Erozyon yüzeyi
Jeoloji ve jeomorfolojide erozyon yüzeyi, inşaat (örn. Lav akıntıları, tortu birikimi) veya fay yer değiştirmesi ile, erozyon[1] tarafından oluşturulan bir kaya veya regolit yüzeyidir. Stratigrafik kayıt içindeki erozyonlu yüzeyler uygunsuzluklar olarak bilinir, ancak tüm uygunsuzluklar erozyon yüzeyleri ile gömülü değildir. Erozyon yüzeyleri ölçeğe göre değişir ve bir dağ veya kaya üzerinde oluşabilir.[2] Özellikle büyük ve düz erozyon yüzeylerine peneplain, paleoplain, ekim yüzeyi veya pediplain adı verilir. Erozyon yüzeyine bir örnek, doğal ve antropojenik faktörlerin neden olduğu yol yüzeyi erozyonudur. Erozyon yüzeyi doğrudan temaslı ölçüm yöntemleri ve dolaylı, temassız ölçüm yöntemleri ile ölçülebilir.
Yol yüzey erozyonu[değiştir | kaynağı değiştir]
Tıpkı dağlar ve kayalar gibi, doğal ve antropojenik faktörler nedeniyle mühürsüz yollarda da erozyon meydana gelebilir. Yol yüzeyi erozyonuna kar yağışı, yağmur yağışı ve rüzgar neden olabilir.[3] Yol yüzeyinin malzemesi ve hidroliği, yol eğimi, trafik, inşaat ve bakım da potansiyel olarak yol yüzeyi erozyon oranını etkileyebilir. Kış aylarında kar kaplı yüzey, yağmur damlası ile yol yüzeyi arasında doğrudan teması önleyerek erozyon oranını yavaşlatır. Örneğin, ABD'nin Idaho dağlarında, kar yağışı %10'dan daha azına neden olurken, yağış yol yüzeyinde toplam yıllık tortu üretiminin %90'ına neden oldu.[4] Doğal faktörlere ek olarak, yüksek trafik hacmi de yol erozyon oranlarını hızlandırabilir. Hareketli araçların neden olduğu sürtünme potansiyel olarak ezilme ve aşınmaya yol açabilir, böylece yol yüzeyindeki kaba parçacıkları parçalayabilir. Eğim dikliği yüzey erozyonunda bir diğer önemli faktördür, daha dik yollar daha yüksek erozyon oranlarına sahiptir.
Erozyon yüzey ölçümü[değiştir | kaynağı değiştir]
Yüzey değişim hızını ölçmek için iki tür yöntem vardır: doğrudan, temaslı ölçüm yöntemleri ve dolaylı, temassız ölçüm yöntemleri.[5] Bu ölçüm, bir kayanın farklı bileşenleri veya farklı kaya türleri için yapılabilir. Kaya yüzey durgunluk oranı referans noktaları veya referans düzlemleri kullanılarak ölçülebilir ve yıllar içinde bu noktaları ve düzlem arasındaki mesafeyi ölçebilir. Kaya yüzeyi erozyon oranı Mikro Erozyon Ölçer kullanılarak da ölçülebilir. Bu üçgen alet, bir ölçüm alanı sağlamak için kaya yüzeyine kalıcı olarak sabitlenmiş üç saplamaya yerleştirilir. Sondanın uzatılması daha sonra erozyonu ölçmek için kullanılır. Dolaylı, temassız ölçüm yöntemleri arasında lazer tarama ve dijital fotogrametri bulunur.[6] Lazer tarama birçok uzman ve pahalı ekipman gerektirse de, daha küçük bir bütçeye sahip araştırmacılar için veri elde etmek için tekrar fotoğraflama yön ve dijital fotogrametri de kullanılabilir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "erosionsyta". Nationalencyclopedin (İsveççe). Cydonia Development. 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2015.
- ^ Soil erosion : processes, prediction, measurement, and control. New York: John Wiley & Sons. 2002. ISBN 0471383694.
- ^ Reichenberger (2007). "Mitigation strategies to reduce pesticide inputs into ground- and surface water and their effectiveness; A review". Science of the Total Environment. 384 (1): 1-35.
- ^ Fu (2009). "A review of surface erosion and sediment delivery models for unsealed roads". Environmental Modelling & Software. 25 (1): 1-14.
- ^ Moses (2014). "Methods for measuring rock surface weathering and erosion: A critical review". Earth-Science Reviews. 135: 141-161.
- ^ Vrieling (2006). "Satellite remote sensing for water erosion assessment: A review". CATENA. 65 (1): 2-18.