Fibrozis
Fibrozis (fibrosis), bir dokudaki ya da organdaki yoğun bağ dokusu artışına bağlı olarak ortaya çıkan katılaşmadır. Artan bağ dokusu kollagen liflerden zengin olduğu için “fiber ya da fibre” kökünden türetilmiş, “-osis” takısıyla da patolojik bir artışı betimleyen “fibrosis” tanımı ortaya çıkmıştır.[1][2][3]
Fibrozis süreci[değiştir | kaynağı değiştir]
Fibrozis olgusunda aşırı fibroblast çoğalması ve yoğun ekstrasellüler matriks (kollajen) üretimi vardır. Fibrozis süreci 4 aşamada gerçekleşir;[2][3][4]
- Angiogenezis (granülasyon dokusunda yeni damarların oluşması),
- Fibroblastik hücrelerin göçü ve çoğalması,
- Ekstrasellüler matriks (kollagen) üretimi,
- Kollagen liflerden oluşan dokunun (fibröz doku): Damar ve hücre az, kollagen lif yoğundur.
Fibröz dokunun çıplak gözle incelenmesinde beyaz renkli, katı ve dirençli bir yapı saptanır. Fibrozis olgusuna “skleroz; sklerozis”, yoğun fibrozis alanları içeren dokuya “sklerotik” nitelemesi de yapılmaktadır. Fibrozis “pratikte” iyileşemez (irreversibl) bir süreç olarak kabul edilir.[2][3][4] Çoğu sitokinler ve büyüme faktörleri fibrozis olgusunu tetikler. Aktive olan fibroblastik hücreler göç edebilir (kemotaksis), çoğalır ve kollagen lif üreterek fibrozis sürecini başlatır.[2][3][4]
Fibrozis nedenleri[değiştir | kaynağı değiştir]
-Honeycomb_fibrosis_2.jpg)
Fibrozis günlük yaşamda çok sık karşılaşılan bir olgudur. Görece sık görülen örnekler şunlardır:[1][2][3][4]
- Kronik yangıların iyileşmesi: Kronik hepatitte karaciğerde bağ dokusunun artmasına bağlı küçülme ve katılaşma (siroz)
- Granülasyon dokusunun nedbeleşmesi: Özellikle geniş deri yanıklarının iyileşmesi sonrasında oluşan, deriyi büzen bağ dokusu artışı
- Dolaşım yetersizliği: Kronik koroner arter hastalığında kaybolan kalp kası hücrelerinin yerini bağ dokusunun alması
- Kronik akciğer hastalıkları: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH); Kronik restriktif akciğer hastalığı; İdiopatik (nedeni bilinmeyen) Akciğer fibrozisi; Virüs pnömonileri; Kistik fibrozis
- Kollajen hastalıkları: Sistemik skleroz (skleroderma); Keloid
- Tümörler: Meme kanserinin bir türü (skiröz karsinom); Fibroma
- Radyasyon: Radyoterapi uygulanan bölgelerde fibrozis gelişir (özellikle gamma-ışınları)
- İlaçlar: Kemoterapide kullanılan bleomisin deney hayvanlarında akciğer fibrozisi yapar
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Fibrosis 11 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: mechanisms and targets. Nature Collections (02 Febr 2016)
- ^ a b c d e Goljan EF. Rapid Review Pathology. 5th edt., Elsevier, Philadelphia, 2019
- ^ a b c d e Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015
- ^ a b c d Tahsinoğlu M, Çöloğlu AS, Erseven G. Dişhekimleri için Genel Patoloji, Altın Matbaacılık, İstanbul, 1981