Dil Derneği
| Dil Derneği | |
|---|---|
 | |
| Slogan | Dil Derneği Dil Devrimini sürdürüyor |
| Kuruluş | 22 Nisan 1987) |
| Tür | Dernek |
| Amaç | Türkçenin özleşmesini, gelişmesini devrimci bir anlayışla ve bilimsel yöntemleri uygulayarak sağlamaya çalışmak. |
| Merkez | Kızılay, Ankara |
| Başkan | Sevgi Özel |
| Astbaşkan | Sedat Sever |
| Ana organ | Yönetim kurulu |
| Resmî site | dildernegi.org.tr |
Dil Derneği, başlangıçta özerk bir kurum olan Türk Dil Kurumu'nun 1982 Anayasası ile devletleştirilmesi üzerine örgütlenen dilde özleştirme yanlıları tarafından 1987'de kurulan dernektir.
Türkçenin özleşmesi ve gelişmesi için çalışmak üzere kurulmuştur. Merkezi Ankara'dadır. Kamu yararına çalışan dernek statüsündedir.
Türkçe Sözlük ve Yazım Kılavuzu gibi başvuru kaynakları; Çağdaş Türk Dili Dergisi adlı aylık dergi gibi süreli yayınlar; dil ve dil bilimi sorunları, dil devrimi ve özleşme hakkında yapıtlar yayımlar. Her yıl farklı tarihlerde Ömer Asım Aksoy, Beşir Göğüş, Emin Özdemir, Metin Uca anısına çeşitli alanlarda ödüller vermektedir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Türk Dil Kurumunun 1982 Anayasası ile özerk bir kurum olmaktan çıkarılıp hükûmete bağlı bir birim durumuna getirilmesinden sonran dilde özleştirme yanlıları dernek kurmak üzere örgütlenmişlerdir.[1] Kurum dışı kalan eski üyeler, 1985'ten başlayarak Mülkiyeliler Birliği'nin çatısı altında toplanarak Dil Bayramı'nı kutlamaya, Atatürk'ün kurduğu kurumlara haksızlık yapıldığını türlü etkinliklerle topluma anlatmaya giriştiler. Dernek kuruluş başvurusu 22 Nisan 1987'de yapıldı.[1]
Derneğin amacı, kuruluş bildirgesinde, "Türkçenin özleşmesini, bütün bilim, teknik, sanat kavramlarını karşılayacak yolda gelişmesini devrimci bir anlayışla ve bilimsel yöntemleri uygulayarak sağlamaya çalışmak" olarak açıklanmıştır. Sevgi Özel, Bahriye Üçok, Mustafa Ekmekçi, Gülten Akın, Talip Apaydın ve Ali Püsküllüoğlu 34 kişilik Kurucular Kurulunda yer alan isimlerdendir. Dernek, kuruluş başvurusuna verilen cevapta "kurulması yasak derneklerden" sayılmış, faaliyetleri Valilik tarafından durdurulmuş, kurucuları için savcılığa suç duyurusunda bulunulmuştur. Ancak yasal yollara başvurularak yürütmeyi durdurma ve kurucular için takipsizlik kararı verildi.[1]
Dernek, "Türkçe Sözlük" ve "Yazım Kılavuzu" gibi başvuru kaynaklarının yanı sıra dil ve dil bilimi sorunları, dil devrimi ve özleşme konusunda da yapıtlar yayımlamıştır. Laik/ulusalcı bir çizgide yayın yapmaktadır.[2] Bakanlar Kurulunun 24 Temmuz 2002 günlü 2002-4812 sayılı kararıyla kamu yararına çalışan derneklerden sayılmıştır.
Dernek, 2007 yılındaki çok tartışmalı geçen ve uzun süren cumhurbaşkanlığı seçim sürecinde 4 Kasım 2006'da ilki yapılan[3] ve Cumhuriyet Halk Partisi tarafından da desteklenen Cumhuriyet Mitinglerinden birini Manisa'da düzenlemiştir.[4]
Derneğin kurucularından Sevgi Özel, 2025 itibarıyla dernek başkanlığını sürdürür.[5]
Kurucuları
[değiştir | kaynağı değiştir]Verdiği ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]Dil Derneği tarafından aşağıdaki ödüller verilmektedir:
- 1995'ten beri her yıl "Ömer Asım Aksoy Ödülü". Ödül töreni Dil Bayramının kutlandığı 26 Eylül'de yapılır.
- 2000 yılından beri her yıl "Beşir Göğüş Türk Dilini ve Çocuk Edebiyatını Geliştirme Ödülü". Ödül töreni, Beşir Göğüş'ün doğum günü olan 12 Şubat'ta gerçekleşir.
- 2018'den beri her yıl "Emin Özdemir Ödülü". Ödül töreni, Harf Devrimi'nin yıldönümü olan 1 Kasım'da gerçekleşir.
- 2025'te verilmeye başlayan "Metin Uca Oyun Yazarlığı Ödülü". Metin Uca’nın doğum günü olan 13 Kasım'da verilir.[6]
Yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Süreli Yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]1998'den itibaren Çağdaş Türk Dili Dergisi adlı aylık dil ve ekin dergisi, Mayıs 2008'den itibaren insan bilimi alanında bilimsel araştırmaların yayımlandığı Dil ve Yaratıcılık adlı hakemli dergiyi yayılar. ODTÜ Türkçe Topluluğu tarafından çıkarılan Dil İm adlı dergiyi desteklemektedir.
Başvuru Kaynakları
[değiştir | kaynağı değiştir]Dil Derneği, süreli yayınlarının yanında Mart 2018'de dördüncü baskısını yapan Türkçe Sözlük ile Mayıs 2019'da on birinci baskısını yapan Yazım Kılavuzu'nu yayımlamaktadır.
Diğer yayımlardan bazıları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Söylev (Nutuk), Mustafa Kemal Atatürk, 13. Baskı, Mayıs 2009
- Sözcük Bahçesi, İlköğretim İçin Türkçe Sözlük, Hazırlayan: Afet Kutlu, Ekim 2008
- Türkçenin Renkleri, İlköğretim İçin Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Hazırlayan: Sevgi Özel, Ekim 2008
- Önce Türkçesi Sonra İngilizcesi, Türkçeden İngilizceye Sözlük, Hazırlayan: Ahmet Kocaman, Ekim 2009
- 75. Yılda Türkçenin ve Dil Devriminin Öyküsü, Şerafettin Turan, Sevgi Özel, Ankara, Nisan 2007
- Dilbilim, Temel Kavramlar, Sorunlar, Tartışmalar, Yayıma Hazırlayan: Prof. Dr. Ahmet Kocaman, Ankara, Eylül 2006
- Dil Gerçeği, Ömer Asım Aksoy, 2. baskı, Ankara, Eylül 2006
- Öğrenciler İçin İngilizce - Türkçe Sözlük, Prof. Dr. Ahmet Kocaman, Ankara, 2005
- Ses Bayrağımızı Gençlik Taşıyor, Ankara, Şubat 2006",
- Özleştirme Durdurulamaz, Ömer Asım Aksoy, 3. Baskı, Ankara, 2004
- Anlatım Terimleri Sözlüğü, Beşir Göğüş, Ankara, 1998
- "Yazın Terimleri Sözlüğü, Beşir Göğüş, Dr. Ferhan Oğuzkan, Prof. Dr. Olcay Önertoy, Mahir Ünlü, Sevinç Koçak, Ankara, 1998
- Sözcük Türleri, Neşe Atabay, Sevgi Özel, İbrahim Kutluk, 3. Baskı (Papatya Yayıncılık ile), İstanbul, 2003,
- Türkiye Türkçesinin Sözdizimi, Neşe Atabay, Sevgi Özel, Ayfer Çam, 2. Baskı (Papatya Yayıncılık ile), İstanbul, 2003",
- Uygulamalı Dilbilim Açısından Türkçenin Görünümü (Bilimsel Bildiriler), Ankara, 1994,
- Türkçenin Kullanımında Karşılaşılan Sorunlar ve Çözümleri (Bilimsel Bildiriler), Ankara, 2002
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "Tarihçe". dildernegi.org.tr. 28 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2025.
- ^ "Dil Derneği 21. Kuruluş Yıldönümü Bildirisi". 6 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2013.
- ^ "Selim Utku Gümrükçü: "4 Kasım 2006'da Ankara Tandoğan'da CHP otobüsü üzerinde başladı Cumhuriyet Mitingleri."". 8 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2013.
- ^ "Sevgi Özel'in Manisa Mitingi Konuşması". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2013.
- ^ "Yönetim Kurulu". dildernegi.org.tr. 28 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2025.
- ^ "Metin Uca Ödülü". dildernegi.org.tr. Erişim tarihi: 29 Haziran 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dil Derneği 17 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Anasayfa