Elektronik kilit
Elektronik kilit (veya elektrikli kilit) elektrik akımıyla çalışan kilitleme cihazı'dır. Elektrikli kilitler bazen doğrudan kilide takılmış elektronik kontrol düzeneği ile bağımsızdır. Elektrikli kilitler erişim kontrol sistemine bağlanabilir. Bu sistemin avantajları şunlardır: kilit silindirinin yeniden anahtarlanmasına gerek kalmadan anahtarların eklenebildiği ve çıkarılabildiği anahtar kontrolü; zaman ve yerin etken olduğu hassas erişim kontrolü; ve etkinliğin kaydedildiği işlem günlüğü. Elektronik kilitler ayrıca hem kilitlemek hem de kilidini açmak için uzaktan izlenebilir ve kontrol edilebilir.
Çalışması[değiştir | kaynağı değiştir]
Elektrikli kilitler, gücü sağlayarak veya keserek kilidi hareket ettirmek için mıknatıslar, solenoid’ler veya motorlar kullanır. Kilidi çalıştırmak, anahtar kullanmak kadar basit olabilir, ör. bir apartman interkom kapısını açmak kadar basit veya biyometrik tabanlı erişim kontrolü sistemi kadar karmaşık olabilir.
"Önleme mekanizması" veya çalışma mekanizması olarak iki temel kilit türü vardır.
Türler[değiştir | kaynağı değiştir]
Elektromanyetik kilit[değiştir | kaynağı değiştir]
Elektronik kilidin en temel türü manyetik kilittir. Kapı çerçevesine büyük bir elektromıknatıs takılır ve kapıya karşılık gelen yere bir armatür yerleştirilir. Mıknatısa güç verildiğinde ve kapı kapatıldığında armatür mıknatısa sıkı şekilde tutulur. Manyetik kilitlerin kurulumu kolaydır ve saldırılara karşı oldukça dayanıklıdır. Bunun bir dezavantajı, yanlış takılan veya bakımı yapılan manyetik kilitlerin insanların üzerine düşebilmesidir ve ayrıca hem giriş hem de çıkış için manyetik kilidin kilidinin açılması gerekir. Bu, itfaiye görevlilerinin manyetik kilitlerin kullanımına ve genel olarak erişim kontrolü uygulamalarına katı kurallar dayatmasına neden oldu. Ayrıca, A.B.D. Ulusal Yangından Korunma Ajansı (NFPA) 101 (Can Güvenliği ve Güvenliği Standardı) ve 1990 tarihli Engelli Amerikalılar Yasası (ADA), "serbest çıkışa" izin vermek için "önceden bilgi gerektirmez" ve "tek bir basit hareket" gerektirir. Bu, acil durumda, kişinin tek hareketle kapıya doğru hareket edebilmesi ve hemen çıkabilmesi gerektiği anlamına gelir (düğmeye basmanıza gerek olmadan, bir tabelayı veya "özel bilgiyi" okuyarak başka birinin kapı kilidini açması).
Diğer sorunlar arasında gecikme süresi yer alır çünkü kapıyı kapalı tutan çöken manyetik alan anında serbest kalmaz. Bu gecikme süresi kullanıcının hala kilitli olan kapıya çarpmasına neden olabilir. Son olarak manyetik kilitlerin kilidi açılmaz başka deyişle, elektrik kesildiğinde kilidi açılır. Bu, güvenliğin çok önemli olduğu yerde sorun olabilir. Ayrıca elektrik kesintileri, personelin geçmesi dışında her zaman kilitli kalması gereken yangın listeli kapılara takılmış manyetik kilitleri etkileyebilir. Manyetik kilit tasarımlarının çoğu, yangın listesindeki bir kapıyı bir çerçeveye sabitlemenin birincil yolu olarak mevcut yangın yasalarını karşılamaz. Güvenliğin öncelikli konu olduğu yerlerde bu sorun olabilir. Ayrıca, elektrik kesintileri, personelin geçmesi dışında her zaman kilitli kalması gereken yangın listeli kapılar üzerine kurulu manyetik kilitleri etkileyebilir. Manyetik kilit tasarımlarının çoğu, yangın listesindeki kapıyı kapı çerçevesine sabitlemenin birincil yolu olarak mevcut yangın yasalarını karşılamaz.[1] Bu yüzden birçok ticari kapı (bu genellikle özel konutlar için geçerli değildir) bağımsız kilitlere veya Sertifikalı Personel Programı kapsamında takılan elektrikli kilitlere geçer.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk mekanik yeniden kodlanabilir kart kilidi, 1976 yılında, 1950'lerden beri VingCard için çalışan Tor Sørnes tarafından icat edildi. İlk kartlı kilit siparişi 1979'da Atlanta, ABD'deki Westin Peachtree Plaza Hotel'e gönderildi. Bu ürün konaklama sektörü için elektronik kilitlerin gelişimini tetikledi.
Elektronik kilit karşılıkları[değiştir | kaynağı değiştir]
Elektrikli kilit karşılıkları (elektrikli mandal serbest bırakma olarak da adlandırılır), kapı çerçevesine takılan standart kilit anahtarının yerini geçer ve mandalı ve mandal cıvatasını alır. Elektrikli kilit karşılıkları, standart kilit anahtarının bire bir değiştirilmesi için tasarlandıklarında kurulumu basittir, ancak bazı elektrikli kilit karşılıkları kapı çerçevesinin büyük ölçüde değiştirilmesini gerektirir. Çerçevede herhangi bir değişiklik yapılması gerekiyorsa (çoğunlukla ticari kapılar ve çerçevelere), yangın listesindeki bir kapıya (kapı çiftlerindeki açık sırtlı kilit karşılıkları için) veya çerçeveye kilit montajı, listeleme ajansının yetkisi altında yapılmalıdır. ABD'de, yangın listesindeki kapı açıklıklarına elektrikli kilitlerin sahada kurulumuna izin verecek mevcut Sertifikalı Personel Programı bulunmadığından, kurumun saha değerlendirmelerinin listelenmesi büyük olasılıkla kapının ve çerçevenin listeden çıkarılmasını ve değiştirilmesini gerektirecektir. Elektrik kilitler mekanik olarak serbest çıkışa izin verebilir: çıkış yapan kişi, kapı çerçevesindeki elektrik kilidini değil, kapıdaki kilidi çalıştırır. Elektrik kilitleri aynı zamanda " kilidi açılmış " (Güç mevcut olmadığında kilitli kalmaları gerektiğinden Yangın Listeli Kapılar hariç) veya daha güvenli "kilidi açılmamış " tasarım olabilir. Elektrik kilitlere saldırmak manyetik kilitten daha kolaydır. Kapı kilidi ile kapı mandalı arasında genellikle artan bir boşluk olduğundan, kapı kolunu kullanarak kapıyı açmak kolaydır. Bu boşluğu kapatmak için genellikle mandal koruma plakaları kullanılır.
Elektronik sürgüler ve mandallar[değiştir | kaynağı değiştir]
Elektrikli gömme ve silindirik kilitler, kapıya takılı mekanik kilitlerin yerine geçmeli alternatiflerdir. Elektrik kabloları için kapıya ek bir delik açılmalıdır. Ayrıca, elektriği kapı çerçevesinden kapıya iletmek için sıklıkla bir elektrik aktarım menteşesi kullanılır. Elektrikli gömme ve silindirik kilitler, mekanik serbest çıkışa izin verir ve kilidi açılmış veya kilidi açılmamış yapılabilir. ABD'de UL dereceli kapıların derecelendirmelerini korumaları gerekir: yeni inşaatlarda kapıların içi çıkarılır ve ardından derecelendirilir. Ancak yenilemelerde kapıların yeniden derecelendirilmesi gerekir.
Yangın çıkışı uygulamalarında bazen "panik donanımı" veya "panik bar" adlandırılan elektrikli çıkış donanımı kullanılır. Çıkmak isteyen kişi kapıyı açmak için panik çubuğunu iterek dışarı çıkar. Elektrikli çıkış donanımı kilidi açılmış veya kilidi açılmamış yapılabilir. Elektrikli çıkış donanımının bir dezavantajı, düzgün işleyişi sağlamak için kurulum ve bakım becerisi gerektiren karmaşıklıklarıdır. Yangın listesindeki kapılara ve çerçevelere yalnızca "Yangın Çıkış Donanımı" etiketli donanım takılabilir ve hem panik çıkış listesi standartlarını hem de yangın listesi standartlarını karşılamalıdır.
Motorlu kilitler Avrupa çapında kullanılmaktadır. Avrupa motorla çalışan kilidin yalnızca mandalın elektrikle çalıştırıldığı gündüz modu ve daha güvenli sürgünün elektrikle çalıştırıldığı gece modu olarak iki modu vardır.
Güney Kore'de çoğu ev ve dairede elektronik kilitler bulunur ve bu kilitler halen eski evlerdeki kilit sistemlerinin yerini almaktadır. Güney Kore çoğunlukla Gateman'ın kilit sistemini kullanır.
Pasif elektronik kilit[değiştir | kaynağı değiştir]
Pasif elektronik kilitlerdeki "pasif", güç kaynağının olmadığı anlamına gelir. Elektronik sürgüler gibi mekanik kilitlerin yerine geçmeli bir alternatiftir. Ancak fark, pasif elektronik kilitlerin kablolama gerektirmemesi ve kurulumunun kolay olmasıdır.
Pasif elektronik kilit, minyatür elektronik tek çipli mikrobilgisayarı entegre eder. Mekanik anahtar deliği yoktur yalnızca üç metal kontak korunur. Kilidi açarken elektronik anahtarı pasif elektronik kilidin anahtar deliğine sokulur; yani anahtarın baş ucundaki üç kontak pasif elektronik kilit üzerindeki üç kontakla temas halindedir. Bu sırada anahtar, pasif elektronik kilide güç verir ve aynı zamanda doğrulama için pasif elektronik kilidin kimlik numarasını okur. Doğrulama geçildiğinde anahtar, pasif elektronik kilitteki bobine elektrik verir. Bobin manyetik alan oluşturur ve kilidi açmak için pasif elektronik kilitteki mıknatısı hareket ettirir. O anda, kilit gövdesinin kilidini açmak için pasif elektronik kilitteki mekanik yapıyı çalıştırmak üzere anahtarı çevirir. Başarılı kilit açma işleminden sonra anahtar, pasif elektronik kilidin kimlik numarasını kaydeder ve ayrıca pasif elektronik kilidin açılma zamanını da kaydeder. Pasif elektronik kilitler yalnızca kilit açma yetkili anahtarla açılabilir ve kilit açma yetkisi yoksa kilit açılmaz.
Pasif elektronik kilitler halen elektrik hizmetleri, su hizmetleri, kamu güvenliği, ulaşım, veri merkezleri vb. gibi birçok özel alanda kullanılmaktadır.
Programlanabilir kilit[değiştir | kaynağı değiştir]
Programlanabilir elektronik kilit sistemi, programlanabilir anahtarlar, elektronik kilitler ve yazılımlar ile gerçekleştirilir. Anahtarın kimlik kodu, kilidin kimlik koduyla eşleştiğinde, kilidi açmak için mevcut tüm anahtarlar çalıştırılır. Kilidin iç yapısı, anahtarla temasta olan bir kontağı (kilit yuvası) olan bir silindir içerir ve bunun bir kısmı alınan kimlik kodunu saklayan, doğrulayan ve (kilidin açılıp açılmadığına) yanıt veren elektronik bir kontrol cihazıdır. Anahtar, sistemi çalıştırmak için kullanılan, genellikle şarjlı pil veya anahtarda değiştirilen pili olan bir güç kaynağı cihazı içerir; aynı zamanda kilidin kimlik kodunu saklamak için bir elektronik depolama ve kontrol cihazı içerir.
Yazılım, her anahtarın ve kilidin verilerini ayarlamak ve değiştirmek için kullanılır.[2]
Bu tip anahtar ve kilit kontrol sistemini kullanmak kullanıcı alışkanlıklarını değiştirmeye gerek duymaz. Ayrıca önceki mekanik cihazla karşılaştırıldığında avantajı, mevcut gibi bir sürü anahtar yerine yalnızca bir anahtarın birden fazla kilidi açabilmesidir. Tek anahtar birçok kilit tanımlama kodunu içerebilir; tek kullanıcı için kilit açma iznini ayarlayabilir.
Kimlik doğrulama yöntemleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Elektronik kilitlerin bir özelliği, geleneksel bir fiziksel anahtar kullanılmadan, kilitlerin kimlik doğrulama ile devre dışı bırakılabilmesi veya açılabilmesidir:
Sayısal kodlar, şifreler ve parola cümleleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Elektronik kilidin en yaygın biçimi, sayısal bir kodu girmek için bir tuş takımı veya kimlik doğrulama için şifre kullanır. Bazılarında her basışta sesli bir yanıt vardır. Kombinasyon uzunlukları genellikle dört ila altı basamak uzunluğundadır.
Güvenlik belirteçleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Kullanıcıların kimliğini doğrulamanın başka bir yolu, onlardan akıllı kart veya benzeri bir güvenlik belirtecini taramalarını veya "kaydırmalarını" veya bir belirteci kilitle etkileşime sokmalarını istemektir. Örneğin bazı kilitler kızılötesi, Bluetooth veya Yakın alan iletişimi (NFC) veri aktarım yöntemlerini kullanarak kişisel dijital asistanda (PDA) veya akıllı telefonda saklanan kimlik bilgilerine erişebilir.
Biyometri[değiştir | kaynağı değiştir]
Biyometri pozitif tanımlamanın tanınan bir aracı olarak giderek daha belirgin hale geldikçe, güvenlik sistemlerinde kullanımları da artmaktadır. Bazı elektronik kilitler, kullanıcıların kimliğini doğrulamak için parmak izi tarama, retina tarama, iris tarama ve sesli baskı tanımlama gibi teknolojilerden yararlanır.
RFID[değiştir | kaynağı değiştir]
Radyo frekansı tanımlama (RFID), bir ürüne, hayvana veya kişiye uygulanan veya bunlara dahil edilen bir nesnenin (tipik olarak "RFID etiketi" olarak anılır) radyo dalgalarını kullanarak tanımlama ve izleme amacıyla kullanılmasıdır. Bazı etiketler birkaç metre uzaktan ve okuyucunun görüş alanının ötesinden okunabilir. Bu teknoloji bazı modern elektronik kilitlerde de kullanılmaktadır. Teknoloji 1970'li yılların öncesinden beri onaylanmıştır ancak küresel tedarik zinciri yönetimi ve evcil hayvan mikroçipleme gibi konulardaki kullanımları nedeniyle son yıllarda çok daha yaygın hale gelmiştir.[3]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ NFPA 3 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 80, Standard for Fire Doors, Frames and Other Opening Protectives, Section 5.2.4
- ^ [1], "Programmable digital electronic lock", 1996-03-12 tarihinde verildi 30 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Hayes, Adam. "Radio Frequency Identification (RFID)". Investopedia (İngilizce). 10 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2020.