GAZ sayfasının kaynağını görüntüle

{{Koordinat|56|14|47.20|N|43|53|23.58|E|region:RU_type:landmark|display=title}}
{| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=230 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #efefef; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"

| align="center" colspan=2 bgcolor="#efefef" style="border-bottom:1px solid gray; font-size:100%;" | ''' GAZ'''
|-
| bgcolor=#f9f9f9 align="center" colspan="2" | 
|-
| bgcolor=#f9f9f9 align="center" colspan="2" |[[Dosya:Flickr - Hugo90 - GAZ Chaika.jpg|çerçevesiz]]
|- valign="top"
| style="text-align: left; white-space: nowrap;" |  Ülke
| bgcolor="#efefef" | {{bayraksimge|Rusya}}[[Rusya]]
|- valign="top"
| style="text-align: left; white-space: wrap;" | Kurulduğu Yıl
| bgcolor="#efefef" | ''' 1932 '''
|- valign="top"
| style="text-align: left; white-space: wrap;" | İsmi Nereden Geliyor
| bgcolor="#efefef" |'''Gorkovsky Avtomobilny Zavod''' kısaltması 
|- valign="top"
| style="text-align: left; white-space: wrap;" | Kurucusu
| bgcolor="#efefef" |''' Nijniy Novgorod  '''
|- valign="top"
| style="text-align: left; white-space: wrap;" | Amblemin Anlamı
| bgcolor="#efefef" |''' Nijniy Novgorod kentinin armasından almaktadır.'''
|}
[[Dosya:Gorky Automobile Plant. Main entrance. 09-2019 01.jpg|küçükresim|Ana giriş]]
'''GAZ''' ([[Rusça]]: ''Горьковский автомобильный завод'' / ''ГАЗ'' [[Türkçe|Tur.]] ''Gorkovskiy Otomobil Fabrikası'') -   [[Rusya]] merkezli, otomobil işletmesi, binek araba, hafif kamyon ve minibüs üreten büyük üreticisidir. Fabrika 1932 yılında  [[Vyaçeslav Molotov|V. M. Molotov]] ad. Nijniy Novgorod Otomobil Fabrikası isimle kuruldu. Sovyetler Birliği döneminden beri ülkenin en büyük ve en önemli [[otomotiv]] firmasıdır. 1994 yılında özelleştirilen firma, [[Pavlovo Otobüs]] (PAZ), [[KAvZ]], [[LiAZ]], [[Yaroslavl Motor Fabrikası]] (YaMZ) ve UMZ  firmaları ile beraber [[GAZ Group]]'un yan kuruluşudur. Merkezi [[Nijni Novgorod]]'dadır.

== Tarih ==
=== Firmanın ortaya çıkışı ve savaş öncesi yıllar ===
31 Mayıs 1929 tarihinde [[Supreme Soviet of the National Economy - Вы́сший сове́т наро́дного хозя́йства (ВСНХ)|Ulusal Ekonominin Üst Meclisi]]<ref>{{İng}} [http://en.wikipedia.org/wiki/Supreme Soviet of the National Economy  Supreme Soviet of the National Economy Wikipedia.] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20101008203917/http://en.wikipedia.org/wiki/Supreme |tarih=8 Ekim 2010 }} // Wikipedia English.</ref> ve [[Ford Motor Şirketi]] organizasyonun teknik yardımı ve binek arabaların ve kamyonların kitlesel üretimin kurmasına ihaleye girmişler. Ana üretim modelleri [[Ford-A]] ve [[Ford-AA]] seçildi.

Nijniy Novgorod otomobil fabrikası ([[Rusça|Rus.]]: ''Нижегородский автомобильный завод / Nijegorodskij Avtomobilnyj Zavod, НАЗ - NAZ'') 1 Ocak 1932 tarihinde açıldı ve aynı yılda onun konveyerden 1,5 tonluk kamyon NAZ-AA  (1933 yılından itibaren - GAZ-AA) indi. Aynı yıllın Aralık ayında binek araba GAZ-A'nın 5 kişilik «fayton» karoser ile üretimi başladı.

İlk otomobillerin Ford Motors parça şemasından yapılmasına rağmen, şemalar başlangıçtan Amerikan asıl örneklerden farklıydı: kavrama pleytinin karteri ve direksiyon kutusu güçlendirilmiştir, radiyator şekli değistirilmiştir, inçli demir leblebleri milimetrelik demir lebleblerle değiştirilmiş. Ford patentleri kendi öz arama ve eklemelerle birleştirmesiyle, GAZ tasarımcıları GAZ-AA temeli üzerinde büyük bir aile orijinal üretim modellerin ve türevlerin oluşturdu:

* 1933 yılında - 17 kişilik otobüs GAZ-03-30, Gorkovski otobüs fabrikasında ([[Rusça|Rus.]]: Горьковий завод автобусов / ''Gorkovski Zavod Avtobusov''  (ГЗА / ''GZA'', eski. «Гудок Октября» / ''Gudok Oktebrya'')) üretilirdi;
* 1933 yılında - GAZ-A bazinda GAZ-4 [[kamyonet]]i ve ara sıra [[Sedan (otomobil)|sedan]] GAZ-3, GAZ-6 üretilirdi.
* 1934 yılında - 2 tonluk uç dingili (6×4) kamyon GAZ-AAA ve 1,2 tonluk damperli kamyon GAZ-410;
* 1938 yılında - modernize edilen GAZ-MM, gaz jeneratörlü 1 tonluk GAZ-42 kamyonu, yarı çelik tırtıllı GAZ-60 kamyonu ve hijenik karavanı GAZ-55 GZA fabrikasında üretilirdi;

17 Nisan 1935 yılında montaj hattından 100000'ci arabası indi, GAZ-A. Böylece GAZ ülkede ilk 100000 araba üreten otomotiv fabrikası olur.

=== 1932-1945 dönemi üretim ===
GAZ, ilk başta Model A ve Model AA araçlarında Ford markasını kullanmaya devam etti. GAZ, Model A'dan GAZ-4 kamyonet modelini üretti. Model A'nın üretimi 1936 yılında durduruldu ve Ford'un sözleşmesine bağlı olarak yepyeni bir aracın üretimine başladı. GAZ M-1, Ford'un V8 otomobilinin kopyasıydı. Ford döneminde üretilen araçlarda 3.3 litrelik 4 silindirli bir motor kullanıldı.

GAZ, 1938 yılında ise bir ilki gerçekleştirdi ve dünyada ilk defa bir sedan otomobile 4 tekerlekten çekiş uyguladı. GAZ 61-73, 3.3 litre Ford 4 silindirli motoru kullanıyordu. Ve motor gücü, kilitli diferansiyelleri ile birlikte 4 tekerleğe aktarılıyordu.

== Modeller ==
=== Hafif Otomobiller ===
[[Dosya:Moscow Polytechnical Museum, transport expostion.jpg|küçükresim|upright=1.14| GAZ-A Moskova Politeknik Müzesi'nin ulaşım fuarı.]]
[[Dosya:Volga 31105.jpg|küçükresim|upright=1.14|«Volga» GAZ-31105]]
[[Dosya:Volga Siber front Moscow autoshow 2008 26 08.jpg|küçükresim|upright=1.14|Yeni hafif otomobil Volga Siber]]

{| class="wikitable"
|+ GAZ Seri hafif otomobiller 
! Model !! Üretim Yıllı
|-
| [[GAZ-A]] || 1932—1936
|-
| [[GAZ-М1]] || 1936—1942
|-
| [[GAZ-М-1|GAZ-11-73]] || 1940—1942, 1945—1948
|-
| [[Pobeda (otomobil)|GAZ-М20 «Pobeda»]] || 1946—1958
|-
| [[GAZ-12 «ZİM»]] || 1950—1960
|-
| [[GAZ-21|GAZ-21 «Volga»]] || 1956—1970
|-
| [[GAZ-21|GAZ-22 «Volga»]] || 1962—1970
|-
| [[GAZ-21|GAZ-23 «Volga»]] || 1962—1970
|-
| [[GAZ-13 «Çayka»]] || 1959—1981
|-
| [[GAZ-24|GAZ-24 «Volga»]] || 1968—1985
|-
| [[GAZ-24|GAZ-24-02 «Volga»]] || 1972—1986
|-
| [[GAZ-24|GAZ-24-24 «Volga»]] || 1971—1986
|-
| [[Çayka (otomobil)|GAZ-14 «Çayka»]] || 1977—1989
|-
| [[Volga (otomobil)|GAZ-24-10 «Volga»]] || 1985—1992
|-
| [[Volga (otomobil)|GAZ-24-34 «Volga»]] || 1986—1991
|-
| [[Volga (otomobil)|GAZ-3102 «Volga»]] || 1981—2009 
|-
| [[Volga (otomobil)|GAZ-3101 «Volga»]] || 1984—1991
|-
| [[Volga (otomobil)|GAZ-31029 «Volga»]] || 1992—1997
|-
| [[Volga (otomobil)|GAZ-31022 «Volga»]] || 1992—1998
|-
| [[Volga (otomobil)|GAZ-3105 «Volga»]] || 1992—1996
|-
| [[Volga (otomobil)|GAZ-3110 «Volga»]] || 1997—2004
|-
| [[Volga (otomobil)|GAZ-310221 «Volga»]] || 1997—2008
|-
| [[Volga (otomobil)|GAZ-3111 «Volga»]] || 2001—2003, 2005
|-
| [[Volga (otomobil)|GAZ-31105 «Volga»]] || 2004—2009
|-
| [[Volga (otomobil)|GAZ-311055 «Volga»]] || 2005—2009
|-
| [[Volga (otomobil)|Volga Siber]] || 2008 yılından
|}

=== Tır Araçlar ===

[[Dosya:GAZ 67B-5116.JPG|küçükresim|upright=1.14| GAZ 67B, Tolyatti Teknik Müzesi.]]

{| class="wikitable"
|+ GAZ seri tır araçlar
! Model !! Üretim Yıllı
|-
| [[GAZ-AA]] || 1932—1938
|-
| [[GAZ-ААА]] || 1936—1943
|-
| [[GAZ-MM]] || 1938—1947
|-
| [[GAZ-51]] || 1946—1975
|-
| [[GAZ-63]] || 1948—1968
|-
| [[GAZ-52]] || 1961—1989
|-
| [[GAZ-53]] || 1961—1992
|-
| [[GAZ-66]] || 1964—1999
|-
| [[GAZ-3307]] || 1989—2009
|-
| [[GAZ-3306]] || 1993—1995
|-
| [[Gazelle|GAZ-3302 «Gazelle»]] || 1994 yılından
|-
| [[GAZ-3307|GAZ-3309]] || 1995 yılından
|-
| [[Gazelle|GAZ-2705 «Gazelle»]] || 1995 yılından
|-
|  [[GAZ-3308 Sadko|GAZ-3308 «Sadko»]] || 1999 yılından
|-
| [[GAZ-3310 Valday|GAZ-3310 «Valday»]] || 2004 yılından
|}
=== Arazi araçlar ===
[[Dosya:Gaz69-2.jpg|küçükresim|upright=1.14| GAZ-69 ve UAZ-69 isimlerle üretilirdi.]]

{| class="wikitable"
|+ Seri arazi araçlar GAZ
! Model !! Üretim Yıllı
|-
| [[GAZ-61]] || 1941—1945
|-
| [[GAZ-64]] || 1941—1943
|-
| [[GAZ-67B|GAZ-67]] || 1943—1944
|-
| [[GAZ-67B]] || 1944—1953
|-
| [[GAZ-69]] || 1953—1955
|-
| [[GAZ-69]]А|| 1954—1956
|-
| [[GAZ-46|GAZ-46 MAV]] || 1953—1958
|-
| [[GAZ-M72]] || 1955—1958
|-
| [[GAZ-3937 «Vodnik»]] ||  1997 yılından
|-
| [[GAZ-2330 «Tigr»]] ||  2005 yılından
|-
| [[GAZ-2975 «Tigr»]] ||  2005 yılından
|}
=== Otobüsler ===
[[Dosya:GAZelleBusiness.JPG|küçükresim|upright=1.14| Gazelle Business]]

{| class="wikitable"
|+ GAZ seri otobüsler
! Model !! Üretim Yıllı
|-
| [[GAZ-03-30]] || 1933—1941, 1945—1950
|-
| [[GAZ-05-193]] || 1936—1945
|-
| [[GAZ-55]] || 1938—1945
|-
| [[GZA-651]] || 1949
|-
| [[GZA-653]] || 1950
|-
| GAZ-3221 «Gazelle» || 1996 yıllıdan
|-
| GAZ-22171 «Sobol» || 1998 yıllıdan

|-
| GAZ-2217 «Sobol Barguzin» || 1999 yıllıdan
|-
| Gazelle Business || 2010 yıllıdan
|}

=== Savaş araçlar ===
[[Dosya:BTR-40-latrun-2.jpg|küçükresim|upright=1.14| BTR 40]]
[[Dosya:BTR-80 swimming.jpg|küçükresim|upright=1.14| [[BTR-80]]]]

{| class="wikitable"
|+ GAZ Savaş araçları
! Model !! Üretim Yıllı
|-
| [[BAİ-М]] || 
|-
| [[BА-6]] || 1936—1938
|-
| [[BА-10]] || 1938—1941
|-
| [[BA-20]] || 1936—1942
|-
| [[BA-64]] || 1942—1945
|-
| [[BTR-40]] || 1950—1960
|-
| [[BTR-60]] || 1960—1987
|-
| [[BTR-70]] || 
|-
| [[BTR-80]] || 1984 yılından
|-
| [[BTR-90]] «Rostok» || 1994 yılından
|-
| [[BRDM-1]] || 1957—1966
|-
| [[BRDM-2]] || 1963—1989
|}

=== Paletli taşıyıcılar ===
[[Dosya:ГТ-СМ at Vankorskoe oilfield.jpg|küçükresim|upright=1.14| GAZ-34039]]

{| class="wikitable"
|+ GAZ paletli taşıyıcılar
! Model !! Üretim Yıllı
|-
| GAZ-47 || 
|-
| GAZ-73 || 
|-
| GAZ-34039 || 
|-
| GAZ-34039K İrbis || 
|-
| GAZ-3409 Bobr || 
|}

== Kaynak notları ==
{{kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
{{Commons kategori|GAZ}}
* {{İng}} [https://web.archive.org/web/20140625063845/http://eng.gazgroup.ru/ «GAZ» Resmi Sitesi ]
* {{Rus}} [https://web.archive.org/web/20140208014421/http://gazgroup.ru/ «GAZ» Resmi Sitesi ]

{{GAZ}}
{{GAZ araba modelleri}}
{{Sovyetler Birliği'nde otomotiv endüstrisi}}
{{Oto-taslak}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:GAZ| ]]
[[Kategori:Sovyetler Birliği'ndeki savunma sanayii şirketleri]]
[[Kategori:Amerika Birleşik Devletleri-Sovyetler Birliği ilişkileri]]
[[Kategori:Rusya merkezli otomotiv şirketleri]]
[[Kategori:Nijni Novgorod merkezli şirketler]]
[[Kategori:Zırhlı taşıt üreticileri]]
[[Kategori:Otomobil imalatçıları]]
[[Kategori:Otobüs imalatçıları]]
[[Kategori:Kamyon imalatçıları]]
[[Kategori:Otomobil markaları]]
[[Kategori:Sovyet markaları]]
[[Kategori:Sovyetler Birliği'ndeki otomotiv şirketleri]]
[[Kategori:1932'de kurulan imalat şirketleri]]