Balıklı Ermeni Mezarlığı sayfasının kaynağını görüntüle

{{Mezarlık bilgi kutusu
|adı                    = Balıklı Ermeni Mezarlığı<!--Mezarlığın adı-->
|resim                  = Balıklı Armenian Cemetery under the snow.jpg
|resim_boyutu           = 275px 
|altyazı                = Balıklı Ermeni Mezarlığı, 2022
|resim2                 = 
|altyazı2               = 
|pushpin_map            = 
|pushpin_map_caption    = <!--Raptiye haritasının altındaki yazı-->
|pushpin_mapsize        = <!--Raptiye haritası boyutu / en fazla 300px-->
|pushpin_relief         = <!--Kabartma varmı // O veya 1-->
|pushpin_image          = <!--Raptiye haritasının üstündeki resim-->
|diğer_adlar            = <!--Mezarlığın diğer adları-->
|ülke                   = <!--Mezarlığın bulunduğu ülke-->
|bölge                  = <!--Mezarlığın bulunduğu bölge-->
|şehir                  = <!--Mezarlığın bulunduğu şehir-->
|ilçe                   = <!--Mezarlığın bulunduğu ilçe-->
|konum                  = [[Zeytinburnu]], [[İstanbul]], [[Türkiye]]<!--Mezarlığın bulunduğu konum-->
|koordinatlar           = {{WikidataCoord|Q111133694|type:landmark_scale:50000_region:TR|display=inline}}
|haritabağı-yakınlık    = 12
|tür                    = [[Sivil|Sivil Mezarlık]]<!--Mezarlığın türü-->
|din                    = [[Ermeniler|Ermeni Mezarlığı]]<!--Mezarlığın dini-->
|açılış                 = {{Açılış tarihi ve yaşı|1554}}<!--Mezarlığın açılış tarihi-->
|yüz_ölçümü             = <!--{{convert|sayı|e6km2/m2/ha|e6sqmi/sqft/acre|abbr=on}}--><!--Mezarlığın büyüklüğü-->
|en_uzun                = <!--{{convert|sayı|km/m|mi/ft|abbr=on}}--><!--Mezarlığın en uzun yeri-->
|en_geniş               = <!--{{convert|sayı|km/m|mi/ft|abbr=on}}--><!--Mezarlığın geniş yeri-->
|yapım_süresi           = <!--Mezarlığın yapım süresi-->
|sorumlu_kuruluş        = [[Türkiye Ermenileri Patrikliği]]<!--Mezarlıktan sorumlu kuruluş-->
|defin_sayısı           = ± 500<!--± // Defin sayısı-->
|mezar_sayısı           = <!--± // Mezar sayısı-->
|durum                  = '''{{font color|#008000|Kullanımda}}'''<!--Mezarlığın durumu-->
|özellikler             = <!--Mezarlığın özellikleri-->
|internet_sitesi        = <!--{{url|url adresi|Görünecek yazı}}-->
|görsel_harita          = <!--yes // no--><!--Harita gösterilsin mi-->
|extra                  = <!--Modül yeri-->
}}
'''Balıklı Ermeni Mezarlığı''' ({{dil|hy|Բալիքլի հայկական գերեզմանատուն}}), [[İstanbul]]'un [[Zeytinburnu]] ilçesinin [[Seyitnizam, Zeytinburnu|Seyitnizam]] mahallesinde bulunan bir Hristiyan mezarlığı. Kabristan adını eski bir yerleşim yeri olan günümüzde ise Zeytinburnu'nun semtlerinden biri olan [[Balıklı, Zeytinburnu|Balıklı]]'dan almaktadır. Bakımı ve işletmesi [[İstanbul Ermeni Patrikhanesi|Türkiye Ermenileri Patrikliği]] tarafından yapılmaktadır.

== Tarihçe ==
Balıklı Ermeni Mezarlığı, İstanbul'un en eski iki Ermeni Mezarlığından birisi olarak [[I. Süleyman|Kanuni Sultan Süleyman]]'ın hüküm sürdüğü 1554 yılında şer-i devir yazısıyla [[Osmanlı Ermenileri|Ermeni Cemaati]] mülküne devredildi.<ref name="TEP"/><ref name="ermenikulturu">{{haber kaynağı|başlık=Balıklı Ermeni Mezarlığı|url=https://ermenikulturu.com/balikli-ermeni-mezarligi/|erişimtarihi=14 Mart 2022|yayıncı=ermenikulturu.com|tarih=9 Eylül 2014|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200701214240/http://ermenikulturu.com/balikli-ermeni-mezarligi/|arşivtarihi=1 Temmuz 2020|ölüurl=hayır}}</ref> Zaman içerisinde ortasından bir yol açılarak "Büyük Balıklı" ve "Küçük Balıklı" olarak ikiye ayrıldı. [[Kevork Pamukciyan]]'ın ''[[İstanbul Ansiklopedisi]]''{{'}}nde aktardığına göre Büyük Balıklı kısmı 24 parsele bölünmüştü ve Küçük Balıklı'ya göre nispeten daha bakımlı vaziyette idi. 1903 yılında Samatya Ermeni Kilisesi İdare Heyeti tarafından mezarlığın etrafı duvarla örüldü. 1919'da mezarlığın düzenlenmesi için bir heyet teşekkül etti ve bu heyetin en büyük icraatı mezarlığının genel bir haritasını çıkarmak oldu. 1923-1925 yılları arasında mezarlığın etrafındaki duvar yeniden örüldü ve bu duvar örme sürecinde birçok mezar taşı da malzeme olarak kullanıldı.<ref name="İA">{{dergi kaynağı |yazar1=Kevork Pamukciyan |yazarbağı1=Kevork Pamukciyan |başlık=Balıklı Ermeni Mezarlığı |dergi=[[İstanbul Ansiklopedisi]] |tarih=1960 |cilt=4 |sayfalar=2021-2022|yayıncı=İstanbul Ansiklopedisi Neşriyat Kollektif Şirketi |yer=İstanbul}}</ref>

Mezarlık kayıtlarına göre buradaki en eski mezar taşı Zartar adlı bir kadına aittir ve 1618 tarihlidir.<ref name="İA" /> [[Ğugas İnciciyan]] ise buradaki en eski mezar taşının 1551 tarihli olduğunu belirtir, toprak altında kalmış daha eski tarihli mezar taşları ya da kitabesiz mezarlara da tesadüf edilebileceğini söyler.<ref>{{kitap kaynağı |soyadı1=İnciciyan |ad1=Ğugas |yazarbağı1=Ğugas İnciciyan |başlık=XVIII. asırda İstanbul |tarih=1976 |yayıncı=Baha Matbaası |yer=İstanbul |sayfa=20}}</ref> Büyük Balıklı'da [[Ermeni harfli Türkçe]] kitabelere de rastlanılmaktadır. Burada mezarı olan tanınmış isimler hakkında en geniş malumat [[Eremya Çelebi]] tarafından verilmiştir.<ref name="İA" /> Kevork Pamukciyan da 1950-1956 yılları arasında buradaki mezar kitabelerini kayıt altına almış, biçimleri hakkında bilgi vermiş, Ermeni harfli Türkçe olan bazı kitabelerin çevirisini ''İstanbul Ansiklopedisi''{{'}}nde yayımlamıştır.<ref>{{tez kaynağı|soyadı=Sarı Güven|ad=Melek|başlık=Kevork Pamukciyan'ın Tarih Perspektifinden Olaylara Bakış|tür=Yüksek lisans|yıl=2005|yayıncı=[[Ankara Üniversitesi]]|yer=Ankara|sayfa=9, 32|sayfalar=|url=https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/28690/3054.pdf?sequence=1|erişimtarihi=15 Mart 2022|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20200424115745/https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/28690/3054.pdf?sequence=1|arşiv-tarihi=24 Nisan 2020|ölüurl=hayır}}</ref> Türkiye Ermenileri Patrikliği verilerine göre mezarlıkta yaklaşık 500 mezar taşı yer almaktadır.<ref name="TEP">{{web kaynağı|url=http://www.turkiyeermenileripatrikligi.org/site/balikli-ermeni-mezarligi-mezarliklar/|başlık=Balıklı Ermeni Mezarlığı|erişimtarihi=14 Mart 2022|tarih=2019|yayıncı=[[Türkiye Ermenileri Patrikliği]]|arşivurl =https://web.archive.org/web/20220308175325/http://www.turkiyeermenileripatrikligi.org/site/balikli-ermeni-mezarligi-mezarliklar/|arşivtarihi = 8 Mart 2022}}</ref>

Mezarlık girişinin sağında 1985'te Sarkis Gövderelioğlu'nun yardımlarıyla yapılan [[Surp Sarkis Anıt Mezar Şapeli|Surp Sarkis Şapeli]] bulunmaktadır. 2016'da ise [[Ermenistan]]'dan getirilen [[haçkar]] mezarlığın ortasına yerleştirilmiştir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Balıklı Ermeni Mezarlığı’na yeni anıt | url = http://www.agos.com.tr/tr/yazi/16323/balikli-ermeni-mezarligina-yeni-anit | yayıncı = Agos | erişimtarihi = 15 Mart 2022 | tarih = 24 Ağustos 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160825190641/http://www.agos.com.tr/tr/yazi/16323/balikli-ermeni-mezarligina-yeni-anit | arşivtarihi = 25 Ağustos 2016}}</ref>

== Mezarlıkta bulunan tanınmış kişiler ==
[[Dosya:Bust of Şinork Kalustyan.jpg|küçükresim|upright=0.91|82. [[Türkiye Ermenileri Patrikleri listesi|Türkiye Ermenileri Patriği]] [[Şinork Kalustyan]]'ın [[Surp Sarkis Anıt Mezar Şapeli|Surp Sarkis Şapeli]] önündeki büstü]]
[[Eremya Çelebi]] ''İstanbul Tarihi''{{'}}nde [''Badmutyun Isdanbolo]'' burada mezarı bulunan tanınmış kişileri zikreder. Dr. [[Vahram Torkomyan]] (1858-1942) ise bu isimlerin kısa biyografilerini hazırlamıştır. Eremya Çelebi'nin zikrettiği bu meşhur isimlerin bir kısmı şöyledir: Patrik Piskopos Hovannes, 1573 - 1581 arasında patriklik makamında bulunan bir zat; Erzincanlı Kot Karabet (Vartabed) (ö. 1623), Kilikya [[katolikos]]u olan bir ruhani; Rahip Kiragos, 1641'de İstanbul Patrikliğine getirilmiş yüksek ruhani; Kilikya Katolikosu Sivaslı Toros, Toros II unvanıyla bilinen yüksek ruhani, Meğrili Patrik Stepanaos, 1670 - 74 senelerinde patriklik makamında bulunmuş Hristiyan alimi. Bu isimler haricinde Alacacı Sefer, Divrikli Boğ'os ve Kömürciyan ailesinden bir zatı da zikretmektedir.<ref>{{kitap kaynağı |soyadı1=Kömürciyan |ad1=Eremya Çelebi |yazarbağı1=Eremya Çelebi Kömürciyan |başlık=İstanbul Tarihi: 17. Asırda İstanbul |yayıncı=Eren Yayıncılık ve Kitapçılık Ltd. Şti. |yer=İstanbul|editör1-soyadı=Kevork Pamukciyan ve Hrand D. Andreasyan |tarih=1988 |sayfalar=23-24, 184-186}}</ref>

Mezarı bulunan diğer isimler ise şöyledir;

* [[Agop Arad]] (1913-1990), Ressam<ref>{{Web kaynağı | başlık = Agop Arad'ı toprağa verdik | url = http://openaccess.marmara.edu.tr/bitstream/handle/11424/161016/001523837006.pdf?sequence=2&isAllowed=y | yayıncı = Taha Toros Arşivi | erişimtarihi = 15 Mart 2022 | tarih = 10 Ekim 1990 | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20220402065713/http://openaccess.marmara.edu.tr/bitstream/handle/11424/161016/001523837006.pdf?sequence=2&isAllowed=y |arşivtarihi= 2 Nisan 2022 | ölüurl = hayır }}</ref>
* [[Agop Kotoğyan]] (1937-2018), Dermotolog<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.dunya.com/gundem/kolsuz-agop-son-yolculuguna-ugurlandi-haberi-403741|başlık='Kolsuz Agop' son yolculuğuna uğurlandı|erişimtarihi=14 Mart 2022|tarih=17 Şubat 2018|yayıncı=[[Dünya (gazete)|Dünya]]|arşivurl=https://web.archive.org/web/20180217195944/https://www.dunya.com/gundem/kolsuz-agop-son-yolculuguna-ugurlandi-haberi-403741|arşivtarihi=17 Şubat 2018|ölüurl=hayır}}</ref>
* [[Ararat Mor]] (1966-2024), Oyuncu<ref>{{Instagram kaynağı|kullanıcı=sislisporkulubu|gönderi_id=p/C3k3eO8o1TH|tarih=20 Şubat 2024|başlık=Sanatın yanında spora olan sevdası ile de bilinen,toplumun her kademesinde emeğini esirgemeyen sevgili Ararat Mor’u kaybetmenin derin üzüntüsü içerisindeyiz. Başta sporcumuz olan Kızı Yeraz Mor olmak üzere ailesine ve tüm sevenlerine baş sağlığı dileriz.🙏|erişim-tarihi=7 Mart 2024}}</ref>
* [[Artin Penik]] (1921-1982), Terzi ve aktivist
* [[Eremya Çelebi|Eremya Çelebi Kömürciyan]] (1637-1695), Şair ve müverrih<ref name=":0">{{dergi kaynağı|başlık=Eremya Çelebi|url=https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/11/C11004183.pdf|tarih=1995|sayfalar=313-314|dergi=[[TDV İslâm Ansiklopedisi]]|yer=İstanbul|cilt=11|ad1=Ziya|soyadı1=Yılmazer}}</ref>
* [[Garabed Artinyan]] (ö. 1847), Mimar<ref>{{kitap kaynağı |soyadı1=Pamukciyan |ad1=Kevork |başlık=Biyografileriyle Ermeniler |tarih=2003 |yayıncı=[[Aras Yayıncılık]] |yer=İstanbul |sayfa=40}}</ref>
* [[Garbis Cancikyan]] (1920-1946), Şair
* [[Hagop Bekyan]] (ö. 1928), Doktor{{kdş|Pamukciyan|2003|s=111}}
* [[Hrant Dink]] (1954-2007), Gazeteci ve ''[[Agos]]'' genel yayın yönetmeni
* [[Kevork Gesaryan]] (ö. 1766), Matbaacı{{kdş|Pamukciyan|2003|s=224}}
* [[Kirkor Çulhayan]] (1868-1938), Musikişinas ve bestekâr{{kdş|Pamukciyan|2003|s=182}}
* [[Misak Metsarents]] (1886-1908), Şair<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=sS1xDwAAQBAJ&pg=PA114&dq=bal%C4%B1kl%C4%B1+ermeni+mezarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiexrzk5cX2AhWiRvEDHZuRC4gQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&q=bal%C4%B1kl%C4%B1%20ermeni%20mezarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&f=false|başlık=Notos Öykü 56 - Yüz Yılın 40 Filmi (Notos’un 10. Büyük Soruşturması): Şubat-Mart 2016|tarih=1 Şubat 2016|dil=Türkçe|yayıncı=Notos Kitap Yayıncılık Eğitim Danışmanlık ve Sanal Hizmetler Tic. Ltd. Şti.|soyadı=Kolektif|erişimtarihi=14 Mart 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220314142404/https://books.google.com.tr/books?id=sS1xDwAAQBAJ&pg=PA114&dq=bal%C4%B1kl%C4%B1+ermeni+mezarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiexrzk5cX2AhWiRvEDHZuRC4gQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&q=bal%C4%B1kl%C4%B1%20ermeni%20mezarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&f=false|arşivtarihi=14 Mart 2022|ölüurl=hayır}}</ref>
* [[Nubar Tekyay]] (1905-1955), Keman virtüözü
* [[Nubar Terziyan]] (1909-1994), Sinema oyuncusu
* [[Osep Minasoğlu]] (1929-2013), Fotoğraf sanatçısı<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.milliyet.com.tr/gundem/studyo-osep-artik-yok-1746864 | başlık = ‘Stüdyo Osep’ artık yok! | erişimtarihi = 14 Mart 2022 | dil = Türkçe | çalışma = Milliyet | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20220314140140/https://www.milliyet.com.tr/gundem/studyo-osep-artik-yok-1746864 |arşivtarihi= 14 Mart 2022 | ölüurl = hayır }}</ref>
* [[Sarkis Çerkezyan]] (1916-2009), Yazar ve siyasetçi
* [[Tıbir Bağdasar]] (1683-1768), Şair{{kdş|Pamukciyan|2003|s=83}}
* [[Zakar Tarver]] (1893-1960), Doktor ve siyasetçi

== Galeri ==
<gallery mode="packed">
Dosya:Grave of Hrant Dink (1954-2007).jpg|[[Hrant Dink]]'in giriş kısmındaki anıt mezarı
Dosya:Graves of Garbis Cancikyan and Misak Metsarents.jpg|[[Misak Metsarents]] (sol) ve [[Garbis Cancikyan]]'ın (sağ) bitişik anıt-mezarları
Dosya:Grave of Nubar Terziyan.jpg|[[Nubar Terziyan]]'ın aile kabristanlığındaki mezarı
Dosya:Grave details of Agop Kotoğyan.jpg|"Kolsuz Agop" lakaplı [[Agop Kotoğyan]]'ın mezarının girişinde yer alan kol detayı
Dosya:Grave of Nubar Tekyay.jpg|[[Nubar Tekyay]] ve [[Artin Penik]]'in yan yana bulunan mezarları
</gallery>

== Konuyla ilgili yayınlar ==
* [[Kevork Pamukciyan|Pamukciyan, Kevork]]. "Balıklı Ermeni Mezarlığının En Eski Kayıtları." ''[[Bazmavep]]'' 128, no. 9-10, 1970: 263-267.
* {{tez kaynağı|soyadı=Çınar|ad=Ayşenur|başlık=İstanbul Balıklı Ermeni Mezarlığındaki Bezemeli Mezar Taşları|tür=Yüksek lisans tezi|yıl=2020|yayıncı=[[Erciyes Üniversitesi]]|yer=[[Kayseri]]|isbn=|oclc=|sayfa=|sayfalar=163|url=https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/118787|erişimtarihi=17 Mart 2022|yazarbağı=}}

== Ayrıca bakınız ==
* [[Türkiye'deki mezarlıklar listesi]]

== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==

[[Kategori:İstanbul ilindeki Ermeni mezarlıkları]]
[[Kategori:Zeytinburnu'ndaki yapılar]]