virginia'da Eliza Pleasant (kızlık soyadı Lacks) ( [8] ) ve John "Johnny" Randall Pleasant'ın (1881–1969) oğlu olarak Loretta Pleasant olarak dünyaya geldi. [8] Ela gözleri, ince belli, 6 numara ayakkabıları, her zaman kırmızı oje ve düzgün pilili etek giymesiyle hatırlanıyor.[9] Ailesi, adının Loretta'dan Henrietta'ya nasıl değiştiğinden emin değil ama ona Hennie lakabı takıldı.[1] Henrietta Lacks dört yaşındayken annesi onuncu çocuğunu doğururken öldü. [8] Eşinin ölümünden sonra çocuklara tek başına bakamayan Henrietta Lacks'in babası, aileyi çocukların akrabalar arasında dağıtılacağı Clover, Virginia'ya taşıdı. Henrietta, annesinin babası Thomas "Tommy" Henry Lacks ile birlikte, bir zamanlar Henrietta'nın beyaz büyük büyükbabası ve büyük amcasının sahibi olduğu plantasyondaki köle mahallesi olan iki katlı ahşap bir kulübede kaldı.[1] Dokuz yaşındaki kuzeni ve gelecekteki kocası David "Day" Lacks (1915–2002) ile aynı odayı paylaştı. [8]

Clover'da yaşayan ailesinin çoğu üyesi gibi Lacks de küçük yaşlardan itibaren tütün çiftçisi olarak çalıştı. Hayvanları besliyor, bahçeyle ilgileniyor ve tütün tarlalarında çalışıyordu. Altıncı sınıftayken ailesine destek olmak için okuldan ayrılmak zorunda kalana kadar kulübeden iki mil uzakta belirlenmiş siyah okuluna devam etti.[10] 1935'te Henrietta 14 yaşındayken Lawrence Lacks adında bir oğul doğurdu. 1939'da kızı Elsie Lacks (1939–1955) doğdu. Her iki çocuğun da babası Day Lacks'ti. Elsie'nin epilepsi ve beyin felci vardı [11] ve ailesi tarafından "farklı" veya "sağır ve dilsiz" olarak tanımlanıyordu.[7]

Evlilik ve aile[değiştir | kaynağı değiştir]

10 Nisan 1941'de David "Day" Lacks ve Henrietta Lacks , Virginia'nın Halifax İlçesinde evlendiler.[7] Day Lacks, kuzenleri Garrett'ın kendisine hediye ettiği birikimlerle Turner İstasyonu'ndaki 713 New Pittsburgh Bulvarı'nda bir ev satın alabildi. Artık Dundalk'un bir parçası olan Turner İstasyonu, o zamanlar Baltimore County'deki en eski ve en büyük Afrikalı-Amerikalı topluluklardan biriydi.[12][13]

Maryland'de yaşayan Henrietta ve Day Lacks'in üç çocuğu daha vardı: 1947'de David "Sonny" Lacks Jr., 1949'da Deborah Lacks (daha sonra Deborah Lacks Pullum olarak biliniyordu ve 2009 yılında öldü) ve 1950 yılında Joseph Lacks (İslam'ı kabul ettikten sonra Zakariyya Bari Abdul Rahman olarak biliniyordu).[8] Henrietta, son çocuğunu Baltimore'daki Johns Hopkins Hastanesi'nde Kasım 1950'de, kendisine rahim ağzı kanseri teşhisi konmasından dört buçuk ay önce doğurdu.[7] Zekeriyya, "etrafında büyüyen kanser hücreleriyle savaştığı" için doğumunun bir mucize olduğuna inanıyor. Aynı sıralarda Elsie, daha sonra Crownsville Hastane Merkezi olarak yeniden adlandırılan Zenci Deliler Hastanesi'ne yerleştirildi ve orada 15 yaşındayken öldü.[1] Tarihçi Paul Lurz'e göre, Elsie'nin, beyindeki sıvıyı boşaltmak için hastanın kafasına bir delik açıldığı ve daha sonra hastanın beynini röntgenle görmeyi kolaylaştırmak için oradaki sıvı oksijen veya helyumla değiştirildiği pnömensefalografi prosedürüne tabi tutulmuş olabileceğini söylüyor.[14]

Hem kendisi hem de kocası Katolikti.[15]

Hastalık[değiştir | kaynağı değiştir]

Teşhis ve tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]

29 Ocak 1951'de Henrietta Lacks, rahminde bir "düğüm" hissettiği için bölgedeki siyahi hastaları tedavi eden tek hastane olan Johns Hopkins'e gitmiş.[8] Daha önce kuzenlerine "düğümden" bahsetmişti ve onlar da onun hamile olduğunu varsaymışlardı ve doğru çıkmış. Ancak Joseph'i doğurduktan sonra Henrietta şiddetli bir kanama geçirmiş. Aile hekimi William C. Wade [16] onu tekrar Johns Hopkins'e yönlendirmiş.[17] Orada doktoru Howard W. Jones, laboratuvar testleri için Henrietta'nın rahim ağzında bulunan bir kitleden biyopsi almış. Kısa bir süre sonra Henrietta'ya rahim ağzında malign epidermoid karsinom olduğu söylenmiş. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; isimsiz ref içeriği olmalı (Bkz: Kaynak gösterme) [8] 1970 yılında doktorlar ona yanlış teşhis konduğunu ve aslında adenokarsinom olduğunu keşfetmişler. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; isimsiz ref içeriği olmalı (Bkz: Kaynak gösterme) Bu o zamanlar yaygın bir hataydı ve tedavi değişmezmiş. [8]

Hastanede kalırken radyum tüpü konularak tedavi edilmiş ve birkaç gün sonra tekrar röntgen çektirme talimatıyla taburcu edilmiş. Tedavileri sırasında Henrietta'ın rahim ağzından izni ve bilgisi olmadan iki örnek alınmış; biri örnek sağlıklı dokudan, diğeri ise kanserli bölgeden.[8] Bu örnekler Johns Hopkins'te doktor ve kanser araştırmacısı olan George Otto Gey'e verilmiş. Kanserli örnekten gelen hücreler çağdaş biyomedikal araştırmalarda yaygın olarak kullanılan bir hücre hattı olan HeLa ölümsüz hücre hattı olarak bilinmeye başlandı.[7]

Ölüm ve cenaze[değiştir | kaynağı değiştir]

8 Ağustos 1951'de 31 yaşındaki Henrietta Lacks, rutin bir tedavi seansı için Johns Hopkins'e gitmiş ve şiddetli karın ağrısının devam etmesi nedeniyle hastaneye yatırılmasını istenmiş. Kan nakli yapılmış ve 4 Ekim 1951'deki ölümüne kadar hastanede kalmış [8]. Yapılan kısmi otopsi, kanserin tüm vücuduna yayıldığını gösterdi.[7][18]

Henrietta Lacks'in büyüdüğü ve gömüldüğü yerin yakınında, Clover, Virginia'daki Lacks Town Road

Henrietta Lacks, Clover, Virginia'nın Lackstown adı verilen bir bölümündeki aile mezarlığında işaretlenmemiş bir mezara gömülmüş. Henrietta'nın kesin gömülme yeri bilinmiyor, ancak aile onun annesinin mezar yeriyle birkaç metre yakınında olduğuna inanıyor.[7][19][20] 2010 yılında, Lacks ailesini tanıyan ve kanser araştırmacı olan George Gey ile çalışmış olan, Morehouse Tıp Fakültesi öğretim üyesi olan Roland Pattillo,[8] Henrietta için bir mezar taşı bağışlamış.[21] Bu, ailesinin aynı gün Elsie Lacks için bir mezar taşı için para toplamasına neden oldu.[21] Henrietta Lacks'ın kitap şeklindeki mezar taşı, torunları tarafından yazılmış bir kitabe içerir.[1]

Tıbbi ve bilimsel araştırma[değiştir | kaynağı değiştir]

HeLa hücrelerinin kültürde bölünmesi. Hücreler, hücre bölünmesinin farklı aşamaları olan metafaz ve telofaz aşamasındalar.

Henrietta Lacks'in kanserli hücrelerini inceleyen ilk araştırmacı George Otto Gey, bu hücrelerin çok yüksek bir oranda çoğalmaları ve daha derinlemesine incelemeye izin verecek kadar uzun süre canlı tutulabilmeleri açısından sıra dışı olduğunu gözlemlemiş.[22] O zamana kadar laboratuvar çalışmaları için kültürlenen hücreler en fazla yalnızca birkaç gün hayatta kalabiliyordu; bu süre, aynı örnek üzerinde çeşitli farklı testler gerçekleştirmek için yeterli değildi. Henrietta'nın hücreleri, ölmeden birden çok kez bölünebilen ilk hücreler olarak gözlemlenenlerdi ve bu nedenle "ölümsüz" olarak bilinmeye başladılar. Lacks'ın ölümünden sonra, Gey'in laboratuvar asistanı Mary Kubicek, Henrietta'nın bedeni Johns Hopkins'in otopsi tesisindeyken daha fazla HeLa örneği alması için görevlendirildi.[23] Kubicek'in topladığı örneklerden elde edilen hücreleri kültürlenmesi için kullanılan yöntem silindir tüp tekniğiydi Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; isimsiz ref içeriği olmalı (Bkz: Kaynak gösterme).[24] Gey, belirli bir hücreyi izole edip tekrar tekrar bölerek Henrietta'nın örneğinden bir hücre hattı oluşturmayı başardı; bu da, aynı hücrenin daha sonra birçok deney yürütmek için kullanılabileceği anlamına geliyordu. Bunlar HeLa hücreleri olarak bilinmeye başlandı çünkü Gey'in numuneleri etiketlemek için kullandığı standart yöntem, hastanın adının ve soyadının ilk iki harfini kullanmaktı.[7]

HeLa hücrelerini laboratuvar ortamında hızlı bir şekilde çoğaltma yeteneği, biyomedikal araştırmalarda birçok önemli buluşa yol açmıştır. Örneğin, 1954 yılında Jonas Salk, çocuk felci aşısını geliştirmek için yaptığı araştırmada HeLa hücrelerini kullanıyordu.[19] Yeni aşısını test etmek için hücreler, ilk hücre üretim fabrikasında seri üretilmiş. [8] Ayrıca, önde gelen virologlardan Chester M. Southam, kanser hastalarına, hapis mahkumlarına ve sağlıklı bireylere HeLa hücreleri enjekte etti. Bu, kanserin aktarılabileceğini gözlemlemek ve kazanılmış bağışıklık yanıtı geliştirerek kansere karşı bağışıklık kazanılıp kazanılamayacağını incelemek amacıyla yapılmıştır.[8]

HeLa hücreleri yüksek talep gördü ve seri üretime alındı. Dünya çapındaki bilim insanlarına, " kanser, AIDS, radyasyon ve zararlı maddelerin etkileri, gen haritalaması ve diğer bilimsel araştırmalar" için postayla gönderilmiş.[19] HeLa hücreleri, 1955'te başarılı bir şekilde klonlanan ilk insan hücreleri olmuş[25] ve o zamandan beri bant, yapıştırıcı, kozmetik ve birçok diğer ürünün insan hassasiyetini test etmek için kullanılmıştır.[7] HeLa hücrelerini içeren yaklaşık 11.000 patent bulunmaktadır.[1]

1970'lerin başında, diğer hücre kültürlerinin büyük bir kısmı HeLa hücreleri tarafından kontamine oldu. Sonuç olarak, Henrietta Lacks'in ailesinin üyeleri, HeLa hücrelerini diğer hücre hatlarından ayırt etmek için ailenin genetiği hakkında bilgi edinmeyi uman araştırmacılar tarafından kan örneği için istekler aldımış.[26][27]

Endişeli ve kafası karışmış birkaç aile üyesi, neden bu kadar çok telefon aramasıyla kan örneği istendiğini sorgulamaya başlamış. 1975 yılında, aile şans eseri bir akşam yemeği partisinde yapılan bir sohbet sırasında Henrietta Lacks'e ait materyallerin tıbbi araştırmalar için kullanılmaya devam ettiğini de öğrenmiş.[19] Bundan önce aile, Henrietta'nın hastalığını ve ölümünü kendi aralarında hiç tartışmamıştı.[7]

Onay sorunları ve gizlilik endişeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ne Henrietta Lacks ne de ailesi doktorlarına hücrelerini toplama izni vermedi. O zamanlar izin ne gerekliydi ne de böyle bir izin aranıyordu.[28] Hücreler tıbbi araştırmalarda ve ticari amaçlarla kullanılmış.[7][19] 11980'lerde, aileye danışılmadan aileye ait tıbbi kayıtlar yayımlandı.

Mart 2013'te araştırmacılar, HeLa hücrelerinin bir türünün genomunun DNAdizisini yayınladılar. Lacks ailesi bunu yazar Rebecca Skloot onlara haber verdiğinde öğrendi.[29] Lacks ailesi, halkın erişimine açık olan genetik bilgilere itirazda bulunmuş. Henrietta Lacks'in torunlarından biri olan Jeri Lacks Whye, The New York Times'a şunları söyledi: "En büyük endişe, gizlilikti; büyükannemizin hangi bilgileri açıkça paylaşılacaktı, (gen) diziliminden onun çocukları, torunları ve diğer kan bağı olan akrabaları hakkında ne tür bilgi elde edebileceklerdi." Aynı yıl , Ulusal Sağlık Enstitüleri'nin (NIH) fonuyla çalışan başka bir grup, farklı bir HeLa hücre hattının genomunu yayınlamak için sunmuştur. Ağustos 2013'te, aile ile NIH arasında bir anlaşma duyuruldu. Bu anlaşma, ailenin iki çalışmada bulunan hücrelerin DNA dizilimine erişim konusunda bazı kontrole sahip olmasını ve bilimsel makalelerde tanınma sözü verilmesini içeriyordu. Ek olarak, dizi verilerine erişimi düzenleyecek altı üyeli komitede iki aile üyesinin yer alacağı açıklandı. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; isimsiz ref içeriği olmalı (Bkz: Kaynak gösterme) [26]

Ekim 2021'de Henrietta'nın mirascıları, onların izni olmadan HeLa hücre hattından kar elde ettiği için Thermo Fisher Scientific'e dava açmış ve [30][31] "[Thermo Fisher'ın] net kârının tamamını" talep etmiş.[32] 31 Temmuz 2023'te Thermo Fisher Scientific, açıklanmayan şartlarla Lacks ailesiyle anlaştı.[33]

Clover, Virginia'da Henrietta Lacks'i anan tarihi bir işaret
Baltimore, Maryland'de Henrietta Lacks'in onuruna verilen bir park

1996 yılında Morehouse Tıp Fakültesi birinci yıllık HeLa Kadın Sağlığı Konferansını düzenledi. Doktor Roland Pattillo liderliğinde düzenlenen konferans, Henrietta Lacks'i, hücre hattını ve "Afrika kökenli Amerikalıların tıbbi araştırmaya ve klinik uygulamaya yaptığı değerli katkıyı" takdir etmek ve fark edilmesi için düzenlenmiş.[34][35][36] Atlanta belediye başkanı, ilk konferansın tarihi olan 11 Ekim 1996'ı "Henrietta Lacks Günü" olarak ilan etmiş. [8]

Lacks'ın katkıları Turner Station'da her yıl düzenlenen etkinliklerde kutlanmaya devam ediyor.[37][38] 1997'deki bu etkinliklerden birinde, o zamanlar Maryland'den ABD Temsilcisi olan Robert Ehrlich, Lacks'ı ve tıbbi bilim ve araştırmaya yaptığı katkıları tanıyan bir kongre kararı sunmuş.[39]

2011 yılında Baltimore'daki Morgan State Üniversitesi, Henrietta'ya ölümünden sonra kamu hizmetlerinden dolayı fahri doktora unvanı vermiş.[40]

2017 yılında ana asteroit kuşağındaki küçük bir gezegene onun onuruna "359426 Lacks" adı verilmiş.[41][42]

2018'de The New York Times,[43] Kaçan tarih projesinin bir parçası olarak onun için gecikmiş bir ölüm ilanı yayınlamış.[44][45] Ayrıca 2018'de Ulusal Portre Galerisi ve Ulusal Afro-Amerikan Tarihi ve Kültürü Müzesi (National Museum of African-American History and Culture), Kadir Nelson tarafından yapılan Henrietta Lacks portresinin katılımını ortaklaşa duyurdu.[46]

Henrietta Lacks heykeli, Bristol

Lacks, 2020'de Ulusal Kadınlar Onur Listesi'ne alındı.[47]

Ekim 2021'de Bristol Üniversitesi, şehirdeki Royal Fort House'da Lacks heykelinin açılışını yaptı. Heykel, Helen Wilson-Roe tarafından yapılmış ve Birleşik Krallık'ta siyah bir kadın tarafından kamusal alan için yapılan ilk siyah kadın heykeliydi.[48]

Popüler kültürde[değiştir | kaynağı değiştir]

Henrietta'nın ırkının tedavisini nasıl ve etkileyip etkilemediği, onam alamaması ve göreceli olarak bilinmemesi tartışmalı olmaya devam ediyor.[49][50]

HeLa hücre hattının Henrietta Lacks ile bağlantısı ilk kez Mart 1976'da Detroit Free Press [51] ve Rolling Stone'da muhabir Michael Rogers tarafından yazılan bir makaleyle dikkatleri üzerine çekti.[52] 1998'de Adam Curtis, Henrietta Lacks hakkında The Way of All Flesh adlı bir BBC belgeselini yönetti.[53]

Rebecca Skloot, 2000 [54] ve 2001 [55] yıllarında yayınlanan iki makalesinde ve 2010 yılında Henrietta Lacks'in Ölümsüz Hayatı adlı kitabında hem HeLa hücre dizisinin hem de Lacks ailesinin kapsamlı tarihlerini belgeledi. Skloot, kitap üzerinde annesi hakkında daha fazla şey öğrenmeye kararlı olan Deborah Lacks ile çalıştı.[56] Kitaptan aldığı ilk telif çekini, Henrietta'nın ailesine üniversite harçları ve tıbbi prosedürler gibi fonlar sağlayan Henrietta Lacks Vakfı'nı kurmak için kullanılmış.[57]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e f g Batts, Denise Watson (10 Mayıs 2010). "Cancer cells killed Henrietta Lacks – then made her immortal". The Virginian-Pilot. ss. 1, 12-14. 13 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021.  Note: Some sources report her birthday as August 2, 1920, vs. August 1, 1920.
  2. ^ Skloot 2010, s. 16.
  3. ^ Skloot 2010, s. 2.
  4. ^ Butanis, Benjamin. "The Legacy of Henrietta Lacks". Johns Hopkins Medicine. 28 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2018. 
  5. ^ Zielinski, Sarah (2 Ocak 2010). "Cracking the Code of the Human Genome. Henrietta Lacks' 'Immortal' Cells". Smithsonian. 18 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  6. ^ Grady, Denise (1 Şubat 2010). "A Lasting Gift to Medicine That Wasn't Really a Gift". The New York Times. 4 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2012. 
  7. ^ a b c d e f g h i j k Batts, Denise Watson (10 Mayıs 2010). "Cancer cells killed Henrietta Lacks – then made her immortal". The Virginian-Pilot. ss. 1, 12-14. 13 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021. Batts, Denise Watson (May 10, 2010). "Cancer cells killed Henrietta Lacks – then made her immortal". The Virginian-Pilot. pp. 1, 12–14. Archived from the original on May 13, 2010. Retrieved February 20, 2021. Note: Some sources report her birthday as August 2, 1920, vs. August 1, 1920.
  8. ^ a b c d e f g h i j k l m n Skloot 2010.
  9. ^ White, Tracie (2 Mayıs 2018). "Descendants of Henrietta Lacks Discuss Her Famous Cell Line". Stanford Medicine News Center. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  10. ^ "Henrietta Lacks Biography". Biography. 3 Mart 2021. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  11. ^ Marquardt, Tom (5 Haziran 2013). "Tragic Chapter of Crownsville State Hospital's Legacy". Capital Gazette. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  12. ^ "Turner's Station African American Survey District, Dundalk, Baltimore County 1900–1950" (PDF). Baltimore County. 16 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Ağustos 2012. 
  13. ^ "Baltimore county architectural survey African American Thematic Study" (PDF). Baltimore County Office of Planning and The Landmarks Preservation Commission. 10 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Ağustos 2012. 
  14. ^ Marquardt, Tom (5 Haziran 2013). "Tragic Chapter of Crownsville State Hospital's Legacy". Capital Gazette. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. Marquardt, Tom (June 5, 2013). "Tragic Chapter of Crownsville State Hospital's Legacy" 20 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Capital Gazette. Retrieved May 10, 2021.
  15. ^ Nott, Rohini (9 Ekim 2020). "Henrietta Lacks (1920–1951)". The Embryo Project Encyclopedia. 9 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2020. 
  16. ^ "Biography of Mrs. Henrietta Lacks". Henrietta Lacks Legacy Group. 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023. Mrs. Lacks’ story is not complete without a history of Turner Station (where she resided at the time of her death), Dr. William C. Wade (her African American primary care physician), ... 
  17. ^ Taylor, Alexis (9 Ekim 2013). "Henrietta Lacks Honored with Plaque". Afro News. 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2024. Henrietta Lacks was only 30 years old when her primary care doctor, William C. Wade, sent her to Johns Hopkins University Hospital to treat a mysterious ailment wreaking havoc on her body. 
  18. ^ Smith, Van (17 Nisan 2002). "Wonder Woman: The Life, Death, and Life After Death of Henrietta Lacks, Unwitting Heroine of Modern Medical Science". Baltimore City Paper. 14 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2016. 
  19. ^ a b c d e Smith, Van (17 Nisan 2002). "Wonder Woman: The Life, Death, and Life After Death of Henrietta Lacks, Unwitting Heroine of Modern Medical Science". Baltimore City Paper. 14 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2016. Smith, Van (April 17, 2002). "Wonder Woman: The Life, Death, and Life After Death of Henrietta Lacks, Unwitting Heroine of Modern Medical Science". Baltimore City Paper. Archived from the original 14 Ağustos 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on August 14, 2004. Retrieved September 19, 2016.
  20. ^ Skloot, Rebecca (April 2000). "Henrietta's Dance". Johns Hopkins Magazine. Johns Hopkins University. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2016. 
  21. ^ a b Batts, Denise Watson (30 Mayıs 2010). "After 60 years of anonymity, Henrietta Lacks has a headstone". The Virginian-Pilot. ss. HR1,7. 22 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2012. 
  22. ^ Skloot, Rebecca (March 2001). "An Obsession With Culture". PITT Magazine. University of Pittsburgh. 24 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. By 1950, when Henrietta Lacks walked into Hopkins Hospital complaining of abnormal bleeding, George and Margaret Gey had spent almost thirty years trying to establish an immortal human cell line. ... 
  23. ^ Gold, Michael (1986). A Conspiracy of Cells: One Woman's Immortal Legacy-And the Medical Scandal It Caused. SUNY Press. s. 20. 
  24. ^ Lucey, Brendan P.; Nelson-Rees, Walter A.; Hutchins, Grover M. (1 Eylül 2009). "Henrietta Lacks, HeLa Cells, and Cell Culture Contamination". Archives of Pathology & Laboratory Medicine. 133 (9): 1463-1467. doi:10.5858/133.9.1463. ISSN 0003-9985. PMID 19722756. 
  25. ^ ^ Puck TT, Marcus PI. "A Rapid Method for Viable Cell Titration and Clone Production With Hela Cells In Tissue Culture: The Use of X-Irradiated Cells to Supply Conditioning Factors". Proc Natl Acad Sci U S A. 1955 July 15;41(7):432–7. URL: PNASJSTOR.
  26. ^ a b Ritter, Malcolm (7 Ağustos 2013). "Feds, family reach deal on use of DNA information". Seattle Times. 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  27. ^ Schwab, Abraham P.; Baily, Mary Ann; Hirschhorn, Kurt; Rhodes, Rosamond; Trusko, Brett (15 Ağustos 2013). Gligorov, Nada; Schwab, Abraham Paul (Ed.). The Human Microbiome: Ethical, Legal and Social Concerns. Oxford University Press. ss. 98-99. ISBN 978-0-19-982942-2. In 1973, researchers at Johns Hopkins contacted Lacks family members and asked them to provide blood samples.  r eksik |soyadı1= (yardım)
  28. ^ Washington, Harriet (October 1994). "Henrietta Lacks: An Unsung Hero". Emerge Magazine. 
  29. ^ Ritter, Malcolm (7 Ağustos 2013). "Feds, family reach deal on use of DNA information". Seattle Times. 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. Ritter, Malcolm (August 7, 2013). "Feds, family reach deal on use of DNA information" 22 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Seattle Times. Retrieved December 31, 2016.
  30. ^ Davies, Emily (4 Ekim 2021). "Legal Issues: 70 years ago, Henrietta Lacks's cells were taken without consent. Now, her family wants justice". Washington Post. 
  31. ^ Brennan, Zachary (4 Ekim 2021). "Estate of Henrietta Lacks sues Thermo Fisher over the improper sale of her immortal cells". Endpoints. 8 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2024. 
  32. ^ Romine, Taylor (5 Ekim 2021). "Estate of Henrietta Lacks sues biotechnical company for nonconsensual use of her cells". CNN. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2024. 
  33. ^ Skene, Lea (1 Ağustos 2023). "Thermo Fisher Scientific settles with family of Henrietta Lacks, whose HeLa cells uphold medicine". AP News. 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
  34. ^ Pattillo, MD, Roland A.; Roland Matthews, MA (Bahar 2006). "Tenth Annual HeLa Women's Health Conference: An Overview and Historical Perspective" (PDF). Journal of Ethnicity and Disease. International Society on Hypertension in Blacks. 16 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Ekim 2016. 
  35. ^ Batts, Denise Watson (30 Mayıs 2010). "After 60 years of anonymity, Henrietta Lacks has a headstone". The Virginian-Pilot. ss. HR1,7. 22 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2012. Batts, Denise Watson (May 30, 2010). "After 60 years of anonymity, Henrietta Lacks has a headstone". The Virginian-Pilot. pp. HR1, 7. Archived from the original on August 22, 2012. Retrieved August 19, 2012.
  36. ^ "2011 First Year Book Program – The Immortal Life of Henrietta Lacks". University of Maryland. 27 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2016. 
  37. ^ Wenger, Yvonne (4 Ağustos 2012). "Henrietta Lacks honored in 15th annual Turners Station celebration". The Baltimore Sun. 28 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2016. 
  38. ^ Rodman, Nicole (4 Ağustos 2016). "Honoring the legacy of Henrietta Lacks". The Dundalk Eagle. 16 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2016 – PressReader.Com vasıtasıyla. 
  39. ^ "In Memory Of Henrietta Lacks – Hon. Robert L. Ehrlich, Jr. (Extension of Remarks – June 4, 1997)", Congressional Record 105th Congress (1997–1998), The Library of Congress, 4 Haziran 1997, 1 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Mayıs 2016 
  40. ^ "Henrietta Lack Receives an Honorary Degree". All Things Considered. NPR. 23 Mayıs 2011. 1 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2016. 
  41. ^ "IAU Minor Planet Center". minorplanetcenter.net. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2017. 
  42. ^ Chamberlin, Alan (14 Mart 2017). "JPL Small-Body Database Browser". Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2017. 
  43. ^ Adeel Hassan (8 Mart 2018). "Henrietta Lacks, Whose Cells Led to a Medical Revolution". The New York Times. 8 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2018. 
  44. ^ Padnani, Amisha (8 Mart 2018). "How an Obits Project on Overlooked Women Was Born". The New York Times. 23 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2018. 
  45. ^ Padnani, Amisha (8 Mart 2018). "Remarkable Women We Overlooked in Our Obituaries". The New York Times. 24 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2018. 
  46. ^ Staff (News Release) (8 Mayıs 2018). "National Portrait Gallery Presents a Portrait of Henrietta Lacks, a Co-Acquisition With the National Museum of African American History and Culture". newsdesk.si.edu. 9 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2018. 
  47. ^ "National Women's Hall of Fame Virtual Induction Series Inaugural Event December 10, 2020" (PDF). 11 Kasım 2020. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2020. 
  48. ^ Morris, Steven (4 Ekim 2021). "For 'unrecognised black women': statue of Henrietta Lacks unveiled in Bristol". The Guardian (İngilizce). 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  49. ^ Coates, Ta-Nehisi (3 Şubat 2010). "Henrietta Lacks And Race". The Atlantic. 16 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2018. 
  50. ^ Lynch, Holly Fernandez; Joffe, Steven (21 Nisan 2017). "A Lesson From the Henrietta Lacks Story: Science Needs Your Cells". The New York Times. 
  51. ^ Rogers, Michael (21 Mart 1976). "The HeLa Strain". Detroit Free Press. s. 47. 3 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2017 – Newspapers.com vasıtasıyla. 
  52. ^ Rogers, Michael (25 Mart 1976). "The Double-Edged Helix". Rolling Stone. 21 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2017. 
  53. ^ Curtis, Adam (25 Haziran 2010). "The Undead Henrietta Lacks And Her Immortal Dynasty". BBC. 7 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2017. 
  54. ^ Skloot, Rebecca (April 2000). "Henrietta's Dance". Johns Hopkins Magazine. Johns Hopkins University. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2016. Skloot, Rebecca (April 2000). "Henrietta's Dance" 19 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Johns Hopkins Magazine. Johns Hopkins University. Retrieved October 12, 2016.
  55. ^ Skloot, Rebecca (17 Kasım 2001). "Cells That Save Lives are a Mother's Legacy". The New York Times. 4 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2024. 
  56. ^ White, Tracie (2 Mayıs 2018). "Descendants of Henrietta Lacks Discuss Her Famous Cell Line". Stanford Medicine News Center. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. White, Tracie (May 2, 2018). "Descendants of Henrietta Lacks Discuss Her Famous Cell Line" 26 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Stanford Medicine News Center. Retrieved May 10, 2021.
  57. ^ Hendrix, Steve. "On the Eve of an Oprah Movie about Henrietta Lacks, an Ugly Feud Consumes the Family". The Washington Post. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Henrietta_Lacks&oldid=31812839" sayfasından alınmıştır