Belarus'taki Polonyalılar

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Belarus'taki Polonyalılar
Grodno'daki Belarus Polonyalılar Birliği ofisi
Toplam nüfus
288,000 (2019 nüfus sayımı) - 1,100,000 (Polonya tahminleri)[1][2][3]
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Hrodna Voblastı
Diller
Belarusça · Rusça · Lehçe[1]
Din
Ağırlıklı olarak Roma Katolikliği
Grodno bölgesindeki Polonyalılar

Belarus'taki Polonyalılar, 2019 nüfus sayımına göre resmi olarak 288.000 kişidir.[1] Ancak Polonya Dışişleri Bakanlığı'na göre bu sayı 1.100.000 kadar yüksektir.[4] Toplam nüfusun yaklaşık %3,1'i ile Ruslardan sonra ülkedeki en büyük ikinci etnik azınlığı oluşturuyor. Tahminen 205.200 Belarus Polonyalısı büyük yerleşim yerlerinde ve 82.493'ü daha küçük yerleşim yerlerinde yaşıyor ve kadınların sayısı erkeklerin sayısını 33.905 kişi kadar aşıyor.[1] ABD'deki Polonyalı sivil toplum kaynakları tarafından yapılan bazı tahminler, 1989'da Sovyet yetkilileri altında 413.000 Polonyalı ile yapılan bir önceki ankete atıfta bulunarak daha yüksek sayıda olduklarını belirtiyor.[2]

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından ve egemen Belarus Cumhuriyeti'nin ortaya çıkışından bu yana, Polonyalı azınlığın durumu sürekli olarak iyileşiyor. Onlarca yıllık beyin yıkamanın izlediği Sovyetleştirme siyaseti tarihe geçti. Belarus'taki Polonyalılar, Polonya dil okullarını ve dini yaşama katılma yasal haklarını yeniden kurmaya başladılar. Ancak, yeni yetkililerin Polonyalı azınlığa karşı tutumu pek tutarlı değil. The Economist'in 2005 yılındaki raporuna göre, yeni yasalar yetersiz ve Belarus hükûmetinin yerel yetkilileri, kendi etnik Polonyalılarının isteklerini kabul etmeye büyük ölçüde isteksiz,[5] bu da onları devlet onaylı hoşgörüsüzlük için yeni hedefler haline getiriyor.[6][7]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Modern Belarus'taki Polonya etnik ve kültürel varlığı, tarihinin karmaşık bir parçasıdır. Modern Belarus toprakları, Mickiewicz ve Domejko'nun doğum yeridir.[8] Ruthenyan veya Eski Belarus olarak adlandırılan proto-Belarus dili, Polonya-Litvanya Topluluğu'nda yasalarla korunuyordu ve yerel dil olarak kullanılıyordu, hem Lehçe hem de Latin dilleri Birliğin lingua francasıydı. Andrew Savchenko yerel soylular hakkında "16. yüzyıl sona ererken" diye yazdı, "giderek daha keskin bir seçimle uğraşmak zorunda kaldılar: Polonya ile bağlarını güçlendirmek ya da Rus İmparatorluğu tarafından feci bir askeri yenilgiye ve boyun eğdirmeye maruz kalmak",[9] böylece onların 'gönüllü' "Polonizasyonuna" yol açtı. Napolyon Savaşları'ndan sonra Rusya, eski Litvanya Büyük Dükalığı'nın topraklarını Kuzey-Batı Bölgesi olarak ilhak etti. 19. yüzyıl boyunca, nüfusun yaklaşık %10'unu oluşturan eşrafın çoğunluğunu, kültürel olarak Polonyalı olarak tanımlamaya devam etti.[9] Ancak etnik olarak Litvanyalı veya Belaruslu olan "alçakgönüllü köylü kitlesi", benzersiz bir Belarus kurumu ve Belarus ulusunun temel taşı olan Brest Birliği tarafından oluşturulan Birlik Kilisesi'nin kaldırılması da dahil olmak üzere Çarlık makamları tarafından "aktif Ruslaştırmaya" tabi tutuldu.[9]

Modern Belarus'tan oluşan Rus İmparatorluğu toprakları, 1921'de Polonya ile Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti arasında Riga Antlaşması'nda bölündü ve böylece Polonya-Sovyet Savaşı sona erdi. Barış anlaşmasının ardından bölgeye binlerce Polonyalı yerleşti.[10] Kasım 1922 seçimlerinde bir Belarus partisi (Blok Mniejszości Narodowych koalisyonunda) Polonya parlamentosunda 14 sandalye elde etti (11'i alt meclis Sejm'de).[11] 1923'te Belarus dilinin hem mahkemelerde hem de okullarda resmi olarak kullanılmasına izin veren yeni bir düzenleme kabul edildi. Belarus dilinin zorunlu öğretimi, 1927'de Belarusluların yaşadığı bölgelerdeki tüm Polonya gymnasiumlarında tanıtıldı.

Sınırın ötesinde, Belarus SSC'sinde Minsk, Polonya toplum örgütlerine ve Belarus'un Lehçe faaliyet yürüten ulusal tiyatrosuna ev sahipliği yapıyordu. Ayrıca, Sovyet topraklarında bir Polonya Özerk Bölgesi olan Dzierżyńszczyzna ilan edildi. Bununla birlikte, Doğu Beyaz Rusya'da Sovyet makamları, 1930'ların başlarında Polonyalı örgütlerin çoğunu tasfiye etti.

NKVD'nin "Polonya operasyonu"[değiştir | kaynağı değiştir]

1937-1938'de Sovyet Beyaz Rusya, NKVD'nin "Polonya Operasyonuna" tanık oldu.[12][13] Sovyet NKVD arşivlerine göre, yaklaşık 25 Ağustos 1937'den 15 Kasım 1938'e kadar[14] gerçekleşen devlet onaylı toplu katliam kampanyası, 111.091 etnik Polonyalı'nın (çoğunlukla erkek) öldürülmesiyle sonuçlandı. Ek olarak insanlar, 28.744 ölümle sonuçlanan çalışma kamplarına gönderildi; ülke genelinde 139.835 Polonyalı kıyıma uğradı (NKVD belgelerini doğrulayan tüm Büyük Temizlik dönemi boyunca resmi olarak zulme uğrayan kişilerin %10'u). Toplam kurban sayısının yaklaşık %17'si, aralarında binlerce köylü, demiryolu işçisi, sanayi işçisi, mühendis ve benzerlerinin de bulunduğu Beyaz Rusya'dan geldi ve bu da ekonomisinin neredeyse çökmesine neden oldu.[15] Tipik bir Stalinist tarzda, öldürülen Polonyalı aileler "Sovyet karşıtı" faaliyetler ve devlet terörü ile suçlandılar.[16]

Polonya'nın 1939 işgali[değiştir | kaynağı değiştir]

Polonya'nın 1939'daki Nazi-Sovyet işgalinden sonra, Polonyalı Alman karşıtı direniş hareketi Armia Krajowa, modern Belarus topraklarında aktif olarak faaliyet gösteriyordu, ancak birçok etnik Belaruslu da harekete aktif olarak katıldı.[17] Sovyetlerin Polonya'yı işgalinden kısa bir süre sonra Polonya, Molotov-Ribbentrop Paktı uyarınca Almanya ve Sovyetler Birliği arasında bölündü. Doğu kesimi, aşamalı seçimlerle SSCB'ye dahil edildi. Bu bölgenin bir kısmı (Batı Beyaz Rusya) Belarus Sovyet cumhuriyetine eklendi.

Saldırılarında Kızıl Ordu, 13.700.000'den fazla nüfuslu iki savaş arası Polonya topraklarının %52,1'ini işgal etti. Sovyet işgal bölgesi, Almanya tarafından işgal edilen Polonya topraklarından kaçan ve sayıları 198.000 civarında olan 336.000 yeni mülteciyi de içeriyordu.[18] Bölgede terör yayan Sovyet gizli polisi (NKVD), Kızıl Ordu'ya eşlik eden Polonyalı savaş esirlerini katletti,[19][20][21] ve iki yıldan kısa bir süre içinde, Polonyalılar ve Batı Belarus'tan Polonyalı Yahudiler de dahil olmak üzere 1,5 milyona yakın etnik Polonyalıyı Sibirya'ya sürdü.[22] Sovyetlerin Polonya'yı işgalinden yirmi bir ay sonra, Haziran 1941'deki Alman Barbarossa Harekatı sırasında Batı Beyaz Rusya, Wehrmacht tarafından yeniden istila edildi ve hemen arkasından Einsatzgruppen tarafından takip edildi ve Polonyalı Yahudilerin toplu infazları başladı.[23]

1945'te Büyük Üçlü, Büyük Britanya, Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği, Polonya için yeni sınırlar kurdu.[24] Polonya nüfusu kısa süre sonra Sovyet-Polonya nüfus mübadelesinin bir parçası olarak zorla yeniden yerleştirildi. Kendilerini Polonyalı olarak tanımlayan birçok Belarus sakininin Polonya'ya geri dönmesine izin verildi. Karşılığında, eski Belastok Voblastının bazı bölgelerinden binlerce Belaruslu Belarus'a yerleştirildi.

Belarus'ta kalan Polonyalı azınlık, Sovyetler Birliği döneminde önemli ölçüde ayrımcılığa uğradı.[5] 1949 yılına kadar tüm Lehçe dil okulları Rusça ile değiştirildi ve devam eden Sovyetleştirme politikaları nedeniyle tek bir tane bile kalmadı. Tüm Polonyalı kuruluşlar ve sosyal kulüpler tasfiye edildi. Bu arada Polonyalılar, Beyaz Rusya SSC'sinde varlığı komünist yönetim tarafından reddedilen tek etnik gruptu.[5] Polonyalı azınlığın durumu, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonraki yıllarda iyileşmeye başladı, ancak Aleksandr Lukaşenko hükûmeti döneminde zorluklarla karşılaştı.[5]

Mevcut durum[değiştir | kaynağı değiştir]

Belarus'ta etnik Polonyalıların oranı (2019 nüfus sayımı), ilçe düzeyinde veriler.

2019 nüfus sayımına göre Belarus'taki Polonyalı azınlık resmi olarak 287.693 kişi civarındadır. Rus azınlıktan sonra, Polonyalılar kesinlikle Belarus'taki en büyük ikinci azınlık grubunu oluşturuyor.[1] Polonyalıların çoğunluğu, Grodno oblastında 223.119 kişi olmak üzere Batı bölgelerinde yaşıyor. Polonyalılar, Sapotskin ve çevresinde ve Voranava Bölgesi'nde çoğunluktadır. Belarus'taki en büyük Polonya örgütü, 20.000'den fazla üyesi olan Belarus'taki Polonyalılar Birliği'dir (Związek Polaków na Białorusi).

Polonya, Belarus'taki demokrasi yanlısı muhalefeti desteklediğinden, Polonya-Belarus ilişkileri zayıf ve Belarus'taki Polonyalı azınlığın temsilcileri, Polonyalılar Birliği'nin eski başkanı Tadeusz Gawin'in 15 gün hapis cezasına çarptırılması gibi çeşitli baskılardan sık sık şikayet ediyor. Polonya parlamentosunun konuk başkan yardımcısı Donald Tusk ile Veslaw Kewlyak da dahil olmak üzere etnik Polonyalı aktivistler arasında bir toplantı düzenlediği için 2 Ağustos 2005'te mahkûm edildi ve 15 gün hapis cezasına çarptırıldı.[25][26][27] Lukaşenko hükûmeti, Polonyalı etnik azınlığa karşı, güç dengesini bozmaya çalıştıklarını ve Polonyalı azınlığın beşinci kol olduğunu iddia ederek bir kampanya başlattı. O yılın Mayıs ve Haziran aylarında Polonyalı bir diplomat sınır dışı edildi, Lehçe dilinde yayınlanan bir gazete kapatıldı ve Yerel bir Polonya örgütü olan Belarus'taki Polonyalılar Birliği (UPB), kendi adaylarını zorla Lukaşenko'ya sempati duyanlarla değiştirdi.[28]

Kendi ülkelerinde çifte vatandaşlık alamayan bireylerin Polonya mirasını doğrulayan Karta Polaka'nın (Polonya Kartı) 2007'de tanıtılması, Belarus'ta yaşayan binlerce kişinin Polonya Dışişleri Bakanlığı için Polonyalı kimliklerini resmen beyan etmelerini sağladı. Kart tanıtımı Belarus yetkililerinin protestolarına neden oldu.[29]

Belarus'taki Polonyalılar alışılmadık bir dil durumuna sahiptir. Küçük çoğunluk Belarusça kullanırken, etnik Belarusluların çoğunluğu aslında Rusça kullanıyor. Bu olağandışı durum, Belarus'taki Polonyalıların çoğunlukla ülkenin Belarusça konuşulan bölgelerinde yaşaması, buna karşın Rusçanın şu anda Minsk'te ve Doğu Beyaz Rusya'nın çoğunda hakim olması nedeniyle ortaya çıktı. Çok az Belarus Polonyalısı günlük yaşamda Lehçe kullanır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e Statistics from belstat.gov.by (бюллетень). See page 22. 17 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. RAR data compression of "171.5KB". 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi.  171.5KB file. Listing total population of Belarus with population by age and sex, marital status, education, nationality, language and livelihood ("Общая численность населения; численность населения по возрасту и полу, состоянию в браке, уровню образования, национальностям, языку, источникам средств к существованию")
  2. ^ a b Boris Kleyn (1994), Poles in Belarus: Revival of Heritage and Search for Ancestors. PolishRoots. The Polish Genealogy Source. Chapter: History. Accessed August 8, 2011.
  3. ^ Ministry of Foreign Affairs, Republic of Poland. "Tweet". Twitter. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2021. 
  4. ^ "Tweet". Twitter. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2021. 
  5. ^ a b c d Prof. Piotr Eberhardt, "Polacy na Białorusi." Świat Polonii. Stowarzyszenie Wspólnota Polska. 23 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Accessed August 6, 2011.
  6. ^ "Bordering on madness: Belarus mistreats its Polish minority." 9 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Economist, June 16, 2005.
  7. ^ Witryna Związku Polaków na Białorusi (Association of Poles in Belarus). 2 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Stowarzyszenie Wspólnota Polska. Accessed August 6, 2011.
  8. ^ Boris Kleyn (1994), "Poles in Belarus: Revival of Heritage and Search for Ancestors." PolishRoots. The Polish Genealogy Source. Accessed August 08, 2011.
  9. ^ a b c Belarus: a perpetual borderland. BRILL. 2009. ISBN 978-90-04-17448-1. 30 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020. 
  10. ^ Economic Change and the National Question in Twentieth-century Europe. Cambridge University Press. 2000. ISBN 978-0-521-63037-5. 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2022. 
  11. ^ Eugeniusz Mironowicz, "Białoruś", Trio, Warszawa, 1999, 83-85660-82-8  (Lehçe)
  12. ^ "A letter from Timothy Snyder of Bloodlands: Two genocidaires, taking turns in Poland". The Book Haven. Stanford University. 15 Aralık 2010. 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2011. 
  13. ^ Execute the Poles: The Genocide of Poles in the Soviet Union, 1937-1938. Documents from Headquarters. Varşova: 3S Media. 2010. s. 277. ISBN 978-83-7673-020-2. 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2011. 
  14. ^ "Sommer, Tomasz. Book description (Opis)". Rozstrzelać Polaków. Ludobójstwo Polaków w Związku Sowieckim w latach 1937-1938. Dokumenty z Centrali (Genocide of Poles in the Soviet Union). Księgarnia Prawnicza, Lublin. 14 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2011. 
  15. ^ McLoughlin, Barry, and McDermott, Kevin (eds). Stalin's Terror: High Politics and Mass Repression in the Soviet Union. Palgrave Macmillan, December 2002. 1-4039-0119-8, p. 164 7 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  16. ^ "Konferencja "Rozstrzelać Polaków – Ludobójstwo Polaków w Związku Sowieckim"" [Conference on Genocide of Poles in the Soviet Union, Warsaw]. Instytut Globalizacji oraz Press Club Polska in cooperation with Memorial Society. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2011. 
  17. ^ According to the historian Jan Siamashka, ethnic Belarusians of only Orthodox faith constituted about 40% of the Navahrudak District Military Group of the AK (Zgrupowanie Okręgu AK Nowogródek). This number does not include Roman Catholic Belarusians
  18. ^ Sowietyzacja oświaty w Małopolsce Wschodniej pod radziecką okupacją 1939-1941 (Sovietization of education in eastern Lesser Poland during the Soviet occupation 1939-1941) (Lehçe). Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego. 1997. s. 294. ISBN 83-7133-100-2. , also in Wrocławskie Studia Wschodnie, Wrocław, 1997
  19. ^ Contested memories By Joshua D. Zimmerman, Rutgers University Press - Publisher; page 67–68
  20. ^ Sanford, p. 23; (Lehçe) Olszyna-Wilczyński Józef Konstanty 6 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Encyklopedia PWN. Retrieved 14 November 2006.
  21. ^ (Lehçe) Śledztwo w sprawie zabójstwa w dniu 22 września 1939 r. generała brygady Wojska Polskiego Józefa Olszyny-Wilczyńskiego i jego adiutanta przez żołnierzy Związku Radzieckiego. (S 6/02/Zk) Polish Institute of National Remembrance. Internet Archive, 16.10.03. Retrieved 16 July 2007.
  22. ^ Jerzy Jan Lerski, Piotr Wróbel, Richard J. Kozicki, Historical Dictionary of Poland, 966-1945, Greenwood Publishing Group, 1996, 0-313-26007-9, Google Print, 538 7 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  23. ^ Menachem Turek, "Życie i zagłada Żydów podczas niemieckiej okupacji" 26 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego. Translated by Sylwia Szymańska
  24. ^ Piotr Eberhardt; Jan Owsinski (2003). Ethnic Groups and Population Changes in Twentieth-century Central-Eastern Europe: History, Data, Analysis. M.E. Sharpe. ss. 199-201. ISBN 978-0-7656-0665-5. 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2022. 
  25. ^ "Belarus Polish chief jailed again". BBC News. 13 Ağustos 2005. 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2022. 
  26. ^ Wirtualna Polonia 29 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  27. ^ Białoruś: Polowanie na Polaków
  28. ^ "Bordering on madness". The Economist. 16 Haziran 2005. 17 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2022. 
  29. ^ "Najwięcej wniosków o Kartę Polaka we Lwowie i Grodnie" (The most applications for the Polish Charter from Lviv and Grodno). 19 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Interia.pl after Polish Press Agency, 21 January 2009. Accessed August 9, 2001.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Belarus%27taki_Polonyalılar&oldid=32622306" sayfasından alınmıştır