Donghak
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Kasım 2023) |
| Donghak | |
|---|---|
| Hangıl | 동학 |
| Hanja | 東學 |
| Latin harfleriyle yazımı | Donghak |
| McCune-Reischauer | Tonghak |
Donghak (eskiden Tonghak olarak yazılırdı; birebir anlamı "Doğu Öğrenimi"dir), 1860 yılında Choe Je-u tarafından kurulan ve Kore Neo-Konfüçyüsçülüğünün bir parçası olan akademik bir akımdı. Donghak hareketi birebir çevirisi "Batı Öğrenimi" olan seohak'a bir tepki olarak ortaya çıktı ve "Göğün/Cennetin Yolu"na dönüş çağrısında bulundu.[1] Donghak, bir reform hareketi olarak Konfüçyüsçü öğretilerin yeniden canlandırılması amacıyla ortaya çıkmış olsa da, yavaş yavaş üçüncü pir Son Byong-hi'nin yönetimi altında bugün Kore'de Çondoizm olarak bilinen bir dine dönüştü.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Yeni Konfüçyüsçülüğü resmi devlet ideolojisi olarak kabul eden Joseon hanedanı döneminde Kore, varolanı korumak isteyen anaakım Konfüçyüsçü alimler ile toplumsal ahlak anlayışını yeniden canlandırmaya ve toplumu reforme etmeye çabalayan diğer Konfüçyüsçüler arasında artan bir kutuplaşmaya tanık oldu. Özellikle, Joseon Hanedanı'nın son dönemlerinde Batılı Hristiyan ülkelerin artan varlığı ve baskısı, reformcular arasında daha büyük bir aciliyet duygusu yarattı ve bu sebeple Choe Je-u, Kapsamlı Doğu Öğrenimi Kitabı (Dongkyeong Daejeon 동경대전; 東經大全) adlı eserini kaleme aldı. Donghak, yani "Doğu Öğrenimi" terimi ilk kez bu kitapta kullanıldı. Bu eser, Hristiyan tanrısının ve Hristiyan teolojisinin diğer yönlerinin reddedilmesi çağrısında bulundu.[1]
Choe, Hristiyanlığın, özellikle de Katolikliğin (Korece: 천주교, Cheonjugyo) Doğu Asya'da yayılmaya başlaması ve Pekin'in II. Afyon Savaşı sırasında İngiliz-Fransız kuvvetleri tarafından işgali sonrasında oldukça kaygı duymaya başladı. Kore'deki yabancı nüfuzuna karşı koymanın en iyi yolunun demokratik düzene geçmek, insan haklarını tesis etmek ve Dünya üzerinde yabancı ülkelerin müdahalesinden bağımsız bir cennet yaratmak olduğuna inanıyordu.
Köylüleri Donghak akımına girmeye ikna ederek bir köylü isyanı başlattı ve diğer hükûmet karşıtı sivil aktivistlerle birlikte 1862'den 1864 yılında idam edilene kadar Kore'nin güneyinin bazı kısımlarını elinde tuttu.[2]
Onun ölümünden sonra hareket, Donghak doktrinini sistematize eden Choe Si-hyeong (1829-1898) tarafından sürdürüldü. Fakat sonunda o da Kore hükûmeti tarafından idam edildi.
1898'de ikinci Donghak lideri Choe Si-hyeong'un idam edilmesinin ardından Son Byong-hi, komşu ülke Japonya'ya siyasi sığınma talebinde bulundu. 1904'teki Rus-Japon Savaşı'ndan sonra Kore'ye döndü ve ulusunun kara talihini tersine çevirmek, aynı zamanda yeni bir toplum yaratmak için tasarladığı yeni bir kültürel ve reformist hareket olan Chinbohoe'yu ("ilerici toplum") kurdu. Donghak aracılığıyla, ülke çapında, eski geleneklerin ve yaşam tarzlarının yenilenmesi yoluyla toplumsal kalkınmayı amaçlayan bir hareket başlattı. Yüzbinlerce Donghak üyesi saçlarını kısa kesti ve sade, mütevazı kıyafetler giymeye başladı. 1904 yılı boyunca, Donghak üyeleri tarafından toplumsal kalkınma adına düzenlenen ve şiddet içermeyen gösteriler gerçekleştirildi.
Donghak hareketinin üçüncü piri Son Byeong-hui'nin yönetimi altında bu hareket, bugün hem Kuzey hem de Güney Kore'de takipçileri bulunan Cheondogyo veya Çondoizm adlı bir din haline geldi.
Choe Je-u[değiştir | kaynağı değiştir]
Choe Je-u'nun eseri, kişinin doğasını geliştirmeye vurgu yaparak Konfüçyüsçü Cennet anlayışına bir dönüşü savundu. Choe'ya göre, Cennetin Yolu kişinin kendi zihnindeydi ve dolayısıyla kişi doğasını geliştirerek Cennetin Yoluna ulaşabilirdi.[1]
Donghak akımı belirli bir gündem veya sistematik bir doktrine sahip değildi. Choe olaylar meydana geldikçe doktrinin doğaçlama bir şekilde geliştirilmesi gerektiğine inanıyordu. Tüm insanların eşit olması dışında cennetin ne anlama geldiğinin bir açıklaması ve Dünya üzerinde bir cennetin nasıl kurulacağına dair hiçbir pratik planı ya da vizyonu yoktu. Yine de Choe'nun demokrasiyi, insan haklarını ve Kore milliyetçiliğini savunması köylü gerillalar arasında ilgi uyandırdı ve bu sayede Donghak hızla Kore'de yayıldı.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Çondoizm
- Yongdamjeong
- Donghak Köylü Devrimi
- Gapsin Darbesi
- Dong Hak'ın ikinci lideri Choi Shi-hyung'a bir anıt inşa eden Jang Il-soon
- Adil Ordu
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Yao, Xinzhong (2000). An Introduction to Confucianism. Cambridge University Press. ss. 121-122. ISBN 0521644305. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Yao" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ A Handbook of Korea. 9th. Seul: Korean Overseas Culture and Information Service. December 1993. s. 143. ISBN 978-1-56591-022-5.
