Ekoeleştiri
Ekoeleştiri, edebiyatçıların çevresel kaygılarını gösteren metinleri analiz eden ve edebiyatın doğa konusunu ele almanın çeşitli yollarını inceleyen disiplinlerarası bir bakış açısıyla edebiyat ve ekolojinin incelenmesine verilen isimdir.[1] İlk kez Joseph Meeker tarafından The Comedy of Survival: Studies in Literary Ecology ( 1972) adlı eserinde "edebi ekoloji" adı verilen bu fikir olarak ortaya atılmıştır.[2]
'Ekoeleştiri' terimi, 1978'de William Rueckert'in "Edebiyat ve Ekoloji: Bir Ekoeleştiri Deneyi" adlı makalesinde ilk defa ortaya atıldı.[3][4] Yazarların, araştırmacıların ve şairlerin eserlerine çevre sorunları ve doğa bağlamı bakış açısıyla ele alıp analiz ederek disiplinlerarası bir görüşü benimsemektedir.[5] Bazı ekokritikler, mevcut çevresel durumun düzeltilmesi için olası çözümler üzerine fikir üretirler, ancak tüm ekokritikler ekokritiğin amaçları, metodolojisi veya kapsamı konusunda aynı fikirde bulunmazlar.
Ekoeleştiri, "yeşil (kültürel) çalışmalar", " ekoşiirsellik " ve "çevresel edebiyat eleştirisi" dahil olmak üzere genellikle ekoloji, biyopolitika, çevre tarihi, çevrecilik, sosyal ekoloji ve sürdürülebilir tasarım gibi diğer alanlar tarafından bilgilendirilen kasıtlı olarak geniş yapılan bir yaklaşımdır.
Tanımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Diğer politik eleştiri biçimleriyle karşılaştırıldığında, ekoeleştirinin ahlaki ve felsefi amaçları hakkında nispeten daha az tartışma olmuştur ama kapsamı doğa yazımı, romantik şiir ve kanonik edebiyattan da öte olarak film, televizyon, tiyatro, sanat eserleri, hayvan hikâyeleri, mimariler, bilimsel anlatılar ve olağanüstü çeşitlilikte edebi metinleri kapsayacak şekilde genişlemiştir. Aynı zamanda ekoeleştiri, diğer edebi, sosyal ve bilimsel çalışma alanlarının metodolojilerini ve teorik olarak bilgilerini bilinçli olarak ödünç almıştır.
Cheryll Glotfelty'nin The Ecocriticism Reader'daki tanımı şu şekildedir: "Ekoeleştiri, edebiyat ve çevre arasındaki ilişkinin incelenmesidir"[6] ve yaklaşımın gizli amaçlarından biri de Glotfelty'nin "Doğa yazımı türünü az değer verilen" edebiyat sınıfından çıkarmak istemesidir.[7] Lawrence Buell "'ekoeleştiriyi' ... edebiyat ile çevre arasındaki ilişkinin çevreci uygulamaya bağlılık ruhuyla yürütülen bir çalışma" olarak tanımlıyor.[8]
Edebiyat çalışmalarda[değiştir | kaynağı değiştir]
Ekoeleştirmenler, varolan ekolojik değerleri, doğa kelimesiyle tam olarak neyi kastedildiğini ve "konumun" incelemesinin sınıf, cinsiyet veya ırk gibi ayırt edici bir kategori olup olmadığı gibi durumları ve bilgileri araştırmaktadır. Ekoeleştirmenler, insanın vahşi doğa algısını, bu konunun tarih boyunca nasıl değiştiğini ve mevcut çevre problemlerinin popüler kültürde ve modern edebiyatta doğru bir şekilde temsil edilip edilmediğini ve hatta bahsedilip bahsedilmediğini incelemektedirler. Ekoeleştirmenler yalnızca doğa yazma metinlerinin gerçek anlamını belirlemekle kalmazlar, aynı zamanda bu metinleri toplumun doğayla uygulamalarını analiz etmek için kullanırlar. İnsan merkezli ve erkek merkezli vizyonları da eleştiriyorlar. Ekoeleştiri alanındaki akademisyenler, insan merkezcilik ve "Doğal dünyanın esas olarak insanlar için bir kaynak olarak görülmesi şeklindeki yaygın varsayım" ile "modern toplumun maddi ve kültürel temelleri"ndeki değişen fikirlere yönelik eleştirel yaklaşımlarla ilgilenirler.[9] Son zamanlarda " deneysel ekoeleştirmenler " ekokurgunun okuyucuları üzerindeki etkisini deneysel olarak değerlendirmeye başladılar.[10] Tarih, ekonomi, felsefe, etik ve psikoloji gibi diğer disiplinler de ekoeleştirmenler tarafından ekoeleştirinin olası katkıları olarak değerlendirilmektedir.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Hayvan çalışmaları
- Eleştirel teori
- Kültürel ekoloji
- Ekolojik Dilbilim
- Ekosofi
- Etnobiyoloji
- Beşeri çevre bilimleri
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "What is ecocriticism? – Environmental Humanities Center" (İngilizce). 8 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020.
- ^ Meeker, Joseph W. (1972). The Comedy of Survival: Studies in Literary Ecology. New York. ISBN 9780816516865.
- ^ "Ecocriticism". obo (İngilizce). 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021.
- ^ The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology. Athens, Georgia: University of Georgia Press. 1996. ss. xxviii. ISBN 9-780-8203-1781-6.
- ^ "What is Ecocriticism?: Literary Movements". A Research Guide for Students (İngilizce). 27 Ağustos 2018. 7 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2019.
- ^ Glotfelty & Fromm 1996, p. xviii
- ^ Glotfelty & Fromm 1996, p. xxxi
- ^ 430, n.20
- ^ Clark, Timothy (2011). The Cambridge Introduction to Literature and the Environment. New York: Cambridge UP. s. 2. ISBN 9780521720908.
- ^ Schneider-Mayerson, Matthew; Weik von Mossner, Alexa; Małecki, W. P. (1 Mayıs 2020). "Empirical Ecocriticism: Environmental Texts and Empirical Methods". Interdisciplinary Studies in Literature and Environment (İngilizce). 27 (2): 327-336. doi:10.1093/isle/isaa022. ISSN 1076-0962. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
