Güneybatı Kafkas Geçici Hükûmeti sayfasının kaynağını görüntüle

{{Ülke bilgi kutusu
|adı = Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükûmeti
|resmî_adı = 
|kendi_dilindeki_adı = Cenûb-i Garbî Kafkas Hükûmet-i Muvakkate-i Millîyesi
|bayrak_resmi = Flag of the South West Caucasian Republic.svg
|bayrak_altyazısı = 
|bayrak_maddesi = 
|bayrak2_resmi = 
|arma_resmi = 
|arma_altyazısı = 
|arma_maddesi = 
|slogan = 
|millî_marş = 
|millî_marş_dosyası = 
|harita_resmi =PNG_of_the_Southwestern_Caucasus.png 
|harita_altyazısı = 
|harita2_resmi = 
|harita2_altyazısı = 
|tür = 
|bağlı_olduğu_devlet = 
|başkent = [[Kars]]
|sürgündeki_başkent = 
|resmî_diller = 
|yaygın_diller = [[Osmanlıca]]
|resmî_din = 
|demonim = 
|yönetim_biçimi = Şura
|yönetici_unvanı = Cumhurbaşkanı
|yönetici1 = [[İbrahim Aydın (Kars doğumlu)|Cihangirzade İbrahim Bey]]
|yönetici1_dönemi = 1918-1919
|yönetici2 = 
|yönetici2_dönemi = 
<!--......-->
|yönetici15 = 
|yönetici15_dönemi = 
|temsilci_unvanı = 
|temsilci1 = 
|temsilci1_dönemi = 
|temsilci2 = 
|temsilci2_dönemi = 
<!--......-->
|temsilci5 = 
|temsilci5_dönemi = 
|vekil_unvanı = 
|vekil1 = 
|vekil1_dönemi = 
|vekil2 = 
|vekil2_dönemi = 
<!--......-->
|vekil15 = 
|vekil15_dönemi = 
|yasama_organı = 
|meclis1 = 
|meclis1_türü = 
|meclis2 = 
|meclis2_türü = 
|dönem = 
|olay_öncesi = 
|olay_öncesi_tarihi = 
|kuruluş_olayı = [[Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanması|Osmanlı Devleti'nden bağımsızlık]]
|kuruluş_günü = 1 Aralık
|kuruluş_yılı = 1918
|olay1 = 
|olay1_tarihi = 
|olay2 = 
|olay2_tarihi = 
<!--......-->
|olay20 = 
|olay20_tarihi = 
|yıkılış_olayı = İngiliz işgali
|yıkılış_günü = 19 Nisan
|yıkılış_yılı = 1919
|olay_sonrası = 
|olay_sonrası_tarihi = 
|sürgün_başlangıç_tarihi = 
|sürgün_sonlanış_tarihi = 
|istatistik_yılı1 = 
|yüzölçümü_istatistiği1 = 
|nüfus_istatistiği1 = 
<!--......-->
|istatistik_yılı5 = 
|yüzölçümü_istatistiği5 = 
|nüfus_istatistiği5 = 
|para_birimi = [[Kuruş]], [[lira]]
|para_birimi_kodu = 
|para_birimi_simgesi = 
|para_birimi_simgesi_maddesi = 
|ö1 = Kafkasya Genel Valiliği
|ö1_bayrağı = Flag of Russia.svg
|ö1_resmi = 
|ö2 = 
|ö2_bayrağı = 
|ö2_resmi = 
<!--......-->
|ö21 = 
|ö21_bayrağı = 
|ö21_resmi = 
|a1 = Türkiye
|a1_bayrağı = Flag of Turkey.svg
|a1_resmi = 
|a2 = Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti
|a2_bayrağı = Flag of Azerbaijan 1918.svg
|a2_resmi  = 
|a3 = Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti
|a3_bayrağı = Flag of Georgia (1918-1921).svg
|a4 = Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti
|a4_bayrağı = Flag of Armenia.svg
<!--......-->
|a21 = 
|a21_bayrağı = 
|a21_resmi = 
|günümüzdeki_durumu = 
|dipnot_a = 
<!--......-->
|dipnot_h = 
|dipnotlar = 
}}

{{Türk tarihi}}
'''Güneybatı Kafkas Geçici Hükûmeti''' ([[Osmanlı Türkçesi]]: Cenûb-i Garbî Kafkas Hükûmet-i Muvakkate-i Millîyesi<ref name="İDEAL">Mustafa Budak, ''İdealden Gerçeüğe: Misâk-ı Millî'den Lozan'a Dış Politika'', Küre Yayınları, ISBN 975-6614-05-6, s. 31-32.</ref>/Cenûb-i Garbî Kafkas Hükûmet-i Cumhuriyesi<ref>''Toplu eserler: Osmanlı ve cumhuriyet tarihi yazıları'' (2006), Turhan Kitabevi, [http://books.google.com.tr/books?ei=klxyTYmcHdOz8QOdy8CvCA&ct=result&id=DukpAQAAIAAJ&dq=%22Cenubi+Garbi+Kafkas+H%C3%BCk%C3%BBmet-i+Cumhuriyesi%22&q=Cenubi-garbi+Kafkas+H%C3%BCk%C3%BCmet-i+Cumhuriyesi.#search_anchor sf. 252]</ref>), 17-18 Ocak 1919 tarihleri arasında gerçekleştirilen Büyük [[Kars Kongresi]]'nin sonucunda kurulan ve 12 Nisan'da İngilizlerin Kars'ı işgal etmeleriyle son bulan geçici hükûmet.<ref name="İDEAL"/> [[Elviye-i Selâse]]'nin tamamını kapsamakta birlikte [[Kars]] ([[Hükûmet merkezi]]), [[Batum]], [[Ahıska]], [[Ahılkelek]], [[Artvin (merkez)|Artvin]], [[Ardahan]], [[Acara]], [[Posof]], [[Çıldır, Ardahan|Çıldır]], [[Göle]], [[Oltu]], [[Karakurt, Sarıkamış|Karakurt]], [[Sarıkamış]], [[Karapınar, Sarıkamış|Karapınar]], [[Kağızman]], [[Tuzluca, Iğdır|Kulp]], [[Iğdır]], [[Armavir|Serdarabat]], [[Aralık, Iğdır|Aralık]], [[Şerur|Nuraşen]], [[Nahçıvan (şehir)|Nahçıvan]], [[Culfa, Azerbaycan|Culfa]] ve [[Ordubad]] gibi yerleri kapsamaktaydı.<ref>Budak, ''A.g.e.'', s. 175. (Ahmet Ender Gökdemir, ''Cenûb-i Garbi Kafkas Hükümeti'', Ankara, 1989)</ref> '''Güneybatı Kafkas Cumhuriyeti'''<ref>''İ.Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü yıllığı, 8. cilt'' (1993), İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, [http://books.google.com.tr/books?id=jV8tAQAAIAAJ&q=%22G%C3%BCneybat%C4%B1+Kafkas+Cumhuriyeti%22+-wiki&dq=%22G%C3%BCneybat%C4%B1+Kafkas+Cumhuriyeti%22+-wiki&hl=tr&ei=N1hyTbycD4Ki8QOjtZSvCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CCwQ6AEwAQ sf. 74]</ref><ref>Yükseler, Kayhan. ''Güneybatı Kafkas'ta Taşnak mezalimi'' (2006), Kaynak Yayınları, [http://books.google.com.tr/books?id=qRSBAAAAMAAJ&q=%22G%C3%BCneybat%C4%B1+Kafkas+Cumhuriyeti%22+-wiki&dq=%22G%C3%BCneybat%C4%B1+Kafkas+Cumhuriyeti%22+-wiki&hl=tr&ei=N1hyTbycD4Ki8QOjtZSvCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCgQ6AEwAA sf. 125]</ref><ref>Yılmaz, Salih. ''Türkiye ve Kafkasya'da yaşayan Karapapak (Terekeme) Türkleri tarihi ve kültürü'' (2007), [http://books.google.com.tr/books?id=YjJtAAAAMAAJ&q=%22G%C3%BCneybat%C4%B1+Kafkas+Cumhuriyeti%22+-wiki&dq=%22G%C3%BCneybat%C4%B1+Kafkas+Cumhuriyeti%22+-wiki&hl=tr&ei=N1hyTbycD4Ki8QOjtZSvCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDAQ6AEwAg sf. 60]</ref> veya '''Kars Cumhuriyeti'''<ref name="Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti-1">[http://www.erkankaragoz.com/kelebe-omurlu.html Kelebek ömürlü cumhuriyet] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080927225837/http://erkankaragoz.com/kelebe-omurlu.html |tarih=27 Eylül 2008 }} '''(Türkçe)'''. Erkan Karagöz.</ref> adlarıyla da bilinir.

İngiliz Yüksek Komiseri Amiral [[Somerset Gough-Calthorpe|Somerset Arthur Gough-Calthorpe]] tarafından kaldırılmıştır.

== Tarihi ==
=== Kuruluşu ===
9 Ekim 1918'de Ahıska Hükûmet-i Muvakkatası, 3 Kasım'da Aras Türk Hükûmeti, 5 Kasım'da Kars İslam Şurası kurulmuştur. 15 Kasım'da [[Birinci Kars Kongresi]] düzenlenmiş ve sekiz kişilik Muvakkat Heyeti seçilmiştir. 30 Kasım'da [[İkinci Kars Kongresi]] (Kars İslam Şurası Büyük Kongresi) düzenlenmiş ve Millî Şura Hükûmeti kurulmuştur. Aras ve Ahıska'daki hükûmetlerini birer şubesi sayarak Millî Şura Hükûmetine katılmıştır.<ref name="İDEAL"/>

[[I. Dünya Savaşı]] sonunda 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan [[Mondros Mütarekesi]], [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]] ordusu birliklerinin [[Kafkasya|Güney Kafkasya]]'dan çekilmesini öngörmüştür. Osmanlı Devleti bu hükme uyarak 4 Aralık 1918 tarihinde askerlerini 1877 yılından önceki Rusya sınırına aynı uzaklıktaki yere çekecektir. Fakat [[Kars]]'tan askerlerini 2 ay sonra çekme kararı almıştır.

Bu kararın nedeni halkın bölgede bir hükûmet kurmasına zaman vermektir. Çünkü askerlerin geri çekilmesi ile [[Elviye-i Selase]] denen [[Kars]], [[Batum]] ve [[Ardahan]], [[Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti]] işgaline açık bir hale gelecektir. Bunun üzerine 29 Ekim 1918 tarihinde Ahıska ve Ahılkelek çevresinde ''Ahıska Hükümet-i Muvakkatası'' (Ahıska Geçici Hükûmeti), 3 Kasım 1918 tarihinde Emir Bey Ekberzâde başkanlığında, merkezi [[Iğdır]] olmak üzere ''Aras Türk Hükûmeti'' ve 5 Kasım 1918'de Kepenekçi Emin Ağa (Emin Ağa Borçalı) ve [[Piroğlu Fahreddin Bey]] başkanlıklarında merkezi Kars olmak üzere ''Kars İslâm Şûrası'' kurulmuştur. 30 Kasım 1918 tarihinde Kars'ta toplanan kongrede bu üç hükûmet ''Kars Millî İslâm Şûrası Merkez-i Umumisi'' adı altında birleşmiştir. Başkanlığına [[Cihangirzade İbrahim Bey]] seçilmiştir.<ref name="Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti-5">[http://www.atam.gov.tr/index.php?Page=DergiIcerik&IcerikNo=829 Milli Mücadele'de Elviye-i Selase] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20111210130730/http://www.atam.gov.tr/index.php?Page=DergiIcerik&IcerikNo=829 |tarih=10 Aralık 2011 }} '''(Türkçe)'''. ATAM.</ref> 60 yöresel temsilcinin katıldığı<ref name="Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti-6">[http://74.125.77.132/search?q=cache:PxQShrbX1OkJ:www.tbmm.gov.tr/kultur_sanat/yayinlar/yayin060/060_00_004.pdf+Kars+Mill%C3%AE+%C4%B0sl%C3%A2m+%C5%9E%C3%BBras%C4%B1&hl=tr&ct=clnk&cd=78&gl=tr Ulusal ve Yerel Kongreler Kronolojisi]{{Ölü bağlantı|tarih=Nisan 2020 }} '''(Türkçe)'''. TBMM.</ref> bu kongre ile Kars, Oltu, Kağızman, Igdır, Sarıkamış, Ardahan ile [[Türkiye Türkleri|Türklerin]] veya [[Müslüman]]ların yaşadığı Ahılkelek, Ahıska ve Batum gibi şehirlerde yaşayan halk örgütlenmiştir.<ref name="Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti-3">W.E.D. Allen, P. Muratoff, "Caucasian Battlefields", Cambridge, 1953.</ref> 17 Ocak 1919 ve 18 Ocak 1919 tarihlerinde Dr. [[Esat Oktay]] Bey başkanlığında<ref name="Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti-7">A. Ender Gökdemir, Cenûb – i Garb – i Kafkas Hükûmeti, Ankara,1998, s. 90.</ref> Kars'ta toplanan kongreye 131 temsilci katılmış ve kongrede Kars Millî İslam Şûrası'nın adı ''Cenûb-i Garbî Kafkas Hükûmet-i Muvakkata-i Milliyesi'' (Güneybatı Kafkasya Milli Geçici Hükûmeti) olarak değiştirilmiştir. Başkanlığına yine [[Cihangirzade İbrahim Bey]] seçilmiştir. Bu geçici hükûmet, 18 maddeden oluşan anayasası ve yeşil ve kırmızı zemin üzerinde bulunan ay-yıldızlı bayrağı kabul edip; 12 üyeli bir bakanlar kurulu ve halkın oyu ile seçilen 131 milletvekilli bir parlamento kurmuştur.<ref name="Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti-5" /> 25 Mart 1919 tarihinde bu meclis ''Cenûb-i Garbî Kafkas Hükümet-i Cumhuriyesi'' adını almıştır.<ref name="Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti-5" /><ref name="Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti-4">H. Pehlivanli, "The Post Armistice situation on South-West Caucasia" in "Kars and Eastern Anatolia in the Recent History of Turkey", Ankara, 1994.</ref> Hükûmet Kars'ın dışında Artvin, Ardahan, Batum, [[Gümrü]], Sarıkamış, [[Nahcivan]], Ordubad ve Iğdır'ı sınırları içinde saymıştır.

=== Yıkılışı ===
Bölgede bulunan [[İngilizler]], yerel hükûmetin çalışmalarına bir süre göz yumdular. Ancak 19 Nisan 1919'da Kars'ı işgal ederek hükûmetin varlığına son verdiler.<ref name="death-exile-1995-211">Chapter Six: The Final War in the East. — Kars, page 211. // Death and Exile: The Ethnic Cleansing of Ottoman Muslims, 1821–1922. Author: Justin McCarthy. Princeton: Darwin Press, 1995, XV+368 pages.ISBN 9780878500949{{Ksöz|The Muslims of  Kars had unquestionably been a majority before the war. Upon the Ottoman defeat, they formed a Muslim National Council (the Shura) in Kars Province. The British, who began a de facto occupation of Kars on 19 April 1919, gave civil and military power in the province to the Armenians, because it was expected that Kars would become part of the new Armenian Republic; the Muslim majority was not consulted on this issue. Muslims were disarmed and their weapons given to Armenians, so that in effect the only armed forces in the province were Armenian bands and some Kurdish tribes.}}
</ref> Hükûmetin 12 üyesini tutuklayarak önce Batum'a, sonra da [[Malta]]’ya sürdüler.

İngilizlerin Ermenilere devrettiği Kars, 1920 sonbaharında [[Kâzım Karabekir]] komutasındaki Türk birliklerinin bölgeyi ele geçirmesine kadar bir buçuk yıl işgal altında kaldı.

=== Malta Sürgünü ===
Malta'ya sürgüne gönderilen isimler aşağıdaki gibidir.<ref name="Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti-2">{{Kitap kaynağı
 | son = Şimşir
 | ilk = Bilal
 | eşyazarlar = 
 | yıl = 
 | başlık = Malta Sürgünleri
 | yayımcı = Bilgi
 | yer = 
 | tanıtıcı = ISBN 975494902X
 | url =
 | alıntı = ''Documents on British Foreing Office 371/5091/E, 15117 - Horace Rumbold'tan Curzon'a Rapor: İStanbul, 24.Kasım 1920, No.1552/W/3662''
}}
</ref>
{| class="wikitable sortable"
|-
|+ [[Malta Sürgünleri]]
|-
! # !! İsim !! Sürgün Tarihi !! Sürgün No !! Görevi
|-
| 1
| [[Cihangirzade Aziz Bey]]
| 2 Haziran 1919
| 27 19
| Adalet Bakanı
|-
| 2
| [[Alibeyzade Mehmed Bey]]
| 2 Haziran 1919
| 27 16
| Kars Valisi
|-
| 3
| [[Cihangirzade Hasan Han]]
| 2 Haziran 1919
| 27 18
| Savunma Bakanı
|-
| 4
| [[İbrahim Aydın (Kars doğumlu)|Cihangirzade İbrahim Bey]]
| 2 Haziran 1919
| 27 17
| Cumhurbaşkanı
|-
| 5
| [[Mehmetoğlu Muhlis Bey]]
| 2 Haziran 1919
| 27 27
| PTT Genel Müdürü
|-
| 6
| [[Matvey Radjinski]]
| 2 Haziran 1919
| 27 25
| [[Ruslar|Rus]] [[Şura]] üyesi
|-
| 7
| [[Musa Salah Bey]]
| 2 Haziran 1919
| 27 20
| Polis Müdürü
|-
| 8
| [[Pavlo Camusev]]
| 2 Haziran 1919
| 27 14
| [[Rum]] [[Şura]] Üyesi
|-
| 9
| [[Tevhidüddin Mamiloğlu]]
| 2 Haziran 1919
| 27 22
| Emniyet Müdürü ([[Orenburg]]lu [[Kazaklar (Türk)|Kazak Türkü]])
|-
| 10
| [[Stefani Vafiades]]
| 2 Haziran 1919
| 27 26
| [[Rum]] Şura Üyesi, Sosyal Yardım Bakanı
|-
| 11
| [[Yusufoğlu Yusuf Bey]]
| 2 Haziran 1919
| 27 21
| Şura Üyesi, Gıda Bakanı
|-
|}

=== Zaman Çizelgesi ===

* Mart 1878, Rusya Kars'ı Osmanlı'dan ilhak eder.
* 3 Mart 1918, Rusya Brest-Litovsk Antlaşması'nın şartlarına uyarak Kars'ı terk eder.
* 14 Nisan 1918, Osmanlı Kars'ı tekrar topraklarına dahil eder.
* 30 Ekim 1918, Mondoros Mütakeresi imzalanır ve 1. Dünya Savaşı'nın Orta Doğu Cephesi sona erer.
* 30 Ekim 1918, Osmanlı Ordusu Kafkaslar'dan çekilir.
* 1 Aralık 1918, Güneybatı Kafkas Geçici Hükûmeti ilan edilir.
* 13 Ocak, 1919, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nden Ermeniler Kars'a gönderilir.

== Ayrıca bakınız ==
* [[Brest-Litovsk Antlaşması]]
* [[Türk Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi]]
* [[Gümrü Antlaşması]]
* [[Kars Antlaşması]]
* [[Malta sürgünleri]]
* [[Türk Kurtuluş Savaşı|Kurtuluş Savaşı]]
* [[Türk Kurtuluş Savaşı kronolojisi]]
* [[Iğdır Millî Cumhuriyeti]]
* [[Aras Türk Cumhuriyeti]]

== Kaynakça ==
{{kaynak-düz}}
{{Kaynakça|2}}{{Azerbaycan konuları}}

[[Kategori:Osmanlı İmparatorluğu dağılma dönemi]]
[[Kategori:Türk Kurtuluş Savaşı]]
[[Kategori:Kars ili tarihi]]
[[Kategori:Ardahan ili tarihi]]
[[Kategori:Rus İmparatorluğu sonrası devletler]]
[[Kategori:Geçici hükûmetler]]
[[Kategori:Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti]]
[[Kategori:Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti]]
[[Kategori:1918'de kurulan bölgeler ve ülkeler]]
[[Kategori:1918'de Asya'da kurulan oluşumlar]]
[[Kategori:Kukla devletler]]
[[Kategori:Tarihteki Türk devletleri]]