Devadzeler Kilisesi
Devadzeler Kilisesi (Gürcüce: დევაძეების ეკლესია), tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Daba olan Erikli köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Devadzeler (bugün Derecik) mahallesinin kilisesi olduğu için bu adla anılır.[1][2] Bu yapı, Devadzeler'in diğer adına istinaden Devieti Kilisesi (დევიეთის ეკლესია) olarak da bilinir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Devieti (დევიეთი) veya Devadze (დევაძე) adı, Gürcü aile adından gelir. Bu yerleşim, 16. yüzyılın ikinci yarısının hemen başında Osmanlıların eline geçmesinden önce, Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'nin köylerinden biriydi. Devadzeler Kilisesi de köydeki Hristiyan Gürcü nüfusunun ibadet yeriydi. Osmanlı idaresi Şavşat sancağını kurunca, Devieti de bu sancağın köylerinden biri haline geldi. Nitekim 1554 tarihli bir vesikada Gürcü tavadi İosebiti Şavşat sancakbeyi olarak geçer.[3] Osmanlı döneminde Daba köyünün bir mahallesi olan Devadze veya Devieti, 1886 Rus nüfus sayımında da “Davazelar” (Давазеларъ) adıyla Daba köyünün bir mahallesi olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte mahallede 9 hane bulunuyor ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu.[4] Nikolay Marr'ın Klarceti ve Şavşeti bölgelerinde araştırma gezisi düzenlediği 1904 yılında kilisenin çatı örtüsü çökmüştü, ama duvarları büyük ölçüde sağlamdı.[5]
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Devadzeler mahallesinin kuzey kıyısında ve bir evin bahçesinde yer alan Devadzeler Kilisesi, tek nefli ve apsisli bir yapıdır. Nikolay Marr 1904 yılında, yaşlı kişilerin de hatırladığı gibi kilisenin kubbeli bir yapı olduğunu, ama o tarihte çöktmüş olup yıkıntılarının kilisenin içini doldurduğunu yazmıştır. Marr'ın verdiği bilgiye göre, Devadzeler Kilisesi, "Şavşet-İmerhevi tipi", uzun dikdörtgen planlı bir yapıdır. Kilisenin uzunluğu yaklaşık 9 metre, genişliği 5,65 metredir. Duvarlar 1904 yılında 11 taş sırası yüksekliğinde korunmuştu. Duvarların iç kısmındaki düzgün yüzey taşları duruyordu. Bu sırada kuzey duvar toprak ve yıkıntılar altında kalmıştı. Bundan dolayı kuzey duvarı korunmuş ve günümüze ulaşmıştır. Kuzey duvarı dışında ise, sadece doğu duvarının küçük bir bölümü bugüne gelmiştir. Kilisenin doğuda ve batıda pencereleri bulunuyor, tek giriş kapısı güneyde yer alıyordu. Marr'ın sözünü ettiği doğu duvardaki yuvarlak forma sahip apsisten geriye sadece kuzeybatı köşesi kalmıştır. Bu kısmın inşasında dada küçük ebatlı taşlar kullanılmıştır. Oysa kilisenin duvarları daha iri ve dış yüzeyleri kabaca yontulmuş taşlarla inşa edilmiştir.[1][5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 64. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 160, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2011, s. 16. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı", Sıra no: 1451". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2024.
- ^ a b Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015, s. 213-214. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941434112.