Esat Adil Müstecaplıoğlu
Esat Adil Müstecaplıoğlu (1904, Balya, Balıkesir - 1958, İstanbul), hukukçu ve siyasetçi, 1946'da çok partili yaşama geçildiğinde kurulan Türkiye Sosyalist Partisinin kurucusu.
Kurtuluş savaşında Balıkesir Lisesinde öğrenciyken Vasıf Çınar’ın çıkarmakta olduğu İzmir’e Doğru gazetesinde yazılar yazdı. Kurtuluştan sonra yükseköğrenimini Ankara Hukuk Mektebinde tamamladı, doktorasını Belçika’da yaptı. Yurda dönüşünde Balıkesir’e yerleşip Savaş adlı günlük gazeteyi yayımladı. Halkevi Başkanlığı yaptı. Adalet Bakanlığında görev alarak Yargıtay başsavcı yardımcılığı, Türkiye’nin ilk açık cezaevi olan İmralı Cezaevi kuruculuğu ve müdürlüğü (1942)[1] ve cezaevleri müfettişliği görevlerinde bulundu.
Tan gazetesine "Adiloğlu" takma adıyla yazdığı yazılarda sosyalizmi savundu. Bu yazıları yüzünden görevine son verileceğini anlayınca, istifa ederek devlet memurluğundan ayrıldı ve 1944'te İstanbul’da avukatlığa başladı. Yeni Dünya, Görüşler adlı gazete ve dergilerde yazılar yazdı.
3 Kasım 1945'te yayın hayatına başlayan haftalık Gün 17 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gazetesini çıkardı. Türkiye’de çok partili yaşama geçilince 14 Mayıs 1946'da Türkiye Sosyalist Partisini (TSP) kurdu. Partinin görüşlerini yaymak üzere 7 Temmuz 1946'da yayın hayatına başlayan günlük Gerçek 18 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gazetesini çıkardı. Fakat gerek bu gazetelerin gerekse partinin ömrü çok kısa oldu. İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığının 16 Aralık 1946 tarihli ve 947/62 sayılı kararıyla TSP siyasi faaliyetlerden men edildi. Ayrıca "komünist gaye ve maksatlara hizmet ettiği" iddiasıyla Esat Adil ve diğer parti yöneticileri hakkında tahkikatlar ve uzun süren dava süreçleri başladı. Bu davaların tamamı İstanbul 3. Ağır Ceza Mahkemesinin 29 Eylül 1949 tarih 960/177 sayılı kararıyla beraatle sonuçlandı.
Bunun üzerine Esat Adil genel başkan olarak, partisinin hükmi şahsiyet kazandığını belirterek aynı program ve tüzükle çalışma izni istedi ve aldı. 15 Şubat 1950'de Gerçek 18 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gazetesini de bu kez haftalık olarak çıkarmaya başladı. Genel merkezi İstanbul’da olan ve şubeleri bulunmayan TSP, 1951 ara seçimlerine katıldı fakat başarılı olamadı. Parti 1952’de tekrar kapatılınca yeniden tutuklanan Esat Adil bir kez daha yargılandı ve aklandı.
Partisinin ikinci kez kapatılmasından sonra siyasi faaliyetlerden uzak durdu. 1958 yılında hayatını kaybetti.
Sosyalizm üzerine yazılmış kitapları ve çevirileri olan Esat Adil hakkında Emin Karaca'nın yazdığı Unutulmuş Sosyalist: Esat Adil adlı bir kitap bulunmaktadır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Söylemez, Haşim (16 Haziran 2008). "İmralı'da mahkûmlara gerilla eğitimi verilmiş". Aksiyon. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2015.