Deq (Dövme)

Deq veya Xal, Kürtlere ait geleneksel dövme kültürüdür. Deq, daha çok kürt kadınlarında görülse de erkeklerde de görülmektedir. İslam dinine geçişle birlikte deq, yerini kınaya bırakmasına rağmen müslüman ve yezidi kürtlerde azalmakla birlikte hala kültür yerini korumakta. Jacque de Morgan, Kürt kadınlarının kalıcı olması için iğne, pudra veya isle yapılan dövmeler yaptırdığını gözlemledi. Yaşlı kadınların çoğu dövmesi vardı ve çoğu zaman ilginç tasarımları vardı ve bazen de tüm vücutlarına dövme yapılıyordu. Erkeklerin nadiren dövmesi vardı ve eğer varsa da sadece kollarında ve nadiren de yüzlerindeydi İran'da Kirmanşah ve Kürdistan eyaletlerinde dövme 1950'lerde hâlâ yapılıyordu.

Kürt kadınlarda Deq örneği.

Tarihçe

Dövmenin Kürtlerde tarihi bilinmese de çok eskiye dayanır. Amidli Aëtius 6.yüzyılda Deq'in nasıl yapıldığını Medicae Artis Principes adlı eserinde şu şekilde anlatmıştır:

“Biraz çam ağacı (özellikle de kabuğu), bir tutam korozyonlu tunç, biraz öd, bir de zaç yağı tabii (bunun yerine kara boya da olabilir) ezilip karıştırılıp elekten geçirilir. Diğer tarafta sirkeyle korozyonlu tuncu öğütüp farklı bir karışım daha hazırlanır. Sonra bu iki karışımı bir araya getirmek için biraz pırasa suyu ve biraz da su eklenerek karıştırılır. Önce yapılacak yer pırasa suyuyla yıkanır, sonra kan gelinceye kadar iğnelerle delme suretiyle deri üzerinde bir desen çizilir ve sonra da yukarıdaki karışım zerk edilir.”

Kürt kadınlarda dövme örnekleri

Kullanım ve uygulama

Deq uygulaması İslam'dan önceye dayanır ve yerel geleneklerle ilişkilidir. Saf süsleme ,manevi koruma ve kabile üyeliği dahil olmak üzere yerleşime bağlı olarak farklı anlamlara sahip olabilirler . Kadınlarda genellikle yüzlerde, boyunlarda, ayaklarda, ellerde ve daha az oranda göğüslerde ve cinsel organların yakınında bulunurlar. Yüz deqinin kötü ruhları uzaklaştırdığına, sağlık ve doğurganlık sağladığına inanılıyor. Deq kullanımının kuralları vardır ve boşanmış veya ölü çocuk doğurmuş kadınlara dövme yapılamaz.

Kadınlarda dövmeci önce mürekkebe batırılmış ve deriye batırılan bir iğne ile deseni deri üzerine çizer. Mürekkep sütten (genellikle anne sütünden) yapılır ve tasarımlar genellikle çizgiler, yıldızlar, gamalı haçlar, güneşler, yarım daireler, dikdörtgenler, elmaslar ve haçlardan oluşur. Özellikle doğurganlıkla ilişkilendirilen halkalar, haçların kötü ruhları uzaklaştırdığına, elmasların ise güç getirdiğine inanılıyor.

Her aşiretin kullandığı motifler farklı olduğundan bireylerin hangi aşirete ait olduğu yaptırdığı dövmeden anlaşılıyordu.