Günsekizi
Astronomide günsekizi veya analemma (Eski Yunanca ἀνάλημμα (analēmma) 'destek' kelimesinden),[a] yıl boyunca aynı ortalama güneş zamanı içinde Dünya üzerindeki sabit bir noktadan görüldüğü haliyle Güneş'in gökyüzündeki konumunun nasıl değiştiğini gösteren bir diyagramdır. Bu diyagram, sekiz eğrisini andıran bir şekil oluşturur. Dünya kürelerinde günsekizi, genellikle zaman denklemi ile Güneş'in dik açıklığı (deklinasyon) arasındaki ilişkiyi iki boyutlu bir şekilde gösterir.
Günsekizinin kuzey-güney yönündeki bileşeni, Dünya Güneş etrafında dönerken, dönme ekseninin eğikliği nedeniyle Güneş'in dik açıklığında meydana gelen değişimden kaynaklanır. Doğu-batı yönündeki bileşen ise, Dünya'nın eksen eğikliği ve yörüngesel dış merkezliğinden dolayı Güneş'in sağ açıklığındaki değişim hızının düzensiz olmasından ileri gelir.[1]
Bir kamerayı sabit bir yerde ve yönde tutarak ve yıl boyunca her zaman günün aynı saatinde (yaz saati uygulaması göz ardı edilerek) birden fazla pozlamayla günsekizi fotoğraflanabilir.
Günsekizleri (terimin modern anlamıyla), görünen güneş zamanı ile ortalama güneş zamanı arasında dönüştürme yapmak için 18. yüzyıldan itibaren güneş saatleriyle birlikte kullanılmıştır. Bu terim önceleri, günümüzde ortografik projeksiyon (dikey izdüşüm) olarak bilinen ve üç boyutlu nesnelerin iki boyutlu olarak temsil edilmesini ifade eden bir grafik yöntemini tanımlayan daha genel bir anlama sahipti.[2][3]
Günsekizi terimi genellikle Dünya'nın güneş günsekizi için kullanılsa da, diğer gök cisimlerine de uygulanabilir.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bu Yunanca kelimenin Türkçede doğrudan bir karşılığı bulunmamaktadır ve genellikle günsekizi olarak adlandırılan astronomik olguyu ifade eder.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Jenkins, Alejandro (2013). "The Sun's position in the sky". European Journal of Physics. 34 (3): 633-652. arXiv:1208.1043 $2. Bibcode:2013EJPh...34..633J. doi:10.1088/0143-0807/34/3/633.
- ^ Sawyer, Frederick (Haziran 1994). "Of Analemmas, Mean Time and the Analemmatic Sundial - Part 1" (PDF). Bulletin of the British Sundial Society. 6 (2): 2-6. 10 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ağustos 2024.
- ^ Sawyer, Frederick (Şubat 1995). "Of Analemmas, Mean Time and the Analemmatic Sundial - Part 2" (PDF). Bulletin of the British Sundial Society. 7 (1): 39-44. 24 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ağustos 2024.
