İçeriğe atla

Bilgi teknolojisi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Bilişim teknolojileri sayfasından yönlendirildi)

Bilgi teknolojisi (IT), genellikle bir işletme veya başka bir girişim bağlamında veri veya bilgi depolamak, almak, iletmek, çalışmak ve işlemek için bilgisayarların kullanılmasıdır.[1][2] Bilgi Teknolojisi, bilgi ve iletişim teknolojisinin (ICT) bir alt kümesi olarak düşünülür. 2012'de Zuppo, her hiyerarşi düzeyinin "bilgi aktarımını ve çeşitli elektronik ortamdaki iletişim türlerini kolaylaştıran teknolojilerle ilişkili olması nedeniyle bir derece ortaklık içerdiği" bir BİT hiyerarşisini önermişti.[3]

Terim, yaygın olarak bilgisayarların ve bilgisayar ağlarının eşanlamlısı olarak kullanılır, ancak aynı zamanda televizyon ve telefonlar gibi diğer bilgi dağıtım teknolojilerini de kapsar. Bilgisayar donanımı, yazılım, elektronik, yarı iletkenler, internet, telekom ekipmanı ve e-ticaret de dâhil olmak üzere çeşitli endüstriler bilgi teknolojisi ile ilişkilidir.[4][a]

Mezopotamya'daki Sümerler yaklaşık MÖ 3000[6] yıllarında yazı geliştirdiler, ancak modern anlamda bilgi teknolojisi kavramı ilk olarak Harvard Business Review'da yayınlanan 1958 tarihli bir makalede ortaya çıktı; Yazarları Harold J. Leavitt ve Thomas L. Whisler, "yeni teknolojinin henüz kurulmuş tek bir ismi yok, buna bilgi teknolojisi (IT) diyoruz" diye yorum yaptı. Tanımları üç kategoriden oluşur: işlem teknikleri, istatistiksel ve matematiksel yöntemlerin karar vermeye uygulanması ve üst düzey düşüncenin bilgisayar programları vasıtasıyla simülasyonu.[7]

Kullanılan depolama ve işleme teknolojilerine dayanarak Bilgi Teknolojisi gelişiminin dört farklı aşamasını ayırt etmek mümkündür: Mekanik (1450-1840), elektromekanik (1840-1940), elektronik (1940-1940), elektronik öncesi mekanik (MÖ 3000 - MS 1450). Bu makale, yaklaşık 1940 yılında başlayan en son dönem (elektronik) üzerine odaklanmaktadır.

Bilgisayar teknolojisinin tarihçesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Münih'teki Deutsches Müzesi'nde sergilenen Zuse Z3 kopyası. Zuse Z3 ilk programlanabilir bilgisayardır.

Aygıtlar binlerce yıldır hesaplamaya yardımcı olmak için, muhtemelen başlangıçta çetele sopası şeklinde kullanılmıştır.[8] MÖ ilk yüzyılın başlarından kalma Antikythera mekanizması, bilinen en eski mekanik analog bilgisayar ve en eski bilinen dişli mekanizması olarak düşünülür. Karşılaştırılabilir dişli cihazlar Avrupa'da 16. yüzyıla kadar ortaya çıkmadı ve 1645 yılına kadar, dört temel aritmetik işlemi gerçekleştirebilen ilk mekanik hesap makinesinin geliştirildi.

Röle veya valf kullanan elektronik bilgisayarlar, 1940'ların başında ortaya çıkmaya başladı. 1941'de tamamlanan elektromekanik Zuse Z3, dünyanın ilk programlanabilir bilgisayarı ve modern standartlar ile komple bir bilgisayar makinesi olarak düşünülen ilk makinalardan biriydi. İkinci Dünya Savaşı sırasında Alman mesajlarının şifresini çözmek için geliştirilen Colossus, ilk elektronik dijital bilgisayar oldu. Programlanabilir olsa da genel amaçlı değildi, yalnızca tek bir görevi yerine getirecek şekilde tasarlandı. Aynı zamanda programını belleğe kaydetme özelliği de yoktu; Dahili kabloları değiştirmek için fişler ve anahtarlar kullanılarak programlama yapıldı. İlk tanınan modern elektronik dijital saklı program bilgisayarının ilk programı 21 Haziran 1948'de çalıştırılan Manchester Küçük Ölçekli Deney Makinesi (SSEM) idi.[9]

1940'ların sonundaki Bell Laboratuvarlarındaki transistörlerin geliştirilmesi, yeni nesil bilgisayarların büyük ölçüde azaltılmış güç tüketimi ile tasarlanmasına izin verdi. İlk ticari olarak satılan saklı program bilgisayarı olan Ferranti Mark I, 4050 valf içerdi ve 25 kilovatlık bir güç tüketimine sahipti. Karşılaştırıldığında, Manchester Üniversitesi'nde geliştirilen ve Kasım 1953'te faaliyete geçen ilk transistorize edilmiş bilgisayar son sürümünde yalnızca 150 watt tüketiyor.[10]

Elektronik veri işleme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Veri depolama

[değiştir | kaynağı değiştir]
Erken bilgisayarlarda kullanılan delikli bantlar verileri göstermek için

Colossus gibi eski elektronik bilgisayarlar, delikli bantlarla, verilerin bir dizi deliyle temsil edildiği uzun bir kâğıt şeridini kullandı; artık kullanılmayan bir teknoloji. Modern bilgisayarlarda kullanılan elektronik veri saklama birimi, 2. Dünya Savaşı'ndan kalma, radar sinyallerindeki dağınıklığı gidermek için bir dizi gecikme çizelgesi belleği geliştirildi ve ilk uygulama alanı cıva geciktirme hattıydı. İlk rastgele erişimli dijital depolama aygıtı, standart bir katot ışını tüpünü[11] temel alan Williams tüpü idi, ancak içinde depolanan bilgiler ve gecikme çizgisi belleği, sürekli olarak yenilenmek zorunda kalması nedeniyle uçucuydu ve böylece güç çıkarıldıktan sonra kayboldu. Uçucu olmayan bilgisayar depolamasının en eski formu, 1932'de icat edilen manyetik tamburdu[12] ve dünyanın ilk ticari olarak satılan genel amaçlı elektronik bilgisayarı olan Ferranti Mark 1'de kullanılıyordu.[13]

IBM 1956'da ilk sabit disk sürücüsünü 305 RAMAC bilgisayar sisteminin bir parçası olarak tanıttı. Çoğu dijital veri bugün hâlâ manyetik olarak sabit disklere veya optik olarak CD-ROM'lar gibi ortamlara depolanmaktadır. 2002 yılına kadar çoğu bilgi analog cihazlarda saklandı, ancak bu yıl dijital depolama kapasitesi ilk kez analogu aştı. 2007 itibarıyla, dünya genelinde depolanan verilerin yaklaşık %94'ü dijital olarak tutuldu:[14] sabit disklerde %52, optik cihazlarda %28 ve dijital manyetik bantta %11. Elektronik cihazlardaki bilgileri saklama kapasitesinin dünya çapında 1986 yılında 3 exabyte'dan, 2007'de[15] 295 exabyte'ya çıktığı ve her 3 yılda bir iki katına çıktığı tahmin edilmektedir.[16]

Veritabanları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Veritabanı yönetim sistemleri 1960'lı yıllarda, büyük miktarda verinin doğru ve hızlı bir şekilde saklanması ve alınması problemini çözmek için ortaya çıkmıştır. Bu tür sistemlerin ilklerinden olan IBM'in 50 yılı aşkın süredir yaygın olarak kullanılan Bilgi Yönetim Sistemi (IMS) idi.[17] IMS, verileri hiyerarşik olarak saklar, ancak 1970'lerde Ted Codd, set teorisi, yüklem mantığı ve tabloların tanıdık kavramlarına satırlar ve sütunlara dayanan alternatif bir ilişkisel depolama modeli önerdi. İlk ticari olarak bulunan ilişkisel veritabanı yönetim sistemi (RDBMS) Oracle'dan 1980'de temin edildi.

Tüm veritabanı yönetim sistemleri, depoladıkları verilere, bütünlüğünü koruyarak aynı anda birçok kullanıcı tarafından erişilebilmesini sağlayan bir dizi bileşenden oluşur. Tüm veritabanlarının karakteristik bir özelliği, içerdikleri verilerin yapısının tanımlandığı ve veriden bağımsız olarak bir veritabanı şemasında depolandığıdır.

Genişletilebilir biçimlendirme dili (XML) son yıllarda veri sunumu için popüler bir format haline gelmiştir. XML verileri normal dosya sistemlerinde depolanabilmesine rağmen, "sağlam kurguların teorik ve pratik çabanın yıllarca doğrulanması" ndan yararlanmak için ilişkisel veritabanlarında tutulur. XML'in metin tabanlı yapısı, Standart Genel İşaretleme Dili (SGML)'in evrimi olarak hem makine hem de okunabilir olma avantajını sunar.

Veri alma

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlişkisel veritabanı modeli,ilişkisel cebire dayalı bir programlama dili olan bağımsız Yapısal Sorgu Dili (SQL)ni karşımıza çıkardı.

"Veri" ve "bilgi" terimleri eş anlamlı değildir. Depolanacak herhangi bir şey veri olmakla birlikte, yalnızca organize edilip anlamlı bir şekilde sunulduğunda bilgi olur. Dünyanın dijital verisinin çoğu yapılandırılmamıştır ve tek bir organizasyonda bile farklı fiziksel formatlarda depolanmaktadır. Veri ambarları, bu farklı depoları entegre etmek için 1980'lerde geliştirilmeye başlandı. Genellikle karar destek sistemlerini (DSS) kolaylaştıracak şekilde organize edilen Internet gibi dış kaynaklar da dâhil olmak üzere çeşitli kaynaklardan elde edilen verileri içerir.

Veri iletimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Veri iletiminin üç özelliği vardır: İletim, yayılım ve alım. Bilgi geniş yelpazede, bilginin tek yönlü olarak aşağı doğru iletildiği yayımlama olarak ya da yukarı ve aşağı kanallarla iki yönlü akış ile iletildiği telekomünikasyon olarak sınıflandırılabilir.[15]

XML, 2000'li yılların başlarından beri veri değişimi aracı olarak giderek daha fazla kullanılmaktadır, özellikle durağan veri(data-at-rest), yerine hareket halindeki veri(data-in-transit) olarak tanımlanan SOAP gibi web tabanlı protokollerde yer alan makine odaklı etkileşimler için gibi web tabanlı protokollerde yer alanlar gibi makine yönelimli etkileşimler için. Bu tür kullanımın zorluklarından biri, verileri ilişkisel veritabanlarından XML Belge Nesne Modeli (DOM) yapılarına dönüştürmektir.

Veri işleme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hilbert ve Lopez'in teknolojik değişimin üstel hızını belirlemekteki tespiti (bir tür Moore yasası): Makinelerin, kişi başına düşen bilgiyi hesaplama kapasitesine 1986 ve 2007 yılları arasında her 14 ayda iki katına çıktı; Dünyadaki genel amaçlı bilgisayarların kişi başına kapasitesi, aynı yirmi yıl boyunca her 18 ayda bir iki katına çıktı; küresel telekomünikasyon kapasitesi her 34 ayda bir iki kat arttı; dünyadaki kişi başına düşen depolama kapasitesinin ikiye katlanması için yaklaşık 40 ay (her 3 yılda bir) gerekti ve kişi başına yayın bilgileri her 12,3 yılda ikiye katlandı.

Her gün dünya çapında büyük miktarda veri saklanır ancak etkili bir şekilde analiz edilip sunulamıyorsa, esasen veri mezarı olarak adlandırılan yerlerde bulunur: "nadiren ziyaret edilen veri arşivleri". Bu soruna hitap etmek için, 1980'lerin sonunda veri madenciliği alanı - "büyük miktarda veriden ilginç örüntüleri ve bilgileri keşfetme süreci" ortaya çıktı.

Perspektif

[değiştir | kaynağı değiştir]

Akademik perspektif

[değiştir | kaynağı değiştir]

Akademik bağlamda, Bilgisayarlar İşleme Derneği, BT'yi "öğrencileri iş, devlet, sağlık, okullar ve diğer tür organizasyonların bilgisayar teknolojisi ihtiyaçlarını karşılamaya hazırlayan lisans derecesi programları" olarak tanımlar .... BT uzmanlarının üzerlerindeki sorumluluğu ise, Donanım ve yazılım ürünlerini organizasyonel ihtiyaçlara ve altyapıya entegre etmek ve kuruluşun bilgisayar kullanıcıları için bu uygulamaları yüklemek, özelleştirmek ve sürdürmek" olarak açıkladı.

Ticari ve istihdam perspektifi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilgi teknolojisi alanındaki şirketler çoğunlukla "teknoloji sektörü" veya "teknoloji endüstrisi" şeklinde grup olarak ele alınmaktadır.

Ticari bir bağlamda, Amerika Bilişim Teknolojileri Birliği, bilgi teknolojisi "bilgisayar tabanlı bilgi sistemlerinin çalışması, tasarımı, geliştirilmesi, uygulanması, desteklenmesi veya yönetimi" olarak tanımlamıştır. Alanda çalışanların sorumlulukları arasında ağ yönetimi, yazılım geliştirme ve kurulum, donanım ve yazılımların muhafaza edilmesi, yükseltilmesi ve değiştirilmesi ile bir kuruluşun teknoloji yaşam döngüsünün planlanması ve yönetimi yer almaktadır.

Bilgi teknolojisinin iş değeri, iş süreçlerinin otomasyonunda, karar vermede bilgi sağlanmasında, işletmelerin müşterileri ile bağlantılandırılmasında ve verimliliği artırmak için verimlilik araçlarının sağlanmasında yatmaktadır.

Dünya çapında BT harcama tahmini[./Information_technology#cite_note-Gartner-46 [44]][18] (milyar ABD doları)
Kategori 2014 harcama 2015 harcama
Cihazlar 685 725
Veri merkezi sistemleri 140 144
321 344
967 151
Telekom hizmetleri 1,635 1,668
Toplam 3,748 3,888
  • İstihdam dağılımı bilgisayar sistemleri ve ilgili hizmetler 2011[45]
    İstihdam dağılımı bilgisayar sistemleri ve ilgili hizmetler 2011[45]
  • İstihdamda bilgisayar sistemleri ve tasarımı ile ilgili hizmetleri sektöründe, binlerce, 1990-2011[45]
    İstihdamda bilgisayar sistemleri ve tasarımı ile ilgili hizmetleri sektöründe, binlerce, 1990-2011[45]
  • Mesleki büyüme ve ücretlerde bilgisayar sistemleri ve ilgili hizmetler 2010-2020[45]
    Mesleki büyüme ve ücretlerde bilgisayar sistemleri ve ilgili hizmetler 2010-2020[45]
  • Öngörülen yüzde değişim, istihdamdaki seçilen mesleklerde bilgisayar sistemleri ve ilgili hizmetler 2010-2020[45]
    Öngörülen yüzde değişim, istihdamdaki seçilen mesleklerde bilgisayar sistemleri ve ilgili hizmetler 2010-2020[45]
  • Öngörülen yıllık ortalama yüzde değişim çıktı ve istihdamda seçilen sektörler, 2010-2020[45]
    Öngörülen yıllık ortalama yüzde değişim çıktı ve istihdamda seçilen sektörler, 2010-2020[45]

Etik bakış açısı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Notlar
  1. ^ On the later more broad application of the term IT, Keary comments: "In its original application 'information technology' was appropriate to describe the convergence of technologies with application in the broad field of data storage, retrieval, processing, and dissemination. This useful conceptual term has since been converted to what purports to be concrete use, but without the reinforcement of definition ... the term IT lacks substance when applied to the name of any function, discipline, or position."[5]
Alıntılar
  1. ^ Daintith, John, (Ed.) (2009), "IT", A Dictionary of Physics, Oxford University Press, 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 1 Ağustos 2012 (abonelik gereklidir)
  2. ^ "Free on-line dictionary of computing (FOLDOC)". 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013. 
  3. ^ Zuppo, Colrain M. "Defining ICT in a Boundaryless World: The Development of a Working Hierarchy" (PDF). International Journal of Managing Information Technology (IJMIT). s. 19. 5 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2016. 
  4. ^ Chandler, Daniel; Munday, Rod, "Information technology", A Dictionary of Media and Communication (first bas.), Oxford University Press, 30 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 1 Ağustos 2012, Commonly a synonym for computers and computer networks but more broadly designating any technology that is used to generate, store, process, and/or distribute information electronically, including television and telephone. (abonelik gereklidir)
  5. ^ Ralston, Hemmendinger & Reilly (2000), s. 869
  6. ^ Butler, Jeremy G., A History of Information Technology and Systems, University of Arizona, 5 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 2 Ağustos 2012 
  7. ^ Leavitt, Harold J.; Whisler, Thomas L. (1958), "Management in the 1980s", Harvard Business Review, cilt 11, 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 9 Mart 2017 
  8. ^ Schmandt-Besserat, Denise (1981), "Decipherment of the earliest tablets", Science, 211 (4479), ss. 283-85, doi:10.1126/science.211.4479.283, PMID 17748027  (abonelik gereklidir)
  9. ^ Enticknap, Nicholas (Yaz 1998), "Computing's Golden Jubilee", Resurrection, The Computer Conservation Society, 20, ISSN 0958-7403, 20 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 19 Nisan 2008 
  10. ^ Cooke-Yarborough, E. H. (Haziran 1998), "Some early transistor applications in the UK", Engineering and Science Education Journal, IEE, 7 (3), ss. 100-106, doi:10.1049/esej:19980301, ISSN 0963-7346, 21 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 7 Haziran 2009 (abonelik gereklidir)
  11. ^ "Early computers at Manchester University", Resurrection, The Computer Conservation Society, 1 (4), Yaz 1992, ISSN 0958-7403, 28 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 19 Nisan 2008 
  12. ^ Universität Klagenfurt ((Ed.)), "Magnetic drum", Virtual Exhibitions in Informatics, 21 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 21 Ağustos 2011 
  13. ^ The Manchester Mark 1, University of Manchester, 21 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 24 Ocak 2009 
  14. ^ Wu, Suzanne, "How Much Information Is There in the World?", USC News, University of Southern California, 1 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 10 Eylül 2013 
  15. ^ a b Hilbert, Martin; López, Priscila (1 Nisan 2011), "The World's Technological Capacity to Store, Communicate, and Compute Information", Science, 332 (6025), ss. 60-65, doi:10.1126/science.1200970, PMID 21310967, 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 10 Eylül 2013 
  16. ^ "Americas events- Video animation on The World's Technological Capacity to Store, Communicate, and Compute Information from 1986 to 2010". The Economist. 30 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2017. 
  17. ^ Olofson, Carl W. (Ekim 2009), A Platform for Enterprise Data Services (PDF), IDC, 17 Haziran 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 7 Ağustos 2012 
  18. ^ Forecast Alert: IT Spending, Worldwide, 4Q12 Update, Gartner, 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 2 Ocak 2013 
Kaynakça
  • Alavudeen, A.; Venkateshwaran, N. (2010), Computer Integrated Manufacturing, PHI Learning, ISBN 978-81-203-3345-1 
  • Chaudhuri, P. Pal (2004), Computer Organization and Design, PHI Learning, ISBN 978-81-203-1254-8 
  • Han, Jiawei; Kamber, Micheline; Pei, Jian (2011), Data Mining: Concepts and Techniques, 3rd, Morgan Kaufmann, ISBN 978-0-12-381479-1 
  • Lavington, Simon (1980), Early British Computers, Manchester University Press, ISBN 978-0-7190-0810-8 
  • Lavington, Simon (1998), A History of Manchester Computers, 2nd, The British Computer Society, ISBN 978-1-902505-01-5 
  • Pardede, Eric (2009), Open and Novel Issues in XML Database Applications, Information Science Reference, ISBN 978-1-60566-308-1 
  • Ralston, Anthony; Hemmendinger, David; Reilly, Edwin D., (Ed.) (2000), Encyclopedia of Computer Science, 4th, Nature Publishing Group, ISBN 978-1-56159-248-7 
  • van der Aalst, Wil M. P. (2011), Process Mining: Discovery, Conformance and Enhancement of Business Processes, Springer, ISBN 978-3-642-19344-6 
  • Ward, Patricia; Dafoulas, George S. (2006), Database Management Systems, Cengage Learning EMEA, ISBN 978-1-84480-452-8 
  • Weik, Martin (2000), Computer Science and Communications Dictionary, 2, Springer, ISBN 978-0-7923-8425-0 
  • Wright, Michael T. (2012), "The Front Dial of the Antikythera Mechanism", Koetsier, Teun; Ceccarelli, Marco (Ed.), Explorations in the History of Machines and Mechanisms: Proceedings of HMM2012, Springer, ss. 279-292, ISBN 978-94-007-4131-7 

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikiversite'de
Bilgi teknolojisi ile ilgili kaynaklar bulunur.
Wikimedia Commons'ta Information technology ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Vikisöz'de Bilgi teknolojisi ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bilgi_teknolojisi&oldid=34176086" sayfasından alınmıştır