El Cuneyna Muharebesi

Koordinatlar: 13°27′K 22°27′D / 13.450°K 22.450°D / 13.450; 22.450
Vikipedi, özgür ansiklopedi
El Cuneyna Muharebesi
2023 Sudan çatışmaları

El Cuneyna Muharebesi Mayıs 2023'teki durum, yeşil hatlar Hızlı Destek Güçleri'nin, Kırmızılar Sudan ordusunun sahip olduğu alanlar,muharebe neticesi bölge Hızlı Destek Güçlerinin eline geçmiştir.
13°27′K 22°27′D / 13.450°K 22.450°D / 13.450; 22.450
Tarih15 Nisan 2023 – 22 Haziran 2023[2] (2 ay, 1 hafta)
Ek çatışmalar: 2 Kasım 2023 - 9 Kasım 2023[3]1 hafta)
Bölge
El Cuneyna (Geneina), Batı Darfur, Sudan
Sonuç

Hızlı Destek Güçleri zaferi[2]

  • Sudan Silahlı Kuvvetleri ile Hızlı Destek Güçleri arasında ilk çatışmalar patlak verdi.
  • Çatışmalar 25 Nisan'a kadar etnik hatlara yayılır ve şehir için son derece ağır çatışmalar yaşanır. Zayıf bir ateşkes 2 Mayıs'ta yapıldı.
  • Çatışmalar 12 Mayıs'ta yeniden başladı ve 15 Mayıs'ta Hızlı Destek Güçleri (RSF) ve ona bağlı milislerin şehre saldırmasıyla sona erdi.
  • Şehir Haziran başında RSF ve ona bağlı milisler tarafından kuşatma altına alındı ve RSF güçleri 22 Haziran'da El Cuneyna'nin (Geneina) kontrolünü ele geçirir.
  • El Cuneyna, RSF'nin şehirde kazandığı büyük zaferin ardından 5 gün boyunca şiddetli çatışmalara sahne olur ancak çatışmalar durur. [a]
Taraflar
  • Masalit Kabileleri (Sudan Ordusu yanında)

    • Sudan Silahlı Kuvvetleri

    • Batı Darfur Polis Güçleri

    Darfur Ortak Koruma Gücü (Joint Darfur Force)[1]

    Hızlı Destek Güçleri

    Komutanlar ve liderler
    Minni Minnawi
    Khamis Abakar (ölü)[4]
    Abdel-Baqi al-Hassan Mohammed (ölü)    		 Abdel Rahman Jumma[5]
    Çatışan birlikler
    15.Piyade Tümeni[6] Bilinmiyor
    Güçler
    2,000[7] 16,000[8]
    Kayıplar
    4+ ölü
    17+ Yaralı
    3+ esir[1]    		 Bilinmiyor

    5.000'den fazla sivil öldürüldü (24 Nisan ve 24 Haziran arasında)[2][9][10]
    370,000+ mülteci[9][11][12]

    Sonrasında 2.000'den fazla sivilin öldüğü ve 400'den fazla kişinin yaralandığı teyit edildi[13][14][15][16][17][18]
    Ölümcül çatışmalar nedeniyle ~85.000 kişi komşu Çad'a kaçtı.[19][20]
    3. aşama: 280'den fazla ölü, 300'den fazla yaralı[21]
    Aşiret müdahalesi (24 Nisan'dan beri): 500'den fazla sivil öldürüldü, askerler arasında kayıplar büyük olasılıkla yüksek.[1]
    Çok sayıda yaralı


    El Cuneyna katliamı olarak da bilinen El Cuneyna Muharebesi, Sudan'daki Batı Darfur'un başkenti El Cuneyna'nin kontrolü için paramiliter Hızlı Destek Güçleri (RSF) ile Sudan Silahlı Kuvvetleri (SAF) arasında yaşanan bir muharebedir. 25 Nisan 2023'e gelindiğinde çatışmalar yoğunlaştı. Masalit ve Arap olmayan halkların, —Sudan Kurtuluş Hareketi/Ordusu ve Adalet ve Eşitlik Hareketi dahil olmak üzere eski isyancı gruplardan oluşan Ortak Darfur Gücü'nün— tamamı, bizzat hükümet gücü olan Sudan Silahlı Kuvvetlerini, isyancı RSF ve müttefik Arap milislere karşı desteklemesiyle muharebe kabile hatlarına yayıldı.

    Çatışmalar başladıktan sonra binlerce sivil ve asker öldürüldü ve insani yardım kuruluşları savaş boyunca ayrım gözetmeksizin işlenen sivil cinayetlerini Ruanda soykırımı ile eş tuttu. Hızlı Destek Kuvvetleri 22 Haziran'da şehri ele geçirdi ve şehirde Arap olmayan sivillere yönelik etnik temizlik yapıldığına dair raporlar ortaya çıktı. Ağustos 2023'ten bu yana düzinelerce toplu mezarda başta Masalit ve Burgo sivilleri olmak üzere 1.000'den fazla ceset bulundu.[22]

    4 Kasım 2023 tarihinde Hızlı Destek Güçlerinin El Cuneyna çevresinde Sudan Ordusuna ait bölgede kalan bir karargâhı da ele geçirdiği bildirildi.[23]

    Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

    Ana maddeler: Darfur harekatı ve Darfur Savaşı

    Darfur'da Savaş[değiştir | kaynağı değiştir]

    2003 yılında Batı Sudan'ın Darfur bölgesinde, SLM ve JEM'in Sudan hükümetine karşı saldırılar başlatması ve onları soykırımla suçlamasının ardından, hükümet destekli, ağırlıklı olarak Arap olan Cancavid milisleri ile Sudan Silahlı Kuvvetleri tarafından desteklenen, ağırlıklı olarak Arap olmayan Sudan Kurtuluş Hareketi ve Adalet ve Eşitlik Hareketi arasında savaş patlak verdi.

    25 Mart 2003'te isyancılar Çad sınırı boyunca uzanan Tine garnizon kasabasını ele geçirerek büyük miktarda malzeme ve silah ele geçirdiler. Devlet Başkanı Ömer El Beşir'in orduyu "serbest bırakma" tehdidine rağmen ordunun elinde çok az şey vardı. Ordu hem İkinci Sudan İç Savaşı'nın sona erdiği güneyde hem de Eritre tarafından desteklenen isyancılar'ın merkezi petrol sahalarından Port Sudan'a yeni inşa edilen bir boru hattını tehdit ettiği doğuda konuşlandırılmıştı.

    El Cuneyna, Batı Darfur'un başkenti olarak, Masalit halkı'nın sultanlığı olarak konumu nedeniyle büyük miktarda şiddet olaylarına sahne oldu.[24] Şehir 2008 yılında 250.000 nüfusa sahipti.[25]

    2020 yılında, birkaç isyancı grubun Sudan Devrimi ve Ömer el Beşir'in devrilmesinin ardından Sudan hükümeti ile barış anlaşması imzalamasının ardından savaş sona erdi. Bu süreçte Cancavid kendini Hızlı Destek Güçleri olarak yeniden yapılandırdı, ancak birçok Darfurlu hala Cancavid olarak adlandırıyor.[26]

    El Cuneyna'ya Savaş Öncesi Saldırılar[değiştir | kaynağı değiştir]

    2020 yazında El Cuneyna ve çevresine yapılan saldırılarda siviller ölmüş ve çok sayıda kişi yaralanmıştır. Bu durum tüm bölgeyi etkiledi ve Darfur içinde yerinden edilme krizine neden oldu.[27][28] Nisan 2022'de Batı Darfur'daki çatışmalar yeniden başladı ve özellikle El Cuneyna'da yaklaşık 300 kişi öldü.[29]

    Sudan'da Savaş (2023)[değiştir | kaynağı değiştir]

    Ana madde: 2023 Sudan çatışmaları

    El Cuneyna Darfur'daki konumu nedeniyle stratejik kabul edilen şehir, savaş öncesinde yaklaşık 540.000 sivili barındırıyordu. [b][30] Şehir aynı zamanda tüm bölgesinde en büyük Masalit nüfusuna sahipti ve bu da onu Arap aşiret üyeleri ile ittifak halinde olan RSF için bir hedef haline getirdi. Geneina aynı zamanda El Cuneyna Havaalanı ve şehir çevresindeki üsleri kullanan Sudan Silahlı Kuvvetleri için de bir merkezdi, Batı Darfur ve ıssız bölgeler nedeniyle yiyecek veya eğitime neredeyse hiç erişimi olmayan Çadlı siviller için büyük bir yer olmaya devam etti.[31]

    2023 yılının başlarında, 2021 darbe lideri Abdel Fattah al-Burhan liderliğindeki Sudan Silahlı Kuvvetleri ile Darfur'da Arap olmayan kabilelere karşı etnik temizlik yapan Ömer El Beşir'in Cancavid kalıntıları olan Hemedti liderliğindeki paramiliter Hızlı Destek Güçleri arasında gerilim yükseldi. Zira Al Burhan bu güçleri Sudan Ordusu çatısına alma bu şekilde pasifize etme niyetindeydi. Buna karşın Hemedti bunun kendi gücünü sınırlandıracağını bildiğinden buna karşıydı ve gizlice asker toplamaya başladı. Gerilim giderek arttı. Bu gerginlikler 15 Nisan'da RSF güçlerinin Hartum, Merowe ve Nyala, El Faşir ve El Cuneyna dahil olmak üzere Darfur'daki çeşitli şehirlerde Sudan güçlerine saldırmasıyla zirveye ulaştı.[32][33]

    Geneina'da, Batı Darfur valisi Khamis Abakar, vali tarafından yönetilen bir milis olan Sudan İttifakı tarafından üç kişinin öldürülmesi nedeniyle 10 Nisan'da olağanüstü hal ilan etti.[34] Araplar ve Arap olmayanlar arasındaki çatışmalar 13 Nisan'da Çad sınırındaki Foro-Baranga'da da patlak verdi ve 24 kişi öldü.[35]

    Savaştan sonra araştırmalar yapılmış ve savaştan sağ kurtulan sivillerle görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Katliam nedeniyle ölmüş olması muhtemel binlerce kişiye ait toplu mezarlar hala bulunmaya devam etmektedir.[36]

    Savaş[değiştir | kaynağı değiştir]

    İlk çatışmalar (15-17 Nisan 2023)[değiştir | kaynağı değiştir]

    El Cuneyna'daki çatışma 15 Nisan 2023'te patlak verdi ve El Cuneyna'nın batı kesiminde gerçekleşti.[37] Bir Masalit aşiret liderine göre ilk çatışmalar bir buçuk saat sürdü ve öğle saatlerinde sona erdi.[38] Siviller evlerine sığınmaya başladı ve Masalit lideri şehirdeki durumun "çalkantılı ve istikrarsız" olduğunu belirtti.[38] Çatışmalar ertesi gün de devam etti, ancak çatışmalar hakkında çok az şey biliniyor.[39] Hızlı Destek Güçleri 16 Nisan gecesi geç saatlerde El Cuneyna Havaalanı'nı ele geçirdiklerini iddia etti, ancak o sırada bunu doğrulamak mümkün değildi.[40] Hartum merkezli ülke çapında bir ateşkes de 16 Nisan'da El Cuneyna'da başarısız oldu.[38]

    17 Nisan itibarıyla El-Cuneyna hastanesi çatışmalar nedeniyle kapanmıştı.[41] O dönemde, savaş sisi ve tarafların sisli olması nedeniyle El Cuneyna'daki ölü sayısını ve çatışmaların tam yerini doğrulamak imkansızdı.[42] Bazı kaynaklar SAF ve RSF arasında çatışma çıktığını belirtirken, diğerleri çatışmaların aslında Araplar ve Arap olmayan Masalit arasında olduğunu iddia etti.[kaynak belirtilmeli] Nyala'da gazetecilik yapan Ahmed Gouja, Arap-Masalit çatışmalarına ilişkin iddiaları doğrulamış ve sivillerin kendilerini ve mahallelerini korumak için polis karakolundan silah çaldıklarını söylemiştir.[43] OCHA kentteki BM ofislerinin yağmalandığını, marketlerin, evlerin ve diğer insani yardım kuruluşlarının ofislerinin ateşe verildiğini bildirdi.[kaynak belirtilmeli] 23 Nisan'da Sudan Silahlı kuvvetleri şehrin bazı bölümlerini RSF'den geri almaya çalıştı, ancak ordu karargahına geri püskürtüldü.[44]

    Çatışmalar yoğunlaşması ve aşiret ittifaklarının oluşumu (24 Nisan-2 Mayıs 2023)[değiştir | kaynağı değiştir]

    25 Nisan'da çatışmalar el-Cemarik mahallesinden başlayarak yoğunlaştı.[38] El-Cebel mahallesinde Arap milisler Sudan-Kadya ortak güçlerinin karargâhına saldırdı ve yaklaşık on bir zırhlı aracı çaldı. Arap milisler ayrıca kasabanın polis merkezi, pazarı ve bankası dahil olmak üzere belediye ve devlet kurumlarına da saldırdı.[45] 25 Nisan'daki çatışmalar Sudan İttifakı savaşçılarının El Cuneyna'daki RSF üslerine saldırmasıyla başladı.[45] BM'nin Sudan temsilcisi Volker Perthes o gün bir açıklama yaparak El-Cuneyna'daki kabile liderlerinin seferberlik kampanyalarına başladığını iddia etti.[45] Perthes ayrıca Orta Darfur ve Kuzey Darfur'dan milislerin El-Cuneyna'daki çatışmalara katıldığını belirtti. Darfur Barosu sadece 25 Nisan'da 25 kişinin öldürüldüğünü ve binlerce mültecinin Çad'a kaçtığını belirtti.[46] UN Human Rights organization 96'dan fazla kişinin öldürüldüğünü iddia etti.[47] Batı Darfur Polis Müdür Yardımcısı Tuğgeneral Abdel-Baqi al-Hassan Mohamed de çatışmalarda öldürüldü.[48]

    El Cuneyna sakinleri "ölü insanlarla dolu kamyonetler" gördüklerini iddia etti.[48] BBC'ye konuşan bir bölge sakini, RSF askerlerinin şehirdeki ve çevresindeki tüm mülteci kamplarını yaktığını ve savaşçıların evlere roketlerle saldırdığını iddia etti.[48][49] Şehirdeki toplum liderleri de silahlı kişilerin Abuzar mülteci kampı da dahil olmak üzere şehrin merkezinde yerinden edilmiş mültecilere saldırdığını belirtti.[50] Sınır Tanımayan Doktorlar, El Cuneyna Eğitim Hastanesi'nin 28 Nisan'da militanlar tarafından yağmalandığını iddia eden bir açıklama yayınladı ve örgüt yağmadan üzüntü duyduğunu belirtti.[51] Birçok hastane yağmalanma nedeniyle kapanırken, ambulanslar ve sağlık görevlileri de sık sık saldırıya uğruyor. Açık kalan birkaç hastanede kan nakli için kan ve buna eşlik eden ekipman, intravenöz sıvılar ve genel tıbbi malzeme eksikliği olduğu bildirilmiştir.[52] Yousra Elbagir, bir röportajında BM ofislerinin şehirdeki yabancı uyrukluları tahliye ettiğini ancak Sudan vatandaşlarını geride bıraktığını belirtti.[38] 27 Nisan'da RSF militanları Masalit'e ve şehirdeki SAF mevzilerine büyük bir saldırı başlattı. Dar Masalit Birliği'ne göre sabah saat 6 sularında El Meclis mahallesinde şiddetli çatışmalar başladı ve kısa sürede şehrin belediye merkezine yayıldı.[6][53] Bu çatışmalar 28 Nisan'a kadar devam etti ve şehrin tüm mahallelerinde şiddetli çatışmalar yaşandı. El Cuneyna' da 25 Nisan'dan sonra elektrik yoktu ve neredeyse hiç haberleşme yoktu.[54] Nisan ayı sonlarında sivillerin her iki tarafa karşı silahlanmaya başlamasıyla çocuk askerler de ortaya çıktı. Masalit sivilleri ayrıca polis karakolunun cephaneliğini yağmalamak ve 7.000 silah çalmakla suçlandı.[55] 1 Mayıs itibarıyla El Cuneyna'daki ölü sayısı 180'in üzerine çıkarken, bir doktor 191'den fazla sivilin öldüğünü tahmin etmektedir.[56] BM, 10 Mayıs'a kadar çatışmalarda 450'den fazla kişinin öldüğünü ve 7.500 ila 12.000 kişinin bir SAF askeri üssüne sığındığını bildirdi.[57] Aşiret yönetimi liderleri ve Güney Darfur valisi Hamid al-Tijani Hanoun'un müdahalesiyle şehirdeki RSF ve SAF arasındaki çatışmalar 2 Mayıs'a kadar durmuştu.[55] Ateşkes aşiret grupları arasındaki bölünmeleri hesaba katmıyordu ve bu nedenle de sallantıdaydı. Daha sonra, El Cuneyna Eğitim Hastanesi harap olduğu ve şehrin Sağlık Bakanlığı yakıldığı için şehirde çalışan tek hastane Kreinik Hastanesi oldu.[58] Şehrin kuzeyindeki birkaç küçük market dışında neredeyse tüm marketler ya yağmalandı ya da terk edildi, bu da malların fiyatında hiperenflasyona neden oldu. Kent sakinlerinin çoğu çatışmalardan fazla etkilenmeyen el-Selam mahallesine sığındı.[58] 24 Nisan'dan bu yana kentte elektrikler kesikti.[59]

    Şehir için üçüncü muharebe (12-15 Mayıs 2023)[değiştir | kaynağı değiştir]

    RSF'ye bağlı milislerin Zalat Caddesi yakınlarındaki sivil milislere saldırmasının ardından 12 Mayıs'ta üçüncü kez çatışma çıktı.[17][60] Sudan Doktorlar Sendikası saldırılarda ölü sayısının 280, yaralı sayısının 160'ın üzerinde olduğunu ve çatışmalar devam ettikçe bu sayının artacağını belirtti.[61] 14 Mayıs'ta el-Buhaira, el-Thawra, el-Tadamon, el-Meclis ve el-Madares mahalleleri çapraz ateş altında kaldı.[62][63] Çatışmaları hafifletmek amacıyla Batı Darfur valisi Minni Minnawi, 2020 Juba Barış Anlaşması'nı imzalayan isyancı hareketlerden oluşan bir "Ortak Darfur Gücü" kurulduğunu duyurdu.[64] Darfur merkezli Sudanlı Değişim Kadınları örgütü, El Geneina'daki durumu "Ruanda soykırımı senaryosu" olarak nitelendirdi.[63] 16 Mayıs'a kadar El Geneina'da yaşayanlar internetin sadece gündüzleri kullanılabildiğini ve elektrik kesintileri, gıda kıtlığı ve su sıkıntısının sürekli olduğunu belirtti.[65] Silahlanan siviller çatışmaların son derece yoğun olduğunu ve birçok mahallede RSF saldırılarıyla mücadele etmek için 24 saat çalışan sivil devriyeler başlatıldığını belirtti.[24] Çatışmalarda şehrin baş imamı Muhammed Abdülaziz Ömer öldürüldü.[66]

    Onlar [RSF] her yere ateş ediyorlar. Dışarı çıkarsanız öldürülürsünüz. Hareket edemezsiniz, 200 veya 300 metre bile."-Mohammed İbrahim, sivil devriye-[67]

    Yeniden patlak veren çatışmalar sırasında El Cuneyna'da hastanelerin çalışmadığı zamanlar oldu.[68] Batı Darfur Doktorlar Birliği, 12-15 Mayıs tarihleri arasında 280 kişinin öldüğünü ve 300'den fazla kişinin yaralandığını belirtti.[69][70] Çatışmaların ardından uydu görüntülerinde birçok okul, iş yeri ve mahallenin çatışmalar nedeniyle yandığı görüldü.[71] 21 Mayıs'a kadar El Cuneyna'daki tüm göçmen ve mülteci kampları yakıldı.[72]

    Reuters tarafından görüşülen bazı bölge sakinleri, RSF ve Arap milislerin evleri işgal edeceğini belirtti ve bir ailenin yedi üyesinin evlerinde öldürüldüğü ve on iki yaralının ve bir doktorun geçici bir hastanede vurulduğu örnekleri hatırladı.[9] 21 Mayıs'tan sonra, Geneina'da ve Darfur bölgesinin çoğunda iletişim kesildi.[73] 21 ve 23 Mayıs tarihleri arasında neler yaşandığı hakkında çok az şey bilinmektedir.[73]

    "Elektrik kesintileri sürekli hale geldi ve suya erişim çok zor. Sağlık sistemi tamamen hizmet dışı"-Alzahawi Idriss, El Cuneynalı bir sivil

    17 Mayıs'a gelindiğinde Sudanlı Doktorlar Birliği yaklaşık 200 ölü ve yüzlerce yaralı bildirmiş, o zamana kadar siviller şehirdeki koşulların son birkaç gün içinde daha da kötüleştiğini belirtmiştir.[74]

    El Cuneyna Kuşatması (24 Mayıs-22 Haziran 2023)[değiştir | kaynağı değiştir]

    24 Mayıs'ta Ortak Darfur Gücü (ODG)'ndeki bir SLM-MM[c] kaynağı, Sudan Silahlı Kuvvetleri tarafından desteklenen El Cuneyna'ya giden bir ODG konvoyunun RSF birlikleri ve ona bağlı Arap milisler tarafından pusuya düşürüldüğünü duyurdu.[1] Dört ODG askeri öldürüldü, on yedi kişi yaralandı ve üç kişi yakalandı, ancak konvoy El Cuneyna'ya girmeyi başardı.[1] Mayıs ayı sonlarında El Cuneyna'nın eteklerinde saldırılar gerçekleşti ve RSF'ye bağlı milisler Misteri ve Kulbus kasabalarına saldırdı.[11][75] Mayıs ayı sonlarında sayıları 370.000'i bulan Cuneyna ve çevresindeki mültecilerin çoğu Çad'ın doğusundaki Adré şehrine kaçtı.[76] Çadlı yetkililer ayrıca Sudan'ın Beida kasabasının hemen karşısındaki Abdi'de mülteci kampları kurdu. Abdi kampı, kuruluşun ilk haftalarında 25.000 mülteciyi barındırıyordu.[77] RSF'nin Çad ve El Geneina'yı birbirine bağlayan yolu kontrol etmesi nedeniyle pek çok sivil sınırı geçemedi.[78]

    4 Haziran itibarıyla şehirdeki tüm hastaneler çatışmalar nedeniyle kapalıydı.[79] 1 Haziran'da şehirde internet kısa süreliğine çalışsa da iletişim hala kesikti.[75] Sınır Tanımayan Doktorlar, Haziran ayı itibarıyla ölü sivil ve askerlerin cesetlerini toplamanın imkansız olduğunu ve birçok cesedin ya sokaklarda bırakıldığını ya da tek bir yerde yığıldığını belirtti.[76] Şehirde işleyen sadece iki pazar kalmıştı: El Zariba ve El Ardaiba pazarları.[78] 5 Haziran'da Darfur Barosu için çalışan bir avukat olan Abdelkaleg Arbab, El Shati mahallesindeki evine yapılan bir saldırıda ailesinin sekiz üyesiyle birlikte öldürüldü ve Mohamed Ahmed Kodi adlı bir başka avukat da bir saldırıda öldürüldü.[10][80]Darfur Barosu, Arbab ve Kodi'nin Darfur'daki savaş nedeniyle ülke içinde yerinden edilmiş mültecilere karşı işlenen savaş suçlarını kovuşturma çalışmaları nedeniyle öldürüldüğünü belirtti.[10] Aynı gün El Cuneyna'da başka önde gelen avukatlar ve insan hakları savunucuları da öldürüldü.[77]

    RSF güçleri Batı Darfur'daki diğer şehirlerden güç topladıktan sonra 7 Haziran'da güney ve doğu El Cuneyna'ya saldırdı. Çatışmalar 9 Haziran'a kadar sürdü.[81] 6 Haziran'da Batı Darfur vali yardımcısı El Buhari Abdullah, 15 Nisan'da şehirde çatışmaların başlamasından bu yana 850 kişinin öldüğünü ve 2.000'den fazla kişinin yaralandığını belirtti.[10] Şehirdeki yerel doktorlara göre bu sayı toplamda 1.100 kişiye yükseldi.[77] El Cuneyna'daki gazetecilerin hedef alınması nedeniyle, 7-9 Haziran RSF saldırısının sonrası ve zaman çizelgesi hakkında çok az şey biliniyor.[82] Şehrin en önde gelen gazetecilerinden biri olan Enaam El Nour, Haziran ayı başlarında kimliği belirsiz failler tarafından kaçırıldı.[83] Haziran ortalarında El Cuneyna, RSF ve müttefik Arap milisler tarafından neredeyse tamamen kuşatma altındaydı.[84]

    Khamis Abakar'ın Öldürülmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

    Khamis Abakar'ın öldürülmesi
    2023 Sudan çatışmaları,El Cuneyna Muharebesi
    Harita
    BölgeEl Cuneyna, Batı Darfur
    Tarih14 Haziran 2023
    Saldırı türü
    		Savaş suçu,Suikast
    İşleyenlerAbdel Rahman Jumma,(RSF)

    14 Haziran'da RSF'nin El Jamarik mahallesini bombalaması sonucu aralarında Dar Masalit sultanının akrabalarının da bulunduğu on yedi sivil öldü.[83] Öldürülen akrabalardan biri Dar Masalit emiri Tarık Abdelrahman Bahlredin'di.[84] Saldırıda 37 kişi de yaralandı.[83] Batı Darfur valisi Khamis Abakar 13 Haziran'da durumu soykırım olarak kınadı ve Sudan Ordusunun sivillere yardım etmek için ordu üssünden ayrılmadığını belirtti.[85] Öte yandan kendisi verdiği demeç de burada yapılanı bir soykırım olarak tanımlıyordu. Buna karşılık RSF, El Cuneyna Muharebesi'ni bir "kabile çatışması" olarak nitelendirdi.[85] 15 Haziran'da Abakar, iki gün önceki açıklaması nedeniyle Abdel Rahman Jumma liderliğindeki sözde RSF militanları tarafından ele geçirilip işkence edilerek infaz edildi.[4] RSF, RSF askerlerinin Abakar'a saldırdığını gösteren video kanıtlarına rağmen, Abakar'ın öldürülmesinden Sudan güçlerini sorumlu tuttu. Masalit aktivistleri Abakar'ın El Geneina'daki soykırımla ilgili açıklamalarını geri çekmeyi reddetmesi üzerine öldürüldüğünü iddia etti.[86] Sudan Adalet ve Eşitlik Hareketi başkanı Mansur Arbab ise Ortak Darfur Gücü ile birlikte, Abakar'ın öldürülmesinde RSF komutanlarından Abdurrahman Jumma'yı sorumlu tuttu.Ortak Darfur Güçleri lideri Minni Minnawi ise cinayeti kınadı ancak RSF'yi suçlamadı.[86] Daha sonra BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri cinayeti kınadı.[87]

    RSF zaferi[değiştir | kaynağı değiştir]

    22 Haziran'da Darfur Barosu, Çad sınırındaki Sudanlı mültecilerden gelen raporlara dayanarak El Geneina'nın "RSF'nin eline geçtiğini" bildirdi.[2] Dernek, Sudan Ordusu güçlerinden oluşan küçük bir garnizonun şehirde konuşlanmış olmasına rağmen, Jumma liderliğindeki RSF'nin bölgeyi ve çevresini kontrol ettiğini iddia etti.[2]

    Soykırım Suçlamaları[değiştir | kaynağı değiştir]

    El Cuneyna Katliamı[değiştir | kaynağı değiştir]

    El Cuneyna Katliamı
    2023 Sudan çatışmaları, El Cuneyna Muharebesi,2023 Masalit Soykırımı
    Harita
    BölgeEl Cuneyna,Batı Darfur, Sudan
    Tarih13-21 Haziran 2023
    HedefMasalit, Burgo sivilleri
    Saldırı türü
    		Savaş suçu, Toplu katliam, İnsanlığa karşı suç/Soykırım suçu iddiaları
    ÖlüEn az 3.000 (Muhtemelen 10.000)
    İşleyenlerHızlı Destek Güçleri
    SavunanlarSudan İttifakı
    Sudan Ordusu
    Masalit öz savunma grupları

    13 Temmuz 2023'te, bir BM soruşturması El Cuneyna yakınlarında tamamı Masalit sivillerinden oluşan 87 kişilik bir toplu mezar keşfetti.[88] Sivillerin 13-21 Haziran tarihleri arasında Hızlı Destek Güçleri tarafından öldürüldüğü iddia edilmektedir.[89] Ölenlerin çoğu şehrin el-Madriss ve el-Jamarik mahallelerindendi.[89] BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk, cinayetlerden üzüntü duyduğunu ve BM'nin Temmuz ayına kadar bölgeye erişimine izin verilmediğini belirtti.[89]

    Dar Masalit sultanının kuzeni Emir Badawi Masri Balhredin, 19 Haziran 2023'teki bir saldırı sırasında RSF tarafından öldürüldü.[90] 19 ve 20 Haziran'daki saldırılarda aralarında kentteki İnsani Yardım Komiseri Sadig Harun ile birkaç belediye başkanı ve imamın da bulunduğu çok sayıda tanınmış kişi öldürüldü.[91] Darfur Barosu ertesi gün Kreinik ve Sirba mülteci kamplarının RSF tarafından kuşatma altında olduğunu bildirdi. Tüm derme çatma barınaklar ve mülteci kampları 20 Haziran'a kadar yakılmıştı.[91] El Cuneyna ve çevresindeki çok sayıda köy, mahalle ve kültürel alan, şehrin Büyük Pazarı ve Masalit Sultanlığı sarayı da dahil olmak üzere tahrip edildi.[91]

    22 Haziran'da Dar Masalit Sultanlığı da bir açıklama yaparak 24 Nisan ile 24 Haziran arasında çoğunluğu Arap olmayan 5,000'den fazla sivilin öldürüldüğünü iddia etti.[2] Sultanlık durumu bir "soykırım" olarak nitelendirdi ve barikat olarak kullanılan cesetlerin ve sokaklara saçılmış erkek, kadın ve çocuk cesetlerinin görüntüleri ortaya çıktı.[2] Haziran ayı sonunda Al Jazeera'ye konuşan Batı Darfurlu mülteciler bu iddiaları doğrulayarak Nisan ve Haziran ayları arasında Batı Darfur'un Misteri, Konga Haraza ve Tendelti kasabalarında da benzer olayların yaşandığını belirttiler.[92] RSF ayrıca Haziran ayında El Cuneyna ile Sudan-Çad sınırı arasındaki yolda sivillere saldırdı.[92] Bu cinayetlerin birçoğu RSF kontrol noktalarında gerçekleşti ve hamile bir kadın geçiş için yeterli parası olmadığı gerekçesiyle milisler tarafından öldürüldü.[93] Bir Geneina mültecisi "El Cuneyna ve Adré boyunca uzanan yolda çok sayıda ceset var, kimse onları sayamıyor" dedi.[94] Bir başka kaynak ise sadece yolda 350'den fazla kişinin öldürüldüğünü iddia etti.[95]

    Masalit halkı genellikle Arap milislerin hedefi olurken, mülteciler milislerin siyah olan herkese ateş ettiğini iddia etti.[94] Avukatlar, insani yardım görevlileri ve daha fazlası dahil olmak üzere önde gelen sivil toplum üyeleri, şehrin düşmesinden sonra ve sırasında milisler ve RSF tarafından hedef alındı.[96][97] Darfur Barosu etnik temizliği "tam ölçekli bir soykırım" olarak nitelendirdi.[96] Birleşmiş Milletler 24 Haziran'da "ahlaksız cinayetleri" kınayan bir açıklama yayınladı, ancak faillerden bahsetmedi.[98]

    12 Ağustos'ta Masalit grubunun bir temsilcisi olan El Farsha Saleh Arbab Suleiman, Port Sudan'da bir basın toplantısı düzenleyerek RSF'yi cesetleri gizli yerlere gömerek ve Sudan Kızılay Derneği (SRCS)'yi cesetleri teslim etmeye zorlayarak El Cuneyna'da işlenen suçların kanıtlarını gizlemeye çalışmakla suçladı.[99] Direniş Komiteleri Koordinasyonu, toplu mezar raporlarını doğruladı ve 16 Ağustos itibarıyla, birkaç cesedin hala evlerin çatılarında veya binaların içinde olduğunu söyledi.[100] 15 Ağustos'ta 30 toplu mezarda 1.000'den fazla ceset daha bulundu.[101] AllAfrica ile yapılan bir röportajda, Adré'deki Masalit siviller, şehir içinde yerinden edilmiş Masalit sivillerden oluşan büyük bir grubun öldürülmesi de dâhil olmak üzere şehirdeki deneyimlerini anlattılar.[102] Masalit Sultanı Saad Bahar el-Deen kendi toplumundan yaklaşık 10.000 kişinin RSF tarafından öldürüldüğünü ifade etmiştir.[103] Katliamlar devam ederken çekilen fotoğrafların da yer aldığı 16 Ağustos tarihli CNN röportajlarında, öldürülen sivillerin son sayısının 884 olduğu, 9 Haziran'dan sonra ise sayılamaz hale geldiği ve kasabanın bir "hayalet şehir" olduğu belirtilmiştir.[104] Siviller ayrıca genç Masalit çocuklarının RSF tarafından katledildiğini belirtti.[104]

    Katliamdan fotoğraflar El Cuneyna'da terk edilmiş ve tahrip edilmiş bir yolda yığın halinde birkaç ceset göstermiştir. Bir sivil, "cesetlerin El Cuneyna Eğitim Hastanesi'nden şehrin güney kısımlarına kadar olan caddeyi kirlettiğini" ifade etmiştir.[104]

    "Hızlı Destek Güçleri, Arap milislerle birlikte, mezar alanlarını belirlemenin yanı sıra buldozerler ve kamyonlar gibi hafriyat araçları sağlayarak katıldı. Hatta bazen gönüllülerle birlikte katıldılar."-El Cuneyna mültecileri

    Temmuz ayında Geneina'dan kaçan siviller, Geneina'nın batısındaki bir kasaba olan Maragibir bölgesindeki göletlere çok sayıda ceset atıldığını belirttiler. Bu cesetlerden bazılarının aylardır ölü gibi göründüğünü ve iki kabile grubunun RSF tarafından öldürüldüğünü veya "neredeyse yok edildiğini" belirttiler; bunlar Masalit ve Burgo kabileleriydi. Diğerleri ise RSF'nin özellikle şehrin kuzey banliyölerinde bu cesetleri kaldırmak için gönüllüleri ve sivilleri kullandığını ekledi.[105]

    El Cuneyna'da 14 Eylül'de on üç toplu mezar daha bulundu.[106]

    Ardamata Banliyösü[değiştir | kaynağı değiştir]

    Ana maddeler: Ardamata ve Ardamata Katliamı

    8 Kasım 2023'te, bu noktada tüm Batı Darfur'u kontrol eden Hızlı Destek Güçleri, El Cuneyna'daki Ardamata köyü'nde (mahallesinde) 200 ila 2.000 Masalit sivili katletti. Daha sonra RSF'nin El Cuneyna Savaşı'nın başlamasından bu yana El Cuneyna sivilleri ve diğer Darfuriler için bir sığınak olan Ardamata IDP mülteci kampına baskın düzenlediği de bildirildi. Katliam ayrıca ülkede devam eden mülteci krizi'nin artmasına da bağlandı.[107]

    Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

    1. ^ Çatışmalar 700 kişinin ölümüne ve diğerlerinin ağır yaralanmasına veya kaybolmasına neden oldu, önde gelen Darfuri liderlerinin de öldüğü haberleri etrafa yayıldı
    2. ^ Eylül 2023 itibarıyla nüfusun, teyit edilen ölümler ve eski el Cuneyna'daki sivillerin kaçışından sonra 160.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Şehir Hızlı Destek Güçleri tarafından işgal edilmeye devam ettiği için nüfusun çoğu artık işsiz yetişkinlerden oluşmaktadır.
    3. ^ Sudan Kurtuluş Ordusu'nun Minni Minnawi'ye sadık kanadı.

    Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

    1. ^ a b c d e SudanTribune (24 Mayıs 2023). "Rapid Support Forces ambush peace groups in West Darfur". Sudan Tribune (İngilizce). 20 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2023. 
    2. ^ a b c d e f g "Darfur lawyers: 'Bodies scattered across El Geneina'". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 22 Haziran 2023. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
    3. ^ S.A, Telewizja Polska. "Sudan: About 700 killed in West Darfur during clashes between army and RSF". tvpworld.com (Lehçe). 12 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2023. 
    4. ^ a b "West Darfur governor abducted, killed as war in Sudan spreads". Aljazeera. 15 Haziran 2023. 29 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
    5. ^ عثمان, مزدلفة. "الحلقات تضيق بشأن المسؤولية عن تصفيته.. تفاصيل جديدة عن اغتيال والي غرب دارفور خميس أبكر". www.aljazeera.net. 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2023. 
    6. ^ a b Thomas, Eddie (28 Nisan 2023). "'Not a tribal conflict': W #Darfur crisis polarized social groups. Although many displaced people are from Masalit group, many attackers are from Himedti's Rizeigat group, and although Rizeigat were Himedti's main cannon fodder before he started recruiting across Sahel +". Twitter. 15 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023. 
    7. ^ "How Arab fighters carried out a rolling ethnic massacre in Sudan". Reuters. 22 Eylül 2023. 6 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023. 
    8. ^ "10,000 reported killed in one West Darfur city, as ethnic violence ravages Sudanese region". CNN. 26 Temmuz 2023. 6 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2023. 
    9. ^ a b c Ramadane, Mahamat; Eltahir, Nafisa (26 Mayıs 2023). "Sudan war spells more disaster for Darfur city on Chad border". Reuters. 29 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023. 
    10. ^ a b c d "'Inconceivable suffering' in West Darfur". 8 Haziran 2023. 10 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2023. 
    11. ^ a b "A 'Dystopian Nightmare' Unfolds in Sudan's Battered Darfur Region". Yahoo News. 8 Haziran 2023. 15 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
    12. ^ "SITUATION REPORT – HORN OF AFRICA No. 450 – 13 June 2023" (PDF). EEPA. 6 Haziran 2023. 13 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Haziran 2023. 
    13. ^ "Sudan: West Darfur Clashes Leave 25 Dead, Prisoners Freed in Nyala, El Fasher and ED Daein". Dabanga. 27 Nisan 2023. 29 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2023. 
    14. ^ Alkhaldi, Celine; Formanek, Ingrid; Tawfeeq, Mohammed; Regan, Helen (28 Nisan 2023). "Clashes renew in West Darfur as food and water shortages worsen in Sudan violence". CNN. 29 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2023. 
    15. ^ Camille (1 Mayıs 2023). "Nearly 200 dead in West Darfur violence: situation 'extremely dangerous'". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 2 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
    16. ^ "Sudan: Darfur Update – El Geneina Clashes Continue, Truce Holds in El Fasher, Looting in Nyala". Dabanga. 3 Mayıs 2023. 3 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2023. 
    17. ^ a b "Sudan: 280 dead in violent clashes in El Geneina". Middle East Monitor (İngilizce). 15 Mayıs 2023. 16 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. 
    18. ^ Camille (16 Mayıs 2023). "As many as 2,000 reported dead in West Darfur violence". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 16 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023. 
    19. ^ Alkhaldi, Celine (17 Mayıs 2023). "Hundreds killed as fighting worsens in Sudanese region of West Darfur". CNN. 17 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023. 
    20. ^ "Sudan: Clashes between SAF and RSF – Flash Update No. 13 (21 May 2023)[EN/AR] – Sudan | ReliefWeb". reliefweb.int. 21 Mayıs 2023. 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
    21. ^ "Sudan: Desperate civilians take up arms to defend themselves against militias in Darfur". The Observers – France 24. 19 Mayıs 2023. 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
    22. ^ "Darfuri refugees recount harrowing escapes to Chad". The New Humanitarian (İngilizce). 15 Ağustos 2023. 15 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2023. 
    23. ^ SudanTribune (4 Kasım 2023). "RSF seize Sudanese army headquarters in El-Geneina". Sudan Tribune (İngilizce). 11 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2023. 
    24. ^ a b "Sudan's Darfur conflict: Why an accountant took up arms". Yahoo Life (İngilizce). 17 Mayıs 2023. 17 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023. 
    25. ^ "5th Sudan Population and Housing Census Priority Results". Southern Sudan Center for Census, Statistics, and Evaluation. 2008. 10 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023. 
    26. ^ Peltier, Elian; Dahir, Abdi Latif (17 Nisan 2023). "Who are the Rapid Support Forces, the paramilitaries fighting Sudan's Army?". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 16 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023. 
    27. ^ Salih, Zeinab Mohammed. "In Darfur, civilians pay price in new wave of deadly violence". www.aljazeera.com (İngilizce). 2 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2023. 
    28. ^ "Sudan: Horrific attacks on displacement camps show UN peacekeepers still needed in Darfur". Amnesty International (İngilizce). 1 Mart 2021. 2 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2023. 
    29. ^ "West Darfur fighting spreads to capital city El Geneina - residents". Reuters (İngilizce). 25 Nisan 2022. 2 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2023. 
    30. ^ "Population El Geneina (Sudan), number, employment, unemployment, gender composition | BDEEX USA". bdeex.com. 2 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2023. 
    31. ^ "Sudan Conflict Brings New Atrocities to Darfur". VOA (İngilizce). 29 Temmuz 2023. 2 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2023. 
    32. ^ "Sudan unrest: RSF captures presidential palace as violence rages". www.geo. tv (İngilizce). 16 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023. 
    33. ^ "Fighting between Sudan military competals enters a second day, with dozens dead". CNN (İngilizce). 15 Nisan 2023. 15 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023. 
    34. ^ SudanTribune (11 Nisan 2023). "West Darfur declares state of emergency after killing of three people". Sudan Tribune (İngilizce). 20 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından com/article272780/ arşivlendi |arşivurl= değerini kontrol edin (yardım). Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023. 
    35. ^ theeastafrican.co.ke/tea/rest-of-africa/24-killed-in-sudan-darfur-clashes-4197516 "Official: 24 killed in Sudan as Arab, non-Arab groups clash in Darfur" |url= değerini kontrol edin (yardım). The East African (İngilizce). 13 Nisan 2023. 11 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023. 
    36. ^ "How Arab fighters carried out a rolling ethnic massacre in Sudan". Reuters (İngilizce). 22 Eylül 2023. 6 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2023. 
    37. ^ Bergman, Andrew (17 Nisan 2023). dabangasudan.org/tr/all-news/article/deadly-sudan-army-rsf-clashes-spark-human-tragedy-widespread-looting-in-darfur "Deadly Sudan Army-RSF clashes spark human-tragedy, widespread looting in Darfur" |url= değerini kontrol edin (yardım). Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 26 Nisan 2023 tarihinde kaynağından archive.org/web/20230426063658/https://www.dabangasudan.org/en/all-news/article/deadly-sudan-army-rsf-clashes-spark-human-tragedy-widespread-looting-in-darfur arşivlendi |arşivurl= değerini kontrol edin (yardım). Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023. 
    38. ^ a b c d e Camille (25 Nisan 2023). "Darfur update: clashes in El Geneina, extended truce in El Fasher, and popular initiatives in Nyala". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 29 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2023. 
    39. ^ "Sudan: Death toll rises as clashes continue nationwide April 16 /update 4". 11 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023.  Bilinmeyen parametre |Website= görmezden gelindi (|website= kullanımı öneriliyor) (yardım)
    40. ^ NNN (16 Nisan 2023). ng/violent-clashes-reported-in-khartoum-as-armed-forces-fight-for-control/ "Violent Clashes Reported in Khartoum as Armed Forces Fight for Control" |url= değerini kontrol edin (yardım). NNN (İngilizce). 11 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023. 
    41. ^ SudanTribune (18 Nisan 2023). "16 hospitals in Khartoum out of service as some bombed". Sudan Tribune (İngilizce). 20 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023. 
    42. ^ Bergman, Andrew (16 Nisan 2023). "Death toll climbs as Army-militia clashes spread across Sudan". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 11 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023. 
    43. ^ Regan, Celine Alkhaldi,Ingrid Formanek,Mohammed Tawfeeq,Helen (28 Nisan 2023). "Clashes renew in West Darfur as food and water shortages worsen in Sudan violence". CNN (İngilizce). 29 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023. 
    44. ^ net/news/sudan-darfur-bloodshed-hemeti-allies-enemies-control "Bloodshed in Sudan's Darfur as Hemeti's allies and enemies vie for control" |url= değerini kontrol edin (yardım). Middle East Eye (İngilizce). 2 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023. 
    45. ^ a b c SudanTribune (26 Nisan 2023). "Perthes warns of negative impact of Khartoum fighting on Darfur region". Sudan Tribune (İngilizce). 27 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023. 
    46. ^ Lisa (26 Nisan 2023). dabangasudan.org/tr/all-news/article/west-darfur-clashes-leave-25-dead-prisoners-freed-in-nyala-and-el-fasher "West Darfur clashes leave 25 dead, prisoners freed in Nyala, El Fasher, and Ed Daein" |url= değerini kontrol edin (yardım). Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 15 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından archive.org/web/20230515133953/https://www.dabangasudan.org/en/all-news/article/west-darfur-clashes-leave-25-dead-prisoners-freed-in-nyala-and-el-fasher arşivlendi |arşivurl= değerini kontrol edin (yardım). Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023. 
    47. ^ "Sudan: Plight of civililians amid hostilities". OHCHR (İngilizce). 28 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023. 
    48. ^ a b c Jones, Mayeni (27 Nisan 2023). bbc.com/news/world-africa-65409733 "Sudan's Darfur fighting: 'I saw pick-up trucks full of dead people'" |url= değerini kontrol edin (yardım). BBC News (İngilizce). 30 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023. 
    49. ^ "Sudan Crisis: 74 killed in two days of fighting in El Geneina". WION (İngilizce). 15 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023. 
    50. ^ Camille (1 Mayıs 2023). dabangasudan.org/tr/all-news/article/nearly-200-confirmed-dead-in-west-darfur-violence-situation-extremely-dangerous "Nearly 200 dead in West Darfur violence: situation 'extremely dangerous'" |url= değerini kontrol edin (yardım). Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 2 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023. 
    51. ^ "Sudan: Msf denounces looting of El Geneina Teaching Hospital". Doctors Without Borders - USA (İngilizce). 15 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023. 
    52. ^ Barber, Harriet (20 Nisan 2023). "Sudan'daki şiddetli çatışmalar sırasında hastaneler yağmalandı ve ambulanslar kaçırıldı". The Telegraph. 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023 – www. telegraph.co.uk vasıtasıyla. 
    53. ^ Ahmed, Gouja (27 Nisan 2023). "Update: Clashes renewed in the city of El Geneina this morning in the Majlis neighborhood and the southern areas of the city, after an attack by Militia groups driving motcycles and armed vehicles". Twitter. 2 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023. 
    54. ^ Lisa (28 Nisan 2023). "Situation in West Darfur capital 'catastrophic' as attacks continue, more flee to Chad". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 15 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023. 
    55. ^ a b SudanTribune (3 Mayıs 2023). com/article273577/ "War may rage all over Darfur, official warns" |url= değerini kontrol edin (yardım). Sudan Tribune (İngilizce). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. [ölü/kırık bağlantı]
    56. ^ Camille (1 Mayıs 2023). "♦ Sudan: This week's news in brief ♦". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 15 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023. 
    57. ^ "Sudan: Clashes between SAF and RSF - Flash Update No. 11 (10 May 2023) [EN/AR] - Sudan | ReliefWeb". reliefweb.int (İngilizce). 10 Mayıs 2023. 12 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. 
    58. ^ a b "Sudan's Geneina is a ghost town". The Mail & Guardian (İngilizce). 9 Mayıs 2023. 16 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. 
    59. ^ "Sudan's failing infrastructure a strategic pawn as rival generals stake their claims | African Energy". www.africa-energy.com. 18 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023. 
    60. ^ Ahmed, Gouja (12 Mayıs 2023). "Today is Friday, May 12th - El Geneina. Now renewed clashes in the city of El Geneina. Currently, one of the most active axes in the exchange of fire is the eastern and western axis along the main Zalat street. As for the northern and southern axes, it stopped for a while". 16 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. 
    61. ^ "Sudan: 280 killed as fighting rages in West Darfur". Al-monitor. 15 Mayıs 2023. 15 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. 
    62. ^ Ahmed, Gouja (14 Mayıs 2023). "الاحد 14 مايو 2023م [11: 18] ص الجني لليوم الثالث ع التوالي منذ الهجوم الثاني للجنينة استمرار اطلاق النار والقذائف والحرائق بعد الهجوم علي احياء (البحيرة _الثورة_التضامن_المجلس _المدارس . .) إطلاق النار والحرائق شمل اليوم حتي احياء الغابة وتلتاشر (13)الوضع الإنساني كارثي". 
    63. ^ a b Camille (16 Mayıs 2023). "As many as 2,000 dead in West Darfur violence". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 16 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. 
    64. ^ Lisa (15 Mayıs 2023). "More than 100 people reported dead in new attacks on West Darfur capital". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 15 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. 
    65. ^ Alkhaldi, Celine (17 Mayıs 2023). cnn.com/2023/05/17/africa/hundreds-killed-west-darfur-intl/index.html "Hundreds killed as fighting worsens in the Sudanese region of West Darfur" |url= değerini kontrol edin (yardım). CNN (İngilizce). 17 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023. 
    66. ^ Pietromarchi, Virginia. aljazeera.com/news/2023/5/15/fighting-rages-in-west-darfur-as-sudan-marks-one-month-of-warfare "Fighting rages in West Darfur as Sudan marks one month of warfare" |url= değerini kontrol edin (yardım). www.aljazeera.com (İngilizce). 17 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023. 
    67. ^ org/web/20230517183038/https://www.yahoo.com/lifestyle/sudans-darfur-fighting-why-accountant-090630028.html "Sudan's Darfur fighting" |arşivurl= değerini kontrol edin (yardım). yahoo.com. 17 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023. 
    68. ^ "Five things to know about the violence in El Geneina, Sudan | MSF". Médecins Sans Frontières (MSF) International (İngilizce). 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
    69. ^ "Sudan: Desperate civililians take up arms to defend themselves against militias in Darfur". The Observers - France 24 (İngilizce). 19 Mayıs 2023. 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
    70. ^ Nashed, Mat (19 Mayıs 2023). aljazeera.com/news/2023/5/19/no-escape-no-aid-as-fighting-intensifies-in-sudans-west-darfur "No escape, no help as fighting intensifies in Sudan's West Darfur" |url= değerini kontrol edin (yardım). Al Jazeera (İngilizce). 20 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
    71. ^ com/story/scale-of-destruction-in-sudanese-city-revealed-by-satellite-images-taken-before-and-after-conflict-12884358 "Scale of destruction in Sudanese city revealed by satellite images taken before and after conflict" |url= değerini kontrol edin (yardım). Sky News (İngilizce). 20 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
    72. ^ "Sudan: Clashes between SAF and RSF- Flash update No. 13 (21 Mayıs 2023)[Eng/AR] - Sudan | ReliefWeb". reliefweb.int (İngilizce). 21 Mayıs 2023. 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
    73. ^ a b "Sudan: Communication Problems in Darfur As Clashes Continue". Dabanga (İngilizce). 24 Mayıs 2023. 29 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023. 
    74. ^ Alkhaldi, Celine (17 Mayıs 2023). "Sudan: Hundreds killed in West Darfur's El-Geneina fighting over three days". CNN. 7 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2023. 
    75. ^ a b Bergman, Andrew (2 Haziran 2023). "Violence and deteriorating services plague Darfur". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 15 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
    76. ^ a b "El Geneina: Huge needs arise following the eruption of conflict in West Darfur | MSF". Médecins Sans Frontières (MSF) International (İngilizce). 14 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
    77. ^ a b c Lisa (12 Haziran 2023). "More than 1,100 dead in besieged El Geneina, West Darfur". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 15 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
    78. ^ a b "Sudan: West Darfur's El Geneina 'Completely Exterminated' By RSF-Backed Militias". Dabanga (İngilizce). 6 Haziran 2023. 15 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
    79. ^ Bergman, Andrew (4 Haziran 2023). "Sudan War: Death toll rises in Darfur". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 14 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
    80. ^ "Rebel mobilisation in southern Sudan raises fears of conflict spreading". reuters. 8 Haziran 2023. 10 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2023. 
    81. ^ Lisa (9 Haziran 2023). "Darfur: renewed attacks on El Geneina, chaos in Kutum". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 14 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
    82. ^ "Sudan: More Violations Against Journalists in Sudan, Biggest Threat in El Geneina". Dabanga (İngilizce). 14 Haziran 2023. 14 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
    83. ^ a b c Lisa (14 Haziran 2023). "Relatives of Masalit sultan killed in renewed attacks on West Darfur capital". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 14 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
    84. ^ a b "Sudan: More than 1,100 killed in West Darfur 'ethnic violence', say activists". The New Arab. 14 Haziran 2023. 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2023. 
    85. ^ a b "Darfur cities under fire as Sudanese war spreads". WKZO | Everything Kalamazoo | 590 AM · 106.9 FM. 19 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
    86. ^ a b عثمان, مزدلفة. "الحلقات تضيق بشأن المسؤولية عن تصفيته.. تفاصيل جديدة عن اغتيال والي غرب دارفور خميس أبكر". www.aljazeera.net (Arapça). 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2023. 
    87. ^ "Sudan: High Commissioner appalled by killing of West Darfur Governor". OHCHR. 17 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
    88. ^ "UN uncovers mass grave near Sudan's el-Geneina". Middle East Eye. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2023. 
    89. ^ a b c "Sudan: At least 87 buried in mass grave in Darfur as Rapid Support Forces deny victims decent burials". OHCHR. 20 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2023. 
    90. ^ Camille (19 Haziran 2023). dabangasudan.org/tr/all-news/article/horrifying-testimonies-from-west-darfur-as-another-masalit-sultan-relative-is-killed "Horifying testimonies on West Darfur ethnic targeting as an other Masalit Sultan relative is killed" |url= değerini kontrol edin (yardım). Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından archive.org/web/20230705224320/https://www.dabangasudan.org/en/all-news/article/horrifying-testimonies-from-west-darfur-as-another-masalit-sultan-relative-is-killed arşivlendi |arşivurl= değerini kontrol edin (yardım). Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
    91. ^ a b c Camille (20 Haziran 2023). "More than 5,000 reportedly killed in El Geneina 'genocide'". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
    92. ^ a b Pietromarchi, Virginia (1 Haziran 2023). com/news/2023/6/1/families-split-apart-as-sudan-darfur-burns "Families split apart as Sudan's Darfur burns" |url= değerini kontrol edin (yardım). Al Jazeera. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2023. 
    93. ^ Formanek, Ingrid; Salem, Mostafa (23 Haziran 2023). html "Activists say they've identified hundreds of bodies left in the streets of West Darfur" |url= değerini kontrol edin (yardım). CNN. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
    94. ^ a b Eltahir, Nafisa; Michael, Maggie; Abdelaziz, Khalid; Eltahir, Nafisa (20 Haziran 2023). reuters.com/world/africa/sudanese-civilians-killed-shot-they-flee-darfur-city-by-foot-2023-06-20/ "Sudanese civilians killed and shot at as they flee Darfur city by foot" |url= değerini kontrol edin (yardım). Reuters. 24 Haziran 2023 tarihinde kaynağından archive.org/web/20230624202140/https://www.reuters.com/world/africa/sudanese-civilians-killed-shot-they-flee-darfur-city-by-foot-2023-06-20/ arşivlendi |arşiv-url= değerini kontrol edin (yardım). Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
    95. ^ Lisa (23 Haziran 2023). org/tr/all-news/article/sudanese-escaping-darfur-violence-continue-to-face-assaults-on-road-to-chad "Sudanese escaping Darfur violence continue to face assaults on road to Chad" |url= değerini kontrol edin (yardım). Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
    96. ^ a b Bergman, Andrew (21 Haziran 2023). "DBA: Four lawyers slain in West Darfur 'deliberately targeted'". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
    97. ^ "Sudan: Killing of three human rights defenders in Darfur". Front Line Defenders. 23 Haziran 2023. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
    98. ^ "UN Urges Action to Stop 'Wanton Killings' In Sudan's Darfur". VOA. 24 Haziran 2023. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
    99. ^ Camille (14 Ağustos 2023). "More mass graves found in West Darfur, RSF accused of demolishing camps". Dabanga Radio TV Online (İngilizce). 15 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2023. 
    100. ^ "Reports of More Mass Graves in Sudan's West Darfur Region". AllAfrica. 16 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2023. 
    101. ^ "Batı Darfur'da daha fazla toplu mezar bulundu, RSD kampları yıkmakla suçlandı". Dabanga Sudan. 14 Ağustos 2023. 15 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2023. 
    102. ^ "Chad: 'Every Checkpoint Could Be Your Last' - the Perilous Road to Safety for Darfuri Refugees". All Africa. 15 Ağustos 2023. 16 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2023. 
    103. ^ "Darfuri refugees recount harrowing escapes to Chad". The New Humanitarian. 15 Ağustos 2023. 15 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2023. 
    104. ^ a b c Qiblawi, Tamara; Goodwin, Allegra; Elbagir, Nima; Alkhaldi, Celine (16 Ağustos 2023). "Darfur: Hundreds of people fleeing El Geneina were killed in a day-long massacre". CNN. 17 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2023. 
    105. ^ "'I buried my sister 54 days after she was killed': Mass graves in West Darfur's capital haunt remaining residents". Sky News. 17 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2023. 
    106. ^ "Credible reports of at least 13 mass graves in Sudan: BM". Al Arabiya English (İngilizce). 14 Eylül 2023. 20 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2023. 
    107. ^ S.A, Telewizja Polska. "Sudan: About 700 killed in West Darfur during clashes between army and RSF". tvpworld.com (Lehçe). 12 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2023. 
    "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=El_Cuneyna_Muharebesi&oldid=32292931" sayfasından alınmıştır