İçeriğe atla

Bilgi çağlayanı

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Bilgi çağlayanı, davranışsal iktisat ve ağ teorisinde tanımlanan ve çok sayıda insanın sıralı bir şekilde aynı kararı verdiği bir olgudur. Sürü davranışına benzer, ancak ondan farklıdır.[1][2][3]

Bir bilgi çağlayanı genellikle iki aşamalı bir süreç olarak kabul edilmektedir. Bir bilgi zincirinin başlaması için bireyin, tipik olarak ikili bir karar içeren bir senaryo ile karşılaşması gerekmektedir. İkinci olarak, bireyin başkalarının seçimlerini ve görünen sonuçlarını gözlemlemesi gibi dış faktörler bu kararı etkileyebilmektedir.

İki adımdan oluşan bilgi çağlayanı süreci beş temel bileşene bölünebilir:

  1. Örneğin; yeni bir teknolojiyi benimsemek, yeni bir giyim tarzı giymek, yeni bir restoranda yemek yemek veya belirli bir siyasi görüşü desteklemek gibi bir karar verilmesi gerekmektedir.
  2. Sınırlı bir eylem alanı mevcuttur.
  3. İnsanlar sırayla karar alır ve her bir kişi daha önce hareket edenlerin yaptığı seçimleri gözlemleyebilir
  4. Her kişinin kendi kararlarına rehberlik edecek bazı bilgileri vardır.
  5. Kişi, başkalarının bildiği dış bilgileri doğrudan gözlemleyemez ancak yaptıklarından bu bilgiler hakkında çıkarımlarda bulunabilir.

Sosyal baskılar büyük olduğunda aktörlerin mantıksız davranabileceğini öne süren sosyal bakış açıları, bilgi çağlayanı kavramının tamamlayıcısı olarak varlığını sürdürmektedir.[4] Çoğu zaman sorun, bilgi çağlayanı kavramının sosyal kanıt, bilgi yayılımı [5] ve sosyal etki gibi sürecin iki temel koşuluyla uyuşmayan fikirlerle karıştırılmasından kaynaklanmaktadır. Aslında bilgi çağlayanı terimi bu tür süreçlere atıfta bulunmak için bile kullanılmıştır.[6]

Yasal yönler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilgi çağlayanlarının olumsuz etkileri bazen yasal bir sorun haline gelmektedir ve bunları etkisiz hale getirmek için bazı yasalar çıkarılmıştır. Hukuk profesörü Ward Farnsworth, 'The Legal Analyst' adlı kitabında bilgi çağlayanlarının hukuki yönlerini analiz etmiş ve çeşitli örnekler vermiştir. Örneğin, birçok askeri mahkemede subaylar, davayı karara bağlamak için oy kullanırken ters rütbe sırasına göre oy kullanır; en düşük rütbedeki subay önce oy kullanır. Bu uygulamanın amacı, düşük rütbeli subayların daha kıdemli subayların yargılarına göre oy kullanma eğilimini azaltmaktır. Bir başka örnek olarak, İsrail ve Fransa gibi ülkelerde, seçimlerden günler veya haftalar önce oy kullanmayı yasaklayan yasalar vardır. Bu yasalar, seçim sonuçlarını etkileyebilecek bilgi çağlayanlarının etkisini önlemeyi amaçlamaktadır.[7]

Küreselleşme[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir bilgi çağlayanı çalışması, Yunan ve Alman organik çiftçiler arasındaki düşünce süreçlerini karşılaştırmış ve kültürel ve sosyoekonomik farklılıklara dayalı farklılıklar olduğunu ortaya koymuştur.[8] Daha da ötesi, basamaklar finansal dalgalanma ve para politikası gibi fikirlere de uygulanmaktadır. 2004 yılında Helmut Wagner ve Wolfram Berger, küreselleşmeyle birlikte finans piyasalarında meydana gelen değişiklikleri incelemek için analitik bir araç olarak kademeleri önermişlerdir. Wagner ve Berger, küreselleşme nedeniyle finansal piyasaları anlama çerçevesinde yapısal değişiklikler olduğunu; sermaye akışında oynaklığa yol açtığını ve merkez bankalarını etkileyen belirsizlik yarattığını fark etmiştir.[9] Buna ek olarak, bilgi çağlayanları terörist taktiklerin kökenlerini anlamak açısından da yararlıdır. Kara Eylül'ün 1972'deki saldırısı gerçekleştiğinde, taktikleri ile Baader-Meinhof grubu arasındaki benzerlikleri görmemek mümkün değildi.[10] Tüm bu örnekler, kademeli sürecin nasıl kullanıldığını göstermektedir. Dahası, daha küreselleşmiş bir toplumda ilerlemek için çağlayanların çerçevesini anlamak da önemlidir. Bilginin uluslar ötesi ve çok uluslu kuruluşlardan geçişini ve hatta daha fazlasını anlamak için bir temel oluşturmak, ortaya çıkan modern toplum için kritik öneme sahiptir.[11] Tüm bu noktaları özetleyecek olursak, genel bir terim olarak çağlayanlar, farklı kavramlardan oluşan bir yelpazeyi kapsamaktadır. Bilgi çağlayanları, çok sayıda farklı ülkeyi kapsayan çeşitli kültürlerde bilginin nasıl aktarıldığı, üzerine yazıldığı ve anlaşıldığının altında yatan temel konu olmuştur.[12]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Duan, Wenjing; Gu, Bin; Whinston, Andrew B. (March 2009). "Informational Cascades and Software Adoption on the Internet: An Empirical Investigation". MIS Quarterly. Rochester, NY. 33 (1): 23-48. doi:10.2307/20650277. 
  2. ^ "The Difference Between Information Cascades and Herd Behavior : Networks Course blog for INFO 2040/CS 2850/Econ 2040/SOC 2090". 14 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2019. 
  3. ^ Çelen, Boğaçhan; Kariv, Shachar (May 2004). "Distinguishing Informational Cascades from Herd Behavior in the Laboratory". American Economic Review. 94 (3): 484-498. doi:10.1257/0002828041464461. 
  4. ^ Schiller, R.J. (1995). "Conversation, Information and Herd Behavior". Rhetoric and Economic Behavior. 85 (3): 181-185. 
  5. ^ Gruhl, Daniel; Guha, R.; Liben-Nowell, David; Tomkins, Andrew (2004). "Information diffusion through blogspace". Proceedings of the 13th international conference on World Wide Web. ss. 491-501. doi:10.1145/988672.988739. ISBN 978-1-58113-844-3. 
  6. ^ Sadikov, Eldar; Medina, Montserrat; Leskovec, Jure; Garcia-Molina, Hector (2011). "Correcting for missing data in information cascades". Proceedings of the fourth ACM international conference on Web search and data mining. ss. 55-64. doi:10.1145/1935826.1935844. ISBN 978-1-4503-0493-1. 
  7. ^ Farnsworth, Ward (2007). The Legal Analyst: A Toolkit for Thinking about the Law. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-23835-7. OCLC 76828864. 
  8. ^ Chatzimichael, Konstantinos; Genius, Margarita; Tzouvelekas, Vangelis (December 2014). "Informational cascades and technology adoption: Evidence from Greek and German organic growers" (PDF). Food Policy. 49: 186-195. doi:10.1016/j.foodpol.2014.08.001. 
  9. ^ Wagner, Helmut; Berger, Wolfram (June 2004). "Globalization, Financial Volatility and Monetary Policy". Empirica. 31 (2–3): 163-184. doi:10.1007/s10633-004-0915-4. 
  10. ^ Passmore, L. (2011). Ulrike Meinhof and the Red Army Faction: Performing Terrorism. Springer. ISBN 978-0-230-37077-7. OCLC 904285976. 
  11. ^ Hamlett, Patrick W.; Cobb, Michael D. (November 2006). "Potential Solutions to Public Deliberation Problems: Structured Deliberations and Polarization Cascades". Policy Studies Journal. 34 (4): 629-648. doi:10.1111/j.1541-0072.2006.00195.x. 
  12. ^ Drezner, Daniel W. (2010). "Weighing the Scales: The Internet's Effect On State-Society Relations". The Brown Journal of World Affairs. 16 (2): 31-44. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bilgi_çağlayanı&oldid=32981492" sayfasından alınmıştır